سایت تندیس به قلم فاطمه کمالی
بیمه آثار هنری موضوعیست که از دیرباز و مشخصاً از زمانی که مسئله‌ی خرید و فروش آثار هنری و سرمایه گذاری بر روی آثار هنری جدی شد، مورد بحث بوده‌است.بازار هنر به صورت مشخص و مدون و به شکل حراجی از قرن ۱۸ ام میلادی وجود داشته و طبق مدارک و شواهد و قیمت‌های باقی‌مانده بررسی فروش آثار هنری از ۱۷۶۵ امکان پذیر‌است.
در زیر نموداری از سهم فروش آثار هنری ازGDP جهانی را مشاهده می‌کنید که سال مبدأ سال ۱۷۶۵ در نظر گرفته‌شده و فراز و فرود‌های قیمت آثار هنری به نسبت درآمد ناخالص ملی در سطح جهانی بر روی این نمودار قابل مشاهده است.
نمودار بالا میزان قیمت آثار هنری در شاخص GDP واقعی از ۲۰۰۷-۱۷۶۵ میلادی را در یک مقیاس لگاریتمی نشان می‌دهد.شاخص سال ۱۷۶۵ عدد ۱ درنظر گرفته شده و طبق متد تکرار بیز تا سال ۲۰۰۷ برآورد صورت گرفته است.
طبق چیزی که از این نمودار دستگیرمان می‌شود سهم فروش آثار هنری از GDPواقعی جهانی تا سال ۱۸۷۳ با یک سیر کاملاً صعودی افزایش یافته و در ۱۸۷۳ به جهت بحران ناشی از جنگ‌های داخلی آمریکا که به “وحشت ۱۸۷۳” مشهور است این سیر صعودی دچار سکته و افت تدریجی شد چرا که همه بنیان‌های مالی اروپا و امریکا با بحران دست وپنجه نرم می‌کردند و طبیعتاً بازار هنر نیز متاثر از این تحولات بود و پس از آن هم این بازار فراز و نشیب‌های خاص خود را تجربه می‌کرد و بزرگ ترین افت مربوط به ۱۹۴۰ و سالهای آغازین جنگ جهانی دوم است که این سقوط بسیار توجیح پذیر است با تمام این تفاسیر چیزی که در این نمودار قابل مشاهده است صعود است صعودی شگفت انگیز از ۱ به ۱۰۰۰ و خورده ای آنهم در مقیاس لگاریتمی این نشان دهنده‌ی اهمیت یافتن بازار هنر در تمامی این سالهاست و این اعداد و ارقام دیگر جای شک باقی نمی‌گذارند که امروز، اثر هنری به عنوان کالایی سرمایه ای در دنیای کسب و کار و سرمایه‌گذاری جهانی جای خو را باز کرده‌است و از اهمیت بالایی برخوردار است.
و اما مسئله بیمه مسئله‌ای است که به اندازه تاریخ بازرگانی در جهان قدمت دارد. بیمه‌های نوین حفاظت از سرمایه در سالهای ۱۷۵۶ برای حفاظت از خانه ها و دیگر سرمایه های فیزیکی افراد در امریکا شکل گرفتند و اکنون بیش از ۶۰ سال است که بیمه ی آثار هنری در امریکا و اروپا شکل گرفته و کمپانی‌های مشهور بیمه این گونه خدمات را به مشتریان خود ارائه می‌دهند .
بیمه آثار هنری نخست به صورت خدمتی اختصاصی به موزه داران بود و سپس اندک اندک وارد صنف مجموعه داران شد و باعث رونق سرمایه گذاری در هنر شد.
رابرت پتینجر سیاستمدار، سرمایه دار و مدیر مجموعه بیمه آثار هنری AXA Art درسخنرانی که نوامبر امسال در آرتسای برای اهالی بازار هنر انجام داد، سخنان خود را اینگونه آغاز کرد : “برای اکثر مردم داشتن آثار اورجینال از هنرمندی که دوستش دارند اتفاق بعید و دور از ذهنیست و این برخلاف تصور غالب به این دلیل نیست که کسانی که نمی‌توانند اثر هنری موردعلاقه‌شان را بخرند فقیرند و بضاعت مالی کافی را ندارند، در کنار این دلیل مهمتری نیز وجود دارند، عدم اعتماد .
عدم اعتماد به خرید کالایی که نمیدانند تا کی عمر می‌کند و شاید فردای روزی که آن را خریداری کردند دچار آسیب‌های جدی شود و سرمایه شان را از دست بدهند و در مرتبه ی بالاتر اثر هیچ آسیب فیزیکی نبیند ولی روند قیمتی آثار آن هنرمند به نحوی باشد که مجموعه دار دچار زیاد مالی نامتعارف بشود و خب طبیعتاً کسی پاسخگوی این زیان نخواهد بود.
و راه حلی که برای رفع این عدم اعتماد وجود دارد چیزی نیست جز “بیمه”. بازار هنر جهان امروز به شرکت های بیمه حرفه ای و پاسخگو نیاز دارد و شرکت AXA art در کنار شرکت‌های دیگر بیمه به صورت اختصاصی ۵۰ سال است که خدمات بیمه هنری را ارائه می‌دهد خدماتی شامل بیمه فیزیکی، بیمه موزه و حتی بیمه زیان‌های مالی .
چیزی که از سخنرانی پتینجر قابل دریافت است این است که بیمه عضو جدا ناشدنی بازار هنر امروز است و برای جامعه هنری ما و بازار هنر نوپای ما که در حال گذار به مرحله ای بسیار جدی و هم رده‌ی بازار‌های بزرگ جهانی است امری نه تنها لازم که ضروری است.
چیزی که امروزه در ایران شاهدش هستیم این است که کالاهایی مانند تابلوهای نقاشی، مجسمه‌ها، فیلم‌های سینمایی، آثار فرهنگی- هنری نفیس و گران قیمت و… در بیمه آتش‌سوزی تحت‌پوشش قرار نمی‌گیرند و جزء استثنائات بیمه نامه محسوب می‌شوند. علت عمده آن هم مربوط به مشکلات ارزش‌گذاری این آثار است که باید به صورت کارشناسی صورت گیرد.
ولی در چندین سال اخیر مسئله‌ی بیمه آثار هنری چندین بار به شکل جدی در مجامع هنری و بازار هنر مطرح گشته و به طور مثال می‌توان به دومین حراج ملی ایران(۱۳۹۴) اشاره کرد که شرکت بیمه رازی تمامی آثار شرکت یافته در حراج را تحت پوشش بیمه ای به نام بیمه “تمام خطر” قرار داد که شامل، سرقت، آتش سوزی و آسیب های گوناگون ناشی از جا به جایی و… میشد.
در ادامه مدیر عامل بیمه ایران نیز در جایی اذعان داشت : بیمه ایران برای تحقق بیمه آثار هنری طرح‌ها و برنامه‌‌هایی نیز دارد. این شرکت در نظر دارد که پس از کسب تجربیات موردی، مجموعه آثار هنری شامل تابلوهای نقاشی، مجسمه‌ها و… را تحت پوشش بیمه‌ای قرار دهد.
مسئله بیمه آثار هنری چون در سرفصل بیمه نامه ها تحت عنوان “بیمه نامه های ارزشی (valued policy) ” دسته بندی می‌شود که در طی آن بیمه‌گر باید کارشناسانی برای تخمین درست ارزش کالای تحت بیمه در اختیار داشته باشد و سپس بتواند حق بیمه را معین و بیمه نامه را صادر کند و این خود ملزم وجود تیم های کارشناسی مجرب در قیمت گذاری است.
این‌ها تازه اولین مرحله از بیمه آثار هنری است و ما هنوز فاصله ی بسیاری تا بیمه جبران خسارت مالی داریم که امید است با تاسیس شرکت های اختصاصی خدمات مالی هنر و تربیت کارشناسان خبره قیمت گذاری و ظهور متخصصین فایننس در بازار هنر به آن مرحله نیز برسیم و عدم اعتمادی پتینجر از سخن میگفت در بازار هنر ایران نیز از بین برود جذب حداکثری سرمایه و رشد و شکوفایی شکل بگیرد.
