عصر باروک سرمنشأ آکادمیسم

عصر باروک سرمنشأ آکادمیسم

قسمت پنجم

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو |تحلیلی از سیر تحول هنر نقاشی در عصر جدید

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه
سایت تندیس: تلخیص دینا صنیعی

باروک از دوره‌های تاریخی است که فلسفه هنر و علم بر هم انطباق کامل دارند. همانطور که فیلسوف باروک دیدگاهش را به سوی فضای لایتناهی می‌گشاید، هنرمند باروک بی‌کرانگی فضا را می‌جوید. نیرویی به سوی نامتناهی می‌رود و هماهنگی متناهی را پیوسته دچار مخاطره می‌کند.
نور هم مانند سایر کیفیات طبیعت، ذهن خلاق باروک را به خود مشغول می‌دارد، البته ناگفته نماند که اکنون ماهیتی فیزیکی به شمار می‌آید. عناصر ادراک هنرِ طبیعت‌گرایانه‌ی باروک، عناصر جهان طبیعی هستند که توسط علم باروک بیان شده‌اند، یعنی ماده در حال حرکت از خلال فضا، زمان و نور.لئوناردو بر این باور بود که برجسته نمایی نخستین مقصود نقاش است و همچنین به تقلیدی از طبیعت تاکید می‌کرد که مشروط بر انتخاب باشد. در سده شانزدهم سبک فخیم یا شیوه گرانمایه براساس دستاوردهای استادان رنسانس شکل گرفت که وازاری نخستین منتقد هنری آن را سبک نوین خواند و لئو ناردو را آغازگرش شمرد. وازاری برای نخستین بار آکادمی طراحی را به یاری چند تن از هنرمندان در فلورانس بنیاد نهاد.در آنجا معلمان می‌بایست به تعدادی از جوانان تعلیم می‌دادند، از اینجا بود که مفهوم آکادمیسم پدیدآور جایی بود که منتقد می‌توانست بر جای استاد بنشیند و بیان خود را در نظریه‌های هنرمندان و نظریه‌های زیبایی شناسی تاریخ نویسان و منتقدان بیابد. فدریکو تسوکاری(۱۵۴۰-۱۶۰۹) آکادمی لوقای قدیس را تاسیس کرد (۱۵۹۳) در فرانسه آکادمی شاهی نقاشی و پیکره سازی را در پاریس بنا نهادند(۱۶۴۸) .در سده هجده آکادمی شاهی هنر در لندن (۱۷۶۸) و آکادمی سان فرناندو در مادرید (۱۷۵۲) شکل گرفت، نخستین رئیس آکادمی شاهی هنر در گفتارهای خود تعریف تازه‌ای از سبک فخیم داد آفرینش شکل‌هایی خام که در روند تصحیح جلوه‌های طبیعت به حد کمال می‌رسد. او حوزه‌های فراتر و فروتری را در هنر قائل می شد آن چنان که سنت اروپایی به قواعد خشک مکتب خانه‌ای و اصول هنر رسمی استحاله یافت و بویژه در سده نوزدهم سدی در بدعت‌ها و نوآوری‌ها ایجاد کرد.آکادمیسم، روابط قالبی را به جای بیان هنری زنده نشاند، نفوذ آکادمیسم را باید بیش از هر چیز به این امر نسبت داد که میثاق الگوهای کلاسیک و تقلید اتفاقی از استادان رنسانس، جایگزین سنت روزگاران گذشته شد.طبیعت گرایی سده نوزده، نخستین جنبشی بود که در سرزمین آکادمی‌ها توفیق یافت و نظریه هنر را که از زمان بنیانگذاری آکادمی‌ها، دارای تمایل کلاسیک شده بود جهتی تازه داد، که لازمه تغییر اساسی در محتوی و قالب هنری و تاریخی اروپا و مواجهه‌اش با پدیده‌های دنیای نوین بود. پس از آن اروپا نه فقط با آرمانگرایی دیرین پیوند گسست بلکه وحدت در تحول هنر را نیز از دست داد.
سده نوزدهم عرصه کشاکش بدعت با سنت هنر پویا یا هنر آکادمیک بود، اکنون مسئله چگونه دیدن به جای چگونه وصف کردن مشغله ذهنی نقاش شد و این خود پایه نظریه‌های جدید هنر را می‌ساخت.
برای امپرسیونیست‌ها روش دیدشان که به نظریه روزشان مبتنی بود، اهمیت پیدا کرد. وان گوگ، گوگن، سزان و کوبیست‌ها همه به طریق تازه نگرش اشاره می‌کنند و می‌خواهند خود و دیگران را به آن وادارند، بدینسان نقاش بیشتر بخاطر اثبات چیزی به نقاشی پرداخت تا به خاطر توصیف آن. اکنون چنین تحولی راه را به روی ذهنیتی وسیع باز کرد و به هنرمند اجازه داد به جای واقعیت تاریخی، به اثبات جهان شخصی خود بپردازد، اما راه را به امکانی دیگر نیز گشود و آن اینکه هنرمند می‌توانست بخاطر اثبات ارتباطی که لزوما بین موضوع و نحوه دید آن وجود دارد به نقاشی بپردازد.
طبیعت دیگر چیزی نبود که در مقابل نقاش گسترده شود بلکه خود او و دید او را شامل می‌شد؛ بدین ترتیب هنر جدید از یکسو بهانه‌ای برای هر نوع ذهنیت به وجود آورد و از سویی دیگر برای اولین بار در تاریخ امکان آفرینش یک هنر حقیقتا مادی را فراهم ساخت؛ این دو روند متضاد ذهنی و عینی از آن به بعد دوشادوش یکدیگر وجود داشته‌اند.
خصلت پویا و پیچیده هنر نوین بازتابی از خصلت عام دنیای نوین است که در آن سرعت دگرگونی پدیده ها بقای تمامی ارزش‌های ایستا را مورد تردید قرار می‌دهد.

 قسمت‌های قبل از خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو را اینجا ببینید: