خلاصه کتاب آسمانی و زمینی | قسمت دوم
نویسنده: آیدین آغداشلو
نگاهی به خوشنویسی ایرانی از آغاز تا امروز در گفت‌و‌گویی بلند با علیرضا هاشمی‌نژاد
انتشارات کتاب آبان
سایت تندیس تلخیص الهه رحمانی خاکی
کتاب آسمانی و زمینی آیدین آغداشلو حاوی گفت و گویی بلند است میان علیرضا هاشمی نژاد و آیدین آغداشلو درباره مسائل تاریخی و زیبایی شناسی خوشنویسی ایران. مباحثی که از دیر باز کمتر به آنها پرداخته شده و ارجاع به آنها از نظر درک و شناخت زمینه‌های نظری و پیشینه‌ها و بنیان‌های این هنر جلیل و خاص واجد اهمیت فراوان است. این کتاب شامل نه جلسه گفتگو است که با سر فصل‌های مشخص به رشته‌ی تحریر درآمده؛ این مطالب در غالب عناوینی همچون؛ تعریف خوشنویسی، نسبت خوشنویسی با مفهوم هنر، خوشنویسی و مفهوم سنت، خلاقیت و خوشنویسی، کلهر و عمادالکتاب، خطوط ایرانی و ابزار و قالب‌ها و در نهایت خوشنویسی معاصر تنظیم شده است.
در زمینه‌ی سابقه‌ی شکل گیری هنر اسلامی باید برگردیم به دوران امویان چون این یکصد سال بسیار مهم و تعیین کننده است. چرا که دوران اخذ ؛ جایش را می‌دهد به دوره‌ی ترکیب و این مسیر را تقریبا در تمامی هنرهای اسلامی تا قرن چهارم هجری قمری می‌توان سراغ گرفت . حتی در حوزه ادبیات عربی هم همین الگو به کار رفته است و در شعر هم در این مباحث معمولا اشاره می‌شود به معلقات سبعه (اشعار دوران جاهلیت) که بر دیواره‌ی کعبه می‌آویختند . بدیهی است قیاس معلقات با کلام انبیاء و اولیاء به قول معروف قیاس مع‌الفارق است اما زبان و حیطه‌ی معلقات بسیار محدود و مختصر است و فصاحتی که قرآن به ادبیات و به زبان عربی می‌بخشد تأثیری عمیق و تعیین کننده باقی می‌گذارد ؛ شایان ذکر است که در مبحث تقدس خوشنویسی که در قبل نیز به آن اشاره شد منوط به خطاطانی بود که کتابت آیات قرآنی را داشتند و این در حالیست که عمومیتی شامل کار خوشنویسان نیست و این تقدس فی ذاته با کتابت قرآن به معنویت آن پیوند می‌دهند. ولی این تقدس در نگارش اشعار یا متن‌هایی که در گذشته و یا حال انجام می‌گیرد دیگر وجود ندارد.
درست است که زیبایی و پایدای در شکست‌ها و فرم بندی‌ها وجود دارد ولی این حس معنویت صرفا در غالب خوشنویسی آیات قرآنی وجود دارد و در برخی از مجموعه‌های هنرمندان خط و یا نقاشی خط نگارش‌ها می‌تواند از حیث صوری اثری شکیل باشد و از لحاظ توهم زدایی اثری اجتماعی و به خاطر سنت شکنی اثری انقلابی که در ارتباط باطنی خوشنویسی غیر قرآنی مخصوصا قلم‌های نستعلیق و شکسته نستعلیق با تقدس و عرفان تردید کند و عرصه‌ی جدیدی را در این چالش باز کند که صورت بدون معنا و متن جلیل ادبی تنها به حیات صوری و زیبایی خود ادامه دهد تا ما به این دریافت برسیم که از جایی این دو وجه از هم جدا می‌شوند و خوشنویسی به صرف خوشنویسی در مرتبتی خاص قرار نمی‌گیرد . بنابراین هر نسخ نویسی بلافاصله در جایگاه احمد نیریزی و زین العابدین اصفهانی قرار نمی‌گیرد هرچند ظاهرکار او شباهت تمام کمال به نوشته‌های خوشنویسی داشته بلکه تمامی آداب و اعتقادات هزار و چهارصد ساله‌ی خوشنویسی را به جا می‌آورند و این اتصال معنوی و قلبی را باطنا دارا هستند . البته در خصوص خوشنویسی به عوامل دیگری نیز می‌توانیم اشاره کنیم و آن هم ابزار کار است و این که آیا خوشنویسی هنری است مجرد که نوع نوشتن می‌تواند حامل تمامی پیام آن باشد یا نوع نوشتن و ابزار به مثابه باب دخول است در معنایی عمیق تر.
قیاس ساده‌ی مجموعه‌ای از مفردات میر علی هروی و یا میر عماد حسنی با هر قطعه‌ی چلیپا و یا صفحه‌ی کتابت آن روشن می‌کند که مفردات مطلقا صاحب آن روح و معنا و خاطره و آرکی تایپ نیستند و از حد ارزش تعلیمی مشخص و محدودی فراتر نمی‌رود و هیچ خوشنویس و هنردوستی جایگاه ویژه و دست نیافتنی برای آن قائل نخواهد شد و یا با یک تأمل تاریخی به نشانه‌ایی نگارش شده در حاله‌ایی از مفهوم با عنوان” کاف ” یاقوت مستعصمی برمی‌خوریم که تنها نشانه‌ایی است از سنت خوشنویسی ششصد و پنجاه ساله‌ی پیش از او که با همین نشانه کار می‌کند و از راه نگارش استادانه‌ی آن اسباب تجلیل از خود را فراهم می‌کند.
قسمت قبل از خلاصه کتاب آسمانی و زمینی را اینجا بخوانید:
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
خلاصه کتاب آسمانی و زمینی آیدین آغداشلو | قسمت اول
خلاصه کتاب آسمانی و زمینی | قسمت اول نویسنده: آیدین آغداشلو نگاهی به خوشنویسی ایرانی از آغاز تا امروز در گفت‌و‌گویی بلند با علیرضا هاشمی‌نژاد انتشارات کتاب آبان سایت تندیس تلخیص الهه رحمانی خاکی کتاب آسمانی و زمینی آیدین آغداشلو حاوی گفت و گویی بلند است میان علیرضا هاشمی نژاد و آیدین آغداشلو درباره مسائل تاریخی و زیبایی شناسی خوشنویسی ایران. مباحثی که از دیر باز کمتر به آنها پرداخته شده و ارجاع به آنها از نظر درک و شناخت زمینه‌های […]
