گزارشی از موزه ملی هنرهای معاصر در رم
سایت تندیس به قلم جاوید رمضانی
شهر رم مالامال از یادبودها و بناهایی است که در ذهن مخاطب امروز، تاریخ طولانی‌ترین امپراطوری جهان را تداعی می‌کند، حماسه‌ی اولین مبارزه‌ها بر علیه برده‌داری و نخستین پایه‌های قدرت متکثر در تجلی دموکراسی، آنجا که ادغام مسیحیت و تمدن یونانی، امپراطوری بزرگی را بنا نهاد. در میان این شهر سراسر تاریخی که از مراکز مهم صادرات تکنولوژی برای باز زنده‌سازی و احیا نظری و عملی میراث فرهنگی است، در دهه‌ی هشتاد، وزارت فرهنگ ایتالیا تصمیم به ایجاد مرکزی می‌گیرد که هنرهای جدید را حمایت نماید.
ساخت این مرکز در ۱۹۹۹، در زمینی به مساحت۲۷،۰۰۰ متر مربع آغاز می‌شود. اهداف مشخص این موزه در درجه‌ی اول، ارائه‌ی خلاقانه‌ی فضای معماری برای ایجاد زبان مشترک هنرهای معاصر و همچنین تعامل بینارشته‌ای هنرهای جدید بود؛ گرچه این پروژه‌ِی بلندپروازانه در پی احیا و تداوم سنت وسیع هنر ایتالیا می‌باشد.
گردانندگان این پروژه، نگاهی بین‌المللی را در پیش گرفتند و از این رو معمار وهنرمند مشهور ( ایرانی، عراقی) زاها حدید گزینه‌ی مناسبی برای طراحی این پروژه بود. ساخت این بنا در سال ۲۰۰۹، به پایان رسید.
در گام نخست‌ومشاهده اولیه ، بنا حجمی است بتنی که از فضای بیرون غنای فرمالیستی خود را به رخ می‌کشد.
ادغام شیشه و بتن با ارتفاعی حدود سی متر در مرتفع‌ترین قسمت، در فرم بیرونی ، کل ساختمان حسی از سازه‌های تخیلی فضایی را تداعی می‌کند، همانند کشتی فضایی که دارای عرشه‌ی مکعب شکلی می باشد که در داخل سازه‌ی اصلی فرو رفته است.
در آوریل ۲۰۱۰، هنگامی که این موزه افتتاح شد، معمار آن اعلام کرد که این بنا، تصوری ساده از یک ساختمان نیست، بلکه یک دانشگاه برای هنر است ظرفی که در ذات خود این محتوا را تولید می‌کند و در آن جریان هنر و انسان دارای همپوشانی منحصر به فردی است تعاملی که یک فضای پویا و هنر زیستی را شکل داده است.
در بررسی جهان درونی این بنا متوجه میشوید که تداوم فضاهای داخلی، بدون دیوارهای جدا کننده و دهلیزهای سیال انعطاف‌پذیری را برای هدف اصلی پروژه، یعنی ایجاد هرگونه سالن نمایش برای هنرهای معاصر مهیا کرده است.
دیوارهای بتنی منحنی راه پله‌های سیاه و سفید با حالت تعلیق و سقف باز با امکان عبور نور طبیعی عناصری هستند که زها حدید توسط آنها مخلوطی جدید و کیمیا گونه برای فضاسازی خود خلق نموده است، فضایی که دارای پرسپکتیو ترکیبی و نقاط دید متعدد و هندسه ای تکه تکه می‌باشد. بی شک باید بگویم این فضا طراحی شده است تا سیالیت پر هرج و مرج زندگی مدرن را هویدا کند.
حدید در بیانیه پایانی خود اعلام نمود که سعی در ارائه طراحی آزاد با در نظر گرفتن شاخصه‌های اصلی معماری کلاسیک رم داشته است. در واقع معمار دغدغه حفظ هارمونی بنا وشهر را دارد . وی المانهایی مانند دیوارهای صاف، تکه تکه بودن عناصر هندسی و سطو حی که در تعامل با نمای متقارن نئوکلاسیک می‌باشند را از جمله مفاهیمی می‌داند که امکان همزیستی این بنا در بافت شهری را فراهم آورده است. حالت پانورامای عمومی نمای ساختمان و ایجاد یک نقطه‌ی عطف با پنجره‌های وسیع رو به چشم‌انداز شهر در انتهای سیر بازدیدکنندگان موزه در طبقه سوم می‌تواند نمادی از حساسیت طراح نسبت به میراث معماری و هنر رم دانست.
ایجاد این موزه‌ی فعال در حومه‌ی بخش مرکزی رم و نه در مرکز قدیمی آن (البته حومه مرکزی نه حومه اصلی ) امتدادی از یک برنامه‌ی شهرسازی است که نوسازی محله فلامینو را مد نظر داشته است.
این برنامه در امتداد توجه به فعالیتهای اقتصادی و فرهنگی طراحی شده در دهه نود شکل گرفته و هدف آن ارتباط مردم با هنر معاصر در سطحی جهانی و تداوم میراث بزرگ هنری رم و هویت فرهنگی باستانی آن است. موزه ماکسی اولین موزه ملی هنر ایتالیاست.
