رونمایی کتاب «خاندان طاهر کاشانی» و معرفی کتاب «سحر کویر شرح بازی زرین فام» شنبه شب، ۲۶ مهرماه در کافه کتاب فروشگاه مرکزی شهر کتاب برگزار شد.
دکتر عباس اکبری در این برنامه به عنوان نخستین سخنران گفت: ما به شدت در تاریخ هنر ایران و به خصوص سرامیک ایران دچار فقر منابع هستیم و به جرات می‌توان گفت که بیشتر کتاب‌های هنر ایران را غربی‌ها نوشته‌اند که البته دقیق هستند هرچند که پس از باب شدن رشته پژوهش هنر در ایران، کتاب‌های خوبی عمدتا توسط دانشجویان این رشته نوشته شده است.
وی ادامه داد: خوشبختانه آقای معتقدی تعصب زیادی درباره پژوهش دارد و سعی می‌کند نتیجه پژوهش‌هایش خالی از عیب باشد.
دکتر اکبری همچنین گفت: بخش دیگری از منابع ما درباره تاریخ هنر، نتایج تحقیقات باستان‌شناسی است که در عین کم حجم بودن، غنی هم هستند.
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنانش به کتاب «خاندان طاهر کاشانی» اشاره کرد و گفت: خاندان کاشانی در تاریخ هنر ما با عنوان خاندان هیبت الله شهرت داشته‌اند و پروفسور پوپ بوده که برای نخستین بار این خاندان را با عنوان «طاهر کاشانی» خطاب کرده است. به هر حال حسن این کتاب، انتشار عکس‌های باکیفیتی است که یا دیده نشده و یا کمتر دیده شده است و مجموع این تصاویر نشان می‌دهد که این خاندان به طور تخصصی چه کاری انجام داده است.
وی همچنین در پاسخ به این سوال که اقبال دانشجویان به انجام کارهای پژوهشی چگونه است، گفت: علاقه برای تحقیق در رشته پژوهش هنر وجود دارد اما از هر ۱۰ نفر، یک نفر این کار را انجام می‌دهد و دنبال می‌کند به همین دلیل هم هست که معتقدم دانشجویان قبلی خروجی بهتری داشتند.
اکبری ادامه داد: از سوی دیگر عدم اقبال به کار پژوهشی، در ایران یک مشکل عام است و گاهی این را از نقاشان یا گرافیست‌ها می‌شنویم که اگر می‌خواستم نظریه صادر کنم یا بنویسم، نقاشی نمی‌کردم. این در حالی است که اهالی هنرهای تجسمی در کشورهای دیگر این گونه فکر نمی‌کنند و در پس هر جوابی که به سوال‌ها می‌دهند، می‌توانید رگه‌های اندیشه فلسفی را در سخنانشان ببینید. به هر حال شخصاً آینده را از آن کسانی می‌دانم که به موازات کارهای عملی، کارهای تئوریک هم انجام و به هر دو به یک اندازه ارج می‌دهند.
ثابت کردم خاندان طاهر کاشانی از قرن ۴ کار می‌کرده‌اند
کیانوش معتقدی، نویسنده کتاب «خاندان طاهر کاشانی» دیگر میهمان این برنامه بود و گفت: تالیف و تدوین این کتاب، حاصل دو سال پژوهش است؛ بسیاری از کارهای درجه یک خاندان طاهر کاشانی در دنیا پخش شده است و من توانسته‌ام آنها را از نزدیک ببینم و تصاویر آنها را در این کتاب منتشر کنم چراکه این عکس‌ها و تصاویر پیش از این، یا منتشر نشده بودند یا سیاه و سفید و با کیفتی نامطلوب چاپ شده بودند.
او اضافه کرد: کتاب طاهر کاشانی، چند جنبه دارد، اول اینکه پوپ، به عنوان کسی که سراغ این خاندان رفت و به همگان شناساند که آثار زرین فام بسیاری هستند که مربوط به خاندان طاهر کاشانی می‌شوند؛ آثاری که هنرمندان در آنها برای نخستین بار، اسم خود را می‌نوشتند و آن را امضا و تاریخ ذکر می‌کردند. کاری که امروز بر اساس آن می‌توانیم اطلاعات بیشتری از تاریخ هنر به دست بیاوریم.
این پژوهشگر در ادامه سخنانش اظهار داشت: بر اساس این اطلاعات است که می‌توانیم بفهمیم خاندان کاشانی به طور حرفه‌ای مشغول کار زرین فام بوده و ظروف یا پیکره‌های سفالی و کاشی محراب‌های بناهای مهم را طراحی و می‌ساخته است؛ طراحی‌های چشم‌نوازی که در بهترین مراکز مذهبی جای گرفته و مهم‌ترین این کاشی‌ها در حرم امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و دیگر امامزاده‌ها و مساجد به کار رفته است.
معتقدی همچنین گفت: نکته مهم دیگر درباره این کتاب، سنت است. همانگونه که می‌دانید سنت، مساله مهمی در هنر ماست که هنر ایرانی به آن وابسته است. به این معنا که هنر، از پدر به پسر و به همین ترتیب، نسل به نسل ادامه پیدا می‌کند؛ در این کتاب متوجه می‌شویم این خاندان در محراب یا بخشی از محراب قالبی را به کار گرفته‌اند که جد این خاندان یعنی یوسف بن علی قبلاً استفاده کرده است.
وی تاکید کرد: آثار این خاندان، ساختار منسجمی دارد و باعث شده که کارهایشان شاخص باشد به خصوص که آنها در کنار چنین آثاری، لعاب‌های فیروزه‌ای هم دارند و اتفاقا در آخرین لحظاتی که کتاب می‌خواست منتشر شود، از سنگ قبر آخرین عضو این خاندان عکاسی کردم که همین ویژگی را داشت.
معتقدی افزود: خاندان کاشانی همچنین این داعیه را دارند که آخرین عضوشان، کتابی نوشته و در آن فهرست منابعی را آورده که به مسائل تکنیکی و تخصصی خاصی اشاره کرده است و در عین حال، اثر ارزشمندی به حساب می‌آید هرچند که پیش از آنها شخصی به نام جوهری نیشابوری، این اطلاعات را منتشر کرده است.
نویسنده کتاب «خاندان طاهر کاشانی» ادامه داد: با بررسی آثار این خاندان متوجه می‌شویم برخلاف نظریاتی که تاکنون از سوی اروپاییان منتشر شده، آغاز کار خاندان طاهر کاشانی نه قرن ۷ بلکه قرن چهار هجری است و من این نکته را در کتابم آورده‌ام.
وی گفت: تعداد کارهای زرین‌فام آن قدر زیاد است که می‌توان آن را از جنبه‌های گوناگون مورد بحث و بررسی قرار داد هرچند که تاکنون بیشتر بحث‌هایی که پیرامون این موضوع صورت گرفته، تاریخی بوده و مسائل فنی کمتر مورد توجه بوده است به هر حال امیدوارم این کتاب در کنار کتاب سحر کویر و دیگر کتاب‌هایی که در این حوزه منتشر شده‌اند، بتوانند به شناخت هنر ایران و به خصوص شناخت سفال و سرامیک ایران کمک کنند.
معتقدی در پایان اظهار داشت: من پس از این کتاب، دو کتاب دیگر را در دست انتشار دارم که کتاب محراب‌های سفالین و مبانی طراحی در سفال‌های زرین‌فام نام دارد و حدود ۵ سال است که پیرامون کتاب دوم کار می‌کنم.
تاکوئو کاتو را از تیتر اخبار شناختمقدرت الله ذاکری، مترجم کتاب «سحر کویر شرح بازی زرین فام»، آخرین میهمانی بود که درباره این کتاب سخن گفت. وی با اشاره به اینکه بیشتر یک ژاپن‌شناس است تا مترجم، گفت: سال‌ها قبل وقتی داشتم اخبار روزنامه‌ها را می‌خواندم، دیدم که تیتر یکی از روزنامه‌ها نوشته «تاکوئو کاتو، احیاگر سفال زرین‌فام ایرانی درگذشت». از آنجا به موضوع علاقه‌مند شدم و پس از اینکه با کتاب آشنا شدم، آن را ترجمه کردم و بعد از مدتی هم با دکتر اکبری ملاقات کردم و کتاب، با مقدمه ایشان در نشر پیکره منتشر شد.
وی افزود: من همیشه ایران و ژاپن را با سخن دکتر تقی‌زاده در ذهنم مرور می‌کنم. ایشان در مقایسه اقتصاد این دو کشور می‌گویند جامعه ژاپن، جامعه انباشت و تولید است در حالی که ایران، جامعه هزینه و مصرف است. زمانی که شما فرهنگ این دو کشور را مرور می‌کنید، این جمله معنای بهتری پیدا می‌کند؛ کافی است به کتاب سحر کویر نگاه کنید، تاکوئو کاتو برای پژوهش درباره سفال ایرانی از ژاپن به ایران می‌آید و این پژوهش را انجام می‌دهد تا چیزی به فرهنگ ژاپن اضافه کند و من امیدوارم این اتفاق زایندگی و تولید برای ایران هم رخ دهد و ما هم در فرهنگ به تولید برسیم.
گفتنی است در پایان این مراسم، جشن امضای کتاب با حضور کیانوش معتقدی، دکتر اکبری و قدرت‌الله ذاکری برگزار شد.
