شوخی‌هایِ جدّیِ هدی کاشیها با نمایش تصادف با خورشید

شوخی‌هایِ جدّیِ هدی کاشیها
نگاهی به نمایش “تصادف با خورشید” در گالری اعتماد

سایت تندیس به قلم سحر افتخارزاده

خطوط بی‌پروا در طراحی، ترکیب‌بندی‌های جسورانه و پویا اما در عین حال منسجم، پالت رنگی متنوع درخشنده، ابعاد متنوع آثار هنرمند نقاشی را معرفی می‌کند که توانسته بر مبانی تسلط یابد و سپس از آن‌ها عبور کند. هدی کاشیها در “تصادف با خورشید” هفده تابلو از آثار دو سال گذشته خود را به نمایش در آورده. شوخ طبعی نقاش در این مجموعه نشان می‌دهد که او توانسته از فضای سنگین آثار گذشته خود فاصله بگیرد و شفافیت ذهن کودکانه خود را بازیابد، ذهنی که گرفتار بازی‌های طراحی ذهنی و بداهه پردازی روانشناسانه نشده بلکه هرکجا عمل نقاشانه در اولویت قرار گرفته انعطاف به خرج داده است.

رنگ‌های کاشیها شفاف و چشم‌نوازند، کاراکترهای آثارش بی‌دلیل می‌خندند و یا صادقانه می‌گریند، هنرمند در انتقال احساسات مختلف از طریق میمیک چهره‌ موفق بوده و گویی مخاطب در حال دیدن پلانی از یک انیمیشن است که کاراکترهایش به سادگی احساس‌های پیچیده انسانی را منتقل می‌کنند، همینجاست که حیطه نقاشی و کارتون در کار کاشیها مخلوط شده و روایت وارد تصویر می‌شود، بویژه با افزودن عناوین توضیحی برای هر تابلو مخاطب درصدد تطبیق نوشته با تصویر برمی‌آید و روایتِ تصویرسازی‌شده بر نقاشی چیره می‌گردد. فارغ از این مسئله کاشیها توانسته شیوه خود را جایی بین انتزاعی و فیگوراتیو معلق نگه دارد و این برگ برنده آثار او است چراکه هنرمند و اثرش را از افتادن در دام قطعیت می‌رهاند.

کاشیها پس‌زمینه آثار را با اسپری کردن رنگ روی بوم ایجاد می‌کند. در این حالت زمینه‌ای رنگارنگ با مرزهای رنگی محو و نامشخص پدید می‌آید و بعد طرح فیگورها و تقسیم‌بندی‌های فضایی با خطوط آزاد طراحی بر زمینه اضافه می‌شود. روند خلق اثر هنرمند نشان می‌دهد که با وجود حس بداهگی فراوان در آثار، کاشیها بر اساس طرحی مشخص پیش می‌رود و بداهگی بیشتر در جزئیات اتفاق می‎افتد. مرزهای رنگی محو و درهم شونده و لایه نازک رنگی که از میلیون‌ها قطره رنگ تشکیل شده، عدم قطعیت و ضدیت با مطلق‌اندیشی را نمایندگی می‌کند. گویی هنرمند برای واقعیت بستر استواری قائل نیست بلکه در نظر او تنها ظواهر و اتفاقات سطحی هستند که با وضوح بیشتری قابل تفکیک و تشخیص‌اند اما همان نیز دائم در حرکت است. در نگاه کاشیها همه چیز در حال فروغلتیدن در هم و تغییر از حالتی به حالت دیگر است و او این وضعیت ناپایدار و آشفته را با طنزی ابزورد روایت می‌کند.

آثار کاشیها در دوره کاری گذشته هنرمند وجه فیگوراتیو قویتری داشتند و دارای فضای سنگین، رنگ‌های پخته و نگاه انتقادی جدی اجتماعی بودند. طراحی کاراکترها و المان‌های بصری و نیز در جاهایی تکنیک اجرایی هنرمند در آن آثار مخاطب را به یاد آثار نیکزاد نجومی می‌انداخت. اما در سری حاضر هنرمند به سراغ فضایی رهاتر متاثر از انیمیشن و شگردهای تصویری کارتون و گرافیتی رفته، رنگ‌ها شفاف و طراحی فیگورها ساده و کودکانه شده، مضمون آثار بیش از گذشته بر تخیل شخصی هنرمند تکیه می‌کند. اما کاراکترها هنوز طراحی یکدستی ندارند جایی انیمیشن‌های شرقی، جایی کارتون‌های ایتالیایی و جایی فیگورهای ساده شده پیکاسو را فرایاد می‌آورند، گویی هنرمند هنوز در جستجوی لحن شخصی خود است و با آنکه توانسته در مضمون استقلال ذهنی خود را بیابد اما در فرم در حال تجربه‌گری است.

طبیعتا هنر کاشیها آبشخوری خارج از فرهنگ ایرانی داشته چراکه هنرمند دوره کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه بوستون گذرانده و خود نیز دلیل تفاوت حال و هوای کار خود با هم‌عصرانش را تجربه زیستن در یک فضای فرهنگی متفاوت می‌داند. اما اگر این توان بصری که در آثار مشهود است بتواند از تاثیرات بیرونی رها شود و نیز از بند روایت خلاصی یابد می‌توان منتظر ظهور و بروز نقاشی توانا در آینده بود.

گزاره(استیتمنت) هنرمند اگرچه کمی دچار پرگویی اما ساده و دقیق است و در سه لایه مضمون، ساخت‌مایه و فرم، کار هنرمند را توضیح می‌دهد. متن از زبان اول شخص نگاشته شده که با صمیمیت و شفافیت آثار در تناسب است. در اینجا متن گزاره را می‌خوانید؛
«این مجموعه، نقاشی‌های سرخوشانه‌ای است که بین زندگی واقعی و تخیل‌هایم در حرکت است. ثبت کردن لحظه‌های مضحک تلخ و غیرطبیعی که در یک چشم‌به‌هم‌زدن اتفاق می‌افتد و تصویر کردن هر ‌آنچه به ذهن می‌رسد و باعث برانگیختن تخیل می‌شود،‌بدون هیچ سانسوری.
در کارهای من شخصیت‌ها احساس‌های متناقض و موقتی را در لحظه تجربه می‌کنند، علاقه و بیزاری، خشونت و آرامش و قدرت و بی‌قدرتی، این دوگانگی‌ها من را به تصویرکردن رابطه متقابل زن و مرد علاقمند کرده است. در بسیاری از این کارها مرز مشخصی بین تعریف‌های سنتی “زن” و “مرد” وجود ندارد و به این خاطر شخصیت‌ها از داشتن جنسیت مشخص سر باز می‌زنند و نقش غالب و مغلوب مدام بین آن‌ها عوض می‌شود.
تن نقش مهمی در کارهایم بازی می‌کند. ما با بدنمان، جهان اطراف را احساس می‌کنیم و می‌بینیم. تصویر کردن این نقش، نه تنها بازتاب خواسته‌ها و تجربه‎های شخصی، که نشانی از دغدغه‌های اجتماعی و سیاسی این روزها هم هست. شوخی کردن با خشونت و استفاده از طنز برای جدی نگرفتن آن تم همیشگی کارهایم بوده است اما در این مجموعه چالش اصلی‌ام شکستن قرارداهای ذهنم درگذستن از مرز بین نقاشی و کاریکاتور، با استفاده بدون واهمه از کارتون، جوک و ایموجی‌ست.
درهم‌شکستن ابژه‌ها و بازسازی آن‌ها در قالب فرم‎های انتزاعی به من برای خلق کارهایی پویا که پیشروی زمان را در یک قاب نمایش می‌دهد کمک کرده است. درعین حال این تکنیک اجازه ایجاد “فرم‌های باز”ی را می‌دهد که از یک حالت به حالت دیگر در تغییر است. کیفیت بخشنده و خودبخودی طراحی به واسطه حضور مستقل خط در کارهایم باعث خلق موقعیت‌های درهم و برهم و مفرحی می‌شود که می‌بینم و تخیل می‌کنم.