نشست نقد و بررسی ” مجموعه داری و هنر ایران ” عصر چهارشنبه ۵ خرداد ماه با حضور رز عیسی گالریدار مقیم لندن، رکسان زند مدیر بخش خاورمیانه حراج ساتبیز در لندن و غلامرضا خلیل ارجمندی مشاور اقتصادی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیرعامل صندوق اعتباری هنر در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد.
دولت حامی حراج تهران است
در این جلسه که مدیرت آن را رز عیسی برعهده داشت، ابتدا خلیلارجمندی درباره تعریف اقتصاد خلاق گفت: اگر بخواهیم اقتصاد خلاق را تعریف کنیم خواهیم دید امروز تنها زمین و پول سرمایه نیستند بلکه ایده، فکر و اندیشه نیز معنای ثروت را با خود دارند. مایکل کین در تعریف اقتصاد خلاق گفته است که این اقتصاد “موجود اسرارآمیزی است که در بسیاری از زیستگاههای زمین یافت میشود.” به این ترتیب اگر ما به هر نوع خلاقیت توجه کنیم با اقتصاد خلاق نیز مواجه خواهیم بود.
وی افزود: در سال ۲۰۰۱ اصطلاح اقتصاد خلاق برای نخستین بار مطرح شد و ۱۵ صنعت از جمله هنر توسط جان هاوکینز در دایره آن دسته بندی شد. صحبت درباره یک کالا مشخص است و استانداردهای شناخته شدهای در مورد آن وجود دارد اما در مورد هنر نمیتوان چنین استانداردهایی قائل بود زیرا اساسا نمیتوان به هنرمند گفت که چه قدر تولید کند. از سوی دیگر اقتصاد هنر مستهلک نمیشود؛ اثر هنری با گذشت زمان ارزش پیدا میکند در صورتی که کالاهای دیگر اینگونه نیستند.
مشاور اقتصادی وزیر ارشاد با بیان اینکه اقتصاد خلاق فعالیتی اقتصادی است که متضمن به کارگیری استعداد و خلاقیت در جهت اهداف تجاری است، درباره برگزاری حراج‌ها در ایران اظهار کرد: انتقادهایی از حراج تهران وجود دارد اما به نظر من همه ما باید کمک کنیم تا چنین رویدادی به درستی انجام شود. ما باید به این فعالیت احترام گذاشته و از آن حمایت کنیم تا هنر این کشور شناسایی شود. دولت و وزارت ارشاد به شکل جدی خود را حامی این حراج میداند و حضور آقای جنتی در همه دروههای حراج تهران به همین دلیل است.
ارجمندی ادامه داد: ما در توسعه زیرساختها بسیار فعال هستیم و تلاش کردیم فضاهای گالریداری گسترش پیدا کنند. گالریداری امروز به شکل یک تجارت مطرح است اما پیشنهاد من این است که شهرداری نیز حمایت بیشتری داشته باشد و مثلا مجتمعهای بزرگ تازه ساخته شده را ملزم کند فضای لابی خود را به گالری اختصاص دهند تا هم مردم آثار هنری را ببینند و هم یک فعالیت اقتصادی شکل گیرد.
وی افزود: به علاوه در بخش انتقال ارز و آکشنهای آنلاین دولت و وزارت ارتباطات در حال فعالیت هستند و ما بانکها را علاقهمند کردهایم تا در زمینه هنر سرمایهگذاری کنند. در فرآیندهای صدور مجوز نیز گالریها مسیر هموارتری را شاهد هستند و امکان دریافت مجوز گالری از سوی دولت تصویب شده است تا نسبت به سال‌های گذشته این کار با سرعت بیشتری انجام شود.
مدیرعامل صندوق اعتباری هنر درباره فعالیتهای بینالمللی در زمینه هنر نیز گفت: در بخش بینالملل با حراجهای کریستیز و ساتبیز تعاملاتی انجام دادهایم تا این حراج‌ها دفاتر مستقل خود را در تهران داشته باشند و مراودات هنری ما دیگر در زیرزمین هتلهای دوبی اتفاق نیفتد.
۴۵ درصد خانوارهای ایرانی می‌توانند هدف بازار هنر باشند
همچنین رکسان زند نیز در این نشست درباره وضعیت بازار هنر ایران اظهار کرد: وظیفه من در ساتبیز این است که جریان بازار هنر ایران را دنبال کنم. بازار هنر ایران در سال ۲۰۱۵ وضعیت خوبی داشت، در این سال فروش بینالمللی در زمینه هنر کاهش داشت و از ۶۸/۲ به ۶۲ میلیارد دلار رسید. پس از آنجا که دنیای هنر در غرب کمی افت داشت در بازارهای محلی مانند ایران نیز میتوانیم این افت را شاهد باشیم.
وی ادامه داد: بخش بزرگی از بازار هنر ایران به هنر معاصر و هنر پس از دوران جنگ اختصاص داشته است و این نشان میدهد ارزش بازار ایران در این قسمت است. رشد فروش آثار با ارزش بالای یک میلیون دلار بیشتر از سایر بخشها بوده است. در میان آثار رده بالا، آثار بالای ۱۰ میلیون دلار طی ۱۰ سال رشد داشته است و در همین سال ۲۰۱۵ تعداد کسانی که بیش از یک میلیون دلار درآمد دارند بیشتر شده است. ایران دارای اقتصادی متنوع است، ۴۵ درصد خانوارهای ایرانی درآمد سالیانه بیش از ۲۰ هزار دلار دارند و در حوزه مصرفکننده هستند و می‌توانند هدف بازار هنر نیز باشند.
مدیر بخش خاورمیانه حراج ساتبیز در لندن سپس به مرور فعالیت حراج‌ها و وضعیت اقتصاد هنر در ۱۵ سال گذشته پرداخت و گفت: در سال ۲۰۰۱ ساتبیز کلکسیون ریاض الریس را در لندن فروخت. در سال ۲۰۰۶ کریستیز نخستین حراج را در دوبی برگزار کرد و ساتبیز هم به فکر برگزاری حراج در این منطقه افتاد. تاریخ نشان داد که حراج دوبی موفق بود هرچند برگزاری حراج کاری بسیار پر هزینه است و به همین دلیل این کار اصلا ساده نبود. در سال ۲۰۰۷ هر سه مرکز ساتبیز، کریستیز و بونامز در حراجهای خود با رکور داری ایران در فروش آثار هنری مواجه بودند. در سال ۲۰۰۸ رشد هنر ایران سرعت گرفت. با شروع بحران اقتصادی گمانهزنیها در مورد هنر ایران به پایان رسید و تعدادی گالری و فروشنده هنر ایران در دوبی کار خود را آغاز کردند. در ۲۰۱۱ تاثیر کامل تحریم‌ها مشخص شد و بازار هنر ایران صدمه دید. در سال ۲۰۱۲ نخستین حراج هنری تهران برگزار شد و بازار داخلی هنر در ایران رو به رشد گذاشت. دوبی به ناچار تحریم‌ها را اجرا کرد و جا به جایی پول برای همه دشوار شد. در ۲۰۱۳ حراج ساتبیز در دوحه ۱۵/۲ میلیون دلار فروش داشت. در ۲۰۱۴ حراج تهران ۵/۱ میلیون دلار فروش داشت. در ۲۰۱۶ قیمت هنر ایران رو به افزایش گذاشت و آثار هنری ایرانی در داخل و خارج خواهان بسیاری پیدا کرد.
وی ادامه داد: ساتبیز برای نخستین بار این پیام را داد که با حراج تک مالکیت فریدون آو مشخص شد که مجموعهدارانی در ایران هستند که برای آنها حراج تک مالکیت برگزار شود. حضور کلکسیونرها برای حفظ تقاضای اثر هنری ضروری است و بدون آنها این کار ممکن نیست.
به گزارش گالری آنلاین زند با اشاره به اینکه هنر ایران در میان کشورهای دیگر بسیار موفق عمل کرده است اظهار کرد: در میان آثاری که فروخته شده است فروش آثار مدرن از اهمیت بسیاری برخوردار است. اصولا در بازار هنر ایران هنر مدرن یعنی هنرمندانی که در سال‌های ۶۰ میلادی کار میکردند که اگر این هنرمندان از دنیا رفته باشند آثارشان با قیمت بیشتری نیز فروخته میشود. چیزی که برای بازار هنر بسیار مهم است پشتیبانی هنری است. دولتهای عرب از هنرمندان خود حمایت می‌کنند، تولید آرشیو و داشتن درکی از تاریخ بسیار مهم است. موفقیت هنر مدرن به این دلیل است که کسانی که هنر معاصر کار می‌کنند جوان هستند و جایگاه آنان تثبیت نشده است در حالی که هنرمندان مدرن شناخته شده هستند و خریدار میتواند روی آنها سرمایهگذاری کند.
وی افزود: در دوران تحریم البته این خود هنر نبود که تحریم شد بلکه داد و ستد به مشکلاتی برخورد و تا زمانی که این تحریم‌ها به شکل کامل حذف نشود این مشکلات ادامه خواهد داشت. اما تنها صحبت از لغو تحریم‌ها نیز امیدبخش است و به ما این امید را میدهد که هر سال دو حراج درباره هنر ایران برگزار کرده و در سایه حراج‌ها نیز بخش مخصوص هنر ایران را داشته باشیم. لغو تحریم‌ها در قیمت‌گذاری تعادل ایجاد خواهد کرد و این برای سلامت بازار هنر بسیار مهم است.
زند درباره آینده بازار هنر ایران نیز گفت: ایران در آمار بانک تجارت جهانی رده پایینی در تجارت دارد. فقدان زیرساختهای هنری و وجود تشریفات زاید اداری مشکلساز هستند. عدم لغو تحریم‌ها روی بعضی صنایع مثل فرش تاثیر منفی داشته است هرچند هنر مدرن و معاصر هرگز شامل تحریم نشده است.
با سلام و تشکر از مطالب عالیتون. من چه طوری میتونم با خانم رز ارتباط داشته باشم؟