نگاهی به آموزش عکاسی در ایران
به بهانه نمایشگاه عکس آکادمی ۹۵ بخش نگاه ویژه
گالری تِم ۲۹ بهمن۹۵
سایت تندیس به قلم مریم روشن فکر
« طبق تحقیقات دکتر شهریار عدل، عکاسی به عنوان اختراعی جدید و از مظاهر تمدن غربی برای اولین بار در زمان محمدشاه قاجار و به درخواست دربار وارد ایران شد. دیپلمات‌های خارجی و افسران جوان اروپایی اولین معلمان عکاسی در ایران بودند. و کمی بعدتر جوانی فرانسوی به نام ژول ریشار به دربار ایران آمد و لقب رضا ریشار خان به او داده شد او عکس‌های متعددی را از خانواده سلطنتی قاجار برداشته است، از جمله عکسی از ۱۳ سالگی ناصرالدین شاه ولیعهد آن زمان که بعدها عکاسی را آموخت و می‌توان گفت در عکاسی بیش از مملکت داری موفق بود. ناصرالدین‌شاه در زمان سلطنتش و به دلیل علاقه زیاد به عکاسی، آن را به دروس مدرسه دارالفنون افزود و به سفیر خود در اروپا دستور داد یک عکاس ماهر را برای تدریس عکاسی به ایران بیاورد. این فرد کارلیان نام داشت معروف به «کارلیان صاحب» و پس از ورود به ایران به تدریس عکاسی در مدرسه دارالفنون مشغول شد، او نخستین معلم عکاسی ناصرالدین شاه و اولین مدرس نظام‌مند رشته عکاسی در ایران محسوب می‌گردد.
بابک حیدریپس از گذشتن چندی از ورود عکاسی و افزایش فارغ التحصیلان این رشته عکاسخانه‌های متعددی در جای جای کشور دائر شدند و ازین پس آموزش عکاسی به صورت استاد شاگردی و در همین عکاسخانه‌ها صورت می‌گرفت.
فاطمه بانکتا این زمان عکاسی به صورت یک فن و تکنیک در نظر گرفته می‌شد، اما به مرور و از اوایل دهه سی هجری با برگزاری نمایشگاه و مسابقات عکس آماتوری در انجمن‌های فرهنگی سفارت‌ها و سپس برگزاری اولین دوره آموزشی آکادمیک مستقل توسط سیراکوز و با همکاری اداره کل هنرهای زیبا در سال ۱۳۳۳ هم آموزش وهم خود عکاسی به عنوان هنر و رسانه‌ای مستقل مسیر تازه‌ای را در پیش گرفتند.
ساناز خداداداولین گام‌ها برای تدریس جدی عکاسی در سطوح مختلف در دهه چهل برداشته شد و تعدادی از عکاسان آموزش دیده برای تدریس عکاسی همت گماشتند، که از مهم‌ترین آنان می‌توان به دکتر هادی شفائیه و احمد عالی اشاره کرد، دکتر شفائیه به جز فعالیت تدریس در دانشگاه‌ها و استودیوی شخصی خود و سپس تلویزیون با انتشار ۷۷ مقاله در صفحه « کلاس هنر» در مجله « هنر و مردم» یکی از اولین و مفصل‌ترین دوره‌های آموزش عمومی را در عکاسی برگزار نمود و احمد عالی با برگزاری اولین نمایشگاه انفرادی عکس و جلب مساعدت اداره کل هنرهای زیبا در جدی گرفتن عکاسی به عنوانی شاخه‌ای مستقل در هنرهای تجسمی قدم‌های بزرگی برداشت، او در مدرسه عالی سینما و تلویزیون و سپس دانشکده صدا و سیما تدریس می‌کرد و همواره تمرکز خود را در آموزش عکاسی بر تقویت دید عکاسانه و آموزش چگونگی کاربرد عکاسی در ارائه یک اثر هنری گویا و تاثیرگذارقرار می‌داد. » و اینک پس از گذشت همه این سال‌ها عکاسی به یکی از پرطرفدارترین رشته‌های هنری در سطح آموزش آزاد تبدیل گشته است. در دسترس بودن ابزار و دستیابی نسبتا سریع به نتیجه در کنار غلبه روزافزون عکس و تصویر عکاسانه بر زندگی انسان همچنین چالش جدی دیده‌شدن، نیز بر این اقبال روزافزون تاثیرگذار بوده‌است. در این میان دادن تصویری روشن از پدیده‌ای به نام عکاسی به مثابه یک صنعت و یک رسانه که می‌تواند تا سطح هنر ارتقاء یابد، آن‌هم به مثابه امری باز و بیانگرِ جستجوی عقلی و حسی انسان کاری خطیر است.
صادق نیرومند
الهه کماییان. آتش شوق هواداران عکاسی را می‌توان برای روشن کردن مشعل تفکر به کار بست و با آموختن جنبه‌های گسترده و توانمند این رسانه به آنان، همچنین با دادن چشم‌اندازی روشن از امکانات تکنیکی و بسترهای فکری می‌توان به هنرجویان علاقه‌مند نشان داد، عکاسی چه بسترهایی را می‌تواند ایجاد کند و یا به عنوان ابزاری بیانی به انتقال آن بپردازد.
امید دزفولینمایشگاهی که اینک در گالری تِم برپا گردیده‌است، شامل آثار هنرجویان رشته عکاسی در مدرسه هنرهای معاصر است، این نمایشگاه منتخبی از آثار کلیه هنرجویان دوره‌های مختلف این مجموعه را گردهم آورده و به تماشا گذاشته‌است. این مجموعه شامل ۳۰ اثر از ۲۵ عکاس است که بیشتر آنان با یک اثر در ابعاد ۶۰در۴۰ سانتی‌متر و ۵ نفر نیز با یک اثر دوم در ابعاد ۱۰۰ در ۷۰ سانتی‌متر در نمایشگاه شرکت کرده‌اند. آثار این هنرجویان ابتدا توسط تیمی از اساتید شامل آقایان فرهاد سلیمانی، مجید ناگهی و استاد ارجمند آقای علی قلمسیاه انتخاب و سپس توسط استاد محمد غفوری ساماندهی شده و به شکل نمایشگاه حاضر درآمده‌است.
این نمایشگاه علاوه بر جنبه تشویقی و آموزشی برای هنرجویان این مرکز در جهت آشنایی با نحوه‌ارائه و شرکت در یک نمایشگاه حرفه‌ای، کارنامه یکساله آکادمی نیز محسوب می‌گردد که تلاش شده‌است تا به بهترین وجه ممکن ارائه گردد و باید اذعان کرد نظم و پایبندی به استاندارد در آن مشهود است و موجب شده این نمایشگاه از سطح یک ژوژمان دانشجویی بالاتر بایستد.
عدم تاکید بر موضوع مشخص و یا سبک و تکنیکی خاص هرچند به پراکندگی معنایی منجر شده اما نمایانگر جنبه‌های مختلف آموزش عکاسی است. جنبه‌هایی که از فن و تکنیک تا روایتگری، ساختن عکس، عکاسی طبیعت، منظره، نگاه مینیمال، مفهومی، اکسپرسیو و … را شامل شود و برای هنرجویان فرصتی فراهم نموده است تا آزادانه در سبک و شیوه مورد دلخواه خود به عکاسی بپردازند و از تحمیل روش بر آنان اجتناب شده. همین طور بستری را فراهم نموده‌است که در آن عکاسان جوان نقاط عزیمت معنایی یا فرمی خود را انتخاب کنند. هرچند همان‌گونه که در یادداشت نمایشگاه آمده این آثار که به صورت تک اثر ارائه شده‌اند تنها فرصتی هستند برای شرکت‌کنندگان چشانه‌ای از مجموعه آثار خود را به مخاطب ارائه دهند.
بیتا شاکرینهمانطور که گفته شد علیرغم ورود زودهنگام صنعت عکاسی به ایران آموزش عکاسی فراز و نشیب‌های خاص خود را پشت سر گذاشته‌است و سال‌ها تلاش معلمین بسیار در این حوزه پشتیبان این کارنماست. البته باید خاطر نشان کرد تداوم و قدم بعدی برای تک تک هنرجویان شرکت کننده در این نمایشگاه اصلی‌ترین معیاریست که می‌توان با آن موفقیت یا عدم موفقیت عکاسان این نمایشگاه را با آن سنجید.
