هنر تکه چسبانی به بهانه نمایشگاه نخ ناکوک زهرا ایمانی

گالری اُ

سایت تندیس به قلم انسیه ترابی

استفاده از مواد و تکنیک های جدید و نامتعارف از دوره مدرن با نقاشانی از سبک های دادایسیت، سورئالیست و کوبیست در دنیای هنر متداول شد. از آن پس (چه در دوره مدرن و پس از آن در هنر معاصر) این شیوه در هنرهایی چون نقاشی، چیدمان، پرفرمنس، مجسمه و… همواره مورد توجه واقع شده است. شیوه تکه چسبانی و استفاده از پارچه در کار هنرمندان نوگرا و معاصر کشور ما هم از جنبه های مختلف مورد استفاده فراوان قرار گرفته است. هنرمندانی چون فیروزه صابری، طلیعه کامران، یعقوب عمامه پیچ و … به فراخور نوع نگاه خویش از این مدیوم در آثارشان سود جسته اند. تکه های پارچه گاه در فضاسازی های زیبای یعقوب عمامه پیچ طبیعت را تداعی می کنند و گاه بر روی بوم های فیروزه صابری در ایجاد فضایی شاعرانه و روایی نقش ایفا می کنند.

علاوه بر این استفاده از پارچه و دوخت در برخی آثار هنری نقشی دیگر پذیرفته است. در این دست آثار، هنرمندان کوشیده اند با دگرگون کردن نشانه هایی که در گفتمان مسلط جامعه هویت زنان را تعریف می کند، با نگاهی انتقادی به جایگاه زن در جامعه بپردازند. همچنین تلاش هایی برای برگذاری نمایشگاه هایی با هدف معرفی و جمع آوری آثار و هنرمندانی که در این زمینه فعالیت داشته و تاثیرگذار بوده اند، انجام شده است. در این راستا میتوان به نمایشگاه سو+زن که در گالری طراحان آزاد برگزار شد، اشاره کرد. همان طور که از بیانیه این نمایشگاه بر می آید، دوخت و پارچه که صرفا برای پر کردن اوقات فراغت و ارضای تصویری_ تزیینی محیط زندگی کاربرد داشته، به فرافنکی از نگرش قالب سنتی تبدیل شده است. گردآورنده نمایشگاه معتقد است در این آثار دگردیسی فکری از برخورد دکوراتیو با دوخت و پارچه به تکنیکی کاربردی در رسیدن به بیان هنری نو به وجود آمده است.

در نمایشگاهی که از زهرا ایمانی با عنوان نخ ناکوک در گالری اُ به نمایش در آمد، هشت پرده وجود دارد که با به هم دوختن پارچه های رنگارنگ و تبدیل شدن آنها به المان ها و پیکره ها شکل گرفته است. زهرا ایمانی هم یکی از هنرمندانی ایست که با استفاده از مدیوم پارچه و دوخت برای ارائه آثار خود تلاش در تغییر سطح معنایی آنها کرده است. ترکیب مناسب پیکره ها ، بافت و رنگ پارچه ها، فضایی شاد و تا حدودی طنزآمیز به وجود آورده است. هنرمند در نوع ساماندهی المان ها و زنان در قاب تصویر می کوشد از گفتمان مسلطی که در پس رمزگان دیداری متداول در جریان است، به سوی جنبه های واقعی تر از تجربه زیستی زنان برود. او با تکه دوزی هایش تعاملات خود و جامعه، که در پس رویکرد مردانه قالب در تصاویر وجود دارد، را به انتقاد گرفته است. در یکی از پرده ها بره ای در گوشه تصویر به مخاطب چشم دوخته است . بودن بره و نگاهش آشکارا جایگزین بودن نگاهی شاعرانه و جذاب شده است که بیننده انتظار دیدنش را دارد.

بدین ترتیب او تلاش کرده است ایدولوژی جنسیتی و عینیت یافته موجود در تصاویر متن را بر هم زند. در پرده ای دیگر با به تصویر کشیدن دو عروس خندان کنار هم که لباس هایشان از قاب تصویر بیرون زده، تلاش دیگری در به چالش کشیدن تصاویر معمول از زنان رخ می دهد. انگار عروس ها که با چهره های مردانه شان طعنه ای به فضای همجنسگرا می زنند، در آستانه خارج شدن از چارچوب دیداری تعیین شده تصاویر هستند. هنرمند با انتخاب مدیوم ، چگونگی چیدمان و حالت پیکره ها که با زیبایی و شیطنت کنار هم قرار گرفته اند، بامشروعیتی که طی سالیان در لایه های پنهان نشانه ها در تصاویر شکل گرفته اند مبارزه می کند.

ولی با این وجود در پرده های دیگر مانند زنی که با حالتی مطمئن نشسته و گوسفندی بر دوش دارد و یا پرده دیگری که مجلس طرب زنان را نشان می دهد، تلاش هنرمند برای عبور به سطح دیگری از معنا به سرانجام نرسیده و تصاویر در فضایی تغزلی و خیالی باقی مانده اند. تصویر زنان حاضر در این پرده ها، از حد نشان دادن حالتی سطحی از سرخوشی آنها فراتر نرفته و در بیان ایده هنرمند برای ایجاد لایه ژرف تر از مناسبات بصری صرف، به توفیق نرسیده است.