اشعار بدون مقدمه علیرضا کرم زاده در لایه سکوت منجمد شده

نقدی بر نمایشگاه عکس «سکوت» علیرضا کرم زاده در گالری هفت ثمر

سایت تندیس مریم روشن فکر

اشعار بدون مقدمه و بدون حاشیه کرم زاده در لایه سکوت منجمد شده و سروده می‌شوند. تک هجاهایی که ذاتا ادبی هستند، نه از لحاظ فرم.

آثار او را اگر از پیشینه و خودش جدا کنی، نئوتوپوگرافی یا نو منظره‌نگاری‌هایی مینیمال هستند، اما در واقع این طور نیست زیرا این تصایر در تکثرشان این موضوع را نفی می‌‌کنند، چون در عین تداوم از یکدیگر جدا هستند، عکس‌های او موضوع محور نیستند، اما نخی نامرئی همه آثار را به هم متصل می‌کند. این نخ نامرئی همان چیزی است که کرم‌زاده آن را «سکوت» می‌نامد وقفه‌ای که در تحیر میان قبل و بعد از چکاندن دکمه شاتر روی می‌دهد و او و آن‌چه که پیش رویش قرار دارد را در جای خود میخکوب می‌کند، اما زنجیره‌ی صداهای قبل و بعد از این روی‌داد در سکوت حل شده و باقی می‌مانند.

به عبارتی کرم‌زاده جملاتی را با تصویر شکل می‌دهد که در خود کامل هستند. او در عکس‌هایش حسی روایی را بدون داستان به وجود می‌آورد، این حس برخاسته از تمایل بیننده برای تکمیل یا فرو رفتن در عکس‌ها است که به یک نقطه تمرکز فرمی وابسته هستند. در تمام آثار یک نقطه در عکس وجود دارد که مشخصا بر فضای پیرامون خود چیزی می‌افزاید: یک سطل آشغال در منظره‌ای جنگلی، یک آلونک سفیدرنگ سیمانی، صندلی، سنگ، قبرو غیره. در برخی از آثار این اشیا در کل فضا تضادی آشکار و معنا دار را شکل می‌دهند و موجب به صفر رسیدن برآیند لحظه در این نقطه خاص می‌شوند. آثار کرم‌زاده از همین جهت نیز با عکاسی ددپن فاصله دارند ولی به طور کلی از لحاظ ماهُوی به آن نزدیک هستند. زیرا همان نوع بهت سرد و بدون قضاوت در آثار او نیز وجود دارند. او در صدد ایراد یک گزاره در مورد سوژه عکاسی شده نیست، چه این سوژه موجب تضاد آشکار یا انتقادی نسبت به فضایی که در آن قرار گرفته باشد، چه با آن رابطه‌ای سورئال برقرار کند. در واقع کرم‌زاده بیشتر دنبال کننده یک برانگیختگی ادراکی رفته است. به این معنا که او در مواجهه با صحنه‌ای که می‌بیند چنان انبوهی از افکار و حس‌ها را به یکباره دریافت می‌کند که دربرابر آن چاره‌ای جز سکوت ندارد.

در این نمایشگاه علیرضا کرم‌زاده به تکرار به این حس باز می‌گردد، او از ترکیب‌بندی‌های خنثی مانند قراردادن سوژه در مرکز قاب، ترکیب‌بندی قرینه و متقاطع استفاده می‌کند تا قضاوت فرمال را به تعویق بیاندازد و برای جلو رفتن مجموعه به حس پنهان روایت ادبی متوسل شود.

او شاعرانگی آثار را شخصی کرده و آن‌را برای قطعات جدا از جهان خود می‌سراید و به همین دلیل نیز این قطعات نابه جا به سمت فراواقعگرایی یا سورئالیسم متمایل شده‌اند و در اثری که کلبه‌ای را در مه نشان می‌دهد این حس تثبیت شده‌است. هرچند در بیشتر قریب به اتفاق آثار جدا بودن یک شی مشخص از پس زمینه و آشکاری عدم انطباق آن دو با یکدیگر به رخ دادن فضایی سورئال منجر گشته است.

آثار او واجد طرحی ظریف و درون بنیاد هستند که شاکله خود را از ادبیات مینیمال وام می‌گیرد و هنگامی که به عکاسی می‌آید، واژه را به تصویر ترجمه می‎‌کند.

کرم‌زاده در عکس توضیحی مقطعی از سوژه را ارائه می‌کند که با زمان و مکان بیگانه است و ازین رو ذیل عنوان سکوت آن را مطرح می‌کند. او سکوت را تنها بر فقدان صوت قرار نداده بلکه سکوت او به معنای فقدان زمان و همچنین مکان است. جدا افتادگی و ناب بودن هر یک از مناظر یا سوژه‌هایی که او به تصویر می‌کشد، به طور پیوسته بر معنایی درون‌گرا و فردی دلالت می‌کند که از عکسی به عکس دیگر منتقل می‌شود. در واقع او احساسات خود در برابر منظره مقابلش را به تصویر درآورده و آن احساس، درک لحظه‌ای حضور در آن صحنه بوده‌است. او این حس را در تکرار معنا دار کرده و وجوه مختلفش را نشان داده‌است. مانند درختان در باد و صندلی در کنار شیشه‌هایی که میان یک فضای واحد ایستاده‌اند. گاهی او برای بروز ادراک خود دست به نشانه‌های خشن و پر رنگ مانند، سطل آشغال در تخت جمشید یا برج‌های ساختمانی در دامنه کوه زده‌است ولی در ترکیب با تصاویر رویاگون دیگر معنای آن دچار تغییر می‌گردد و وجه اجتماعی-انتقادی خود را از دست می‌دهد.

علیرضا کرم زاده کارشناسی تدوین سینما و کارشناسی ارشد ویرایش ادبیات فارسی دارد، او به خوبی از همکناری عناصر ظاهرا بی ربط و رسیدن به موضوعی یگانه اطلاع دارد و آن را در نمایشگاه به کار بسته است. شاید حتی این یک نمایشگاه عکس نباشد، زیرا هیچ وجهی از عکاسی در آن موضوعیت نداشته جز انجماد زمان و حفظ گوهر آن و باقی همه تلاش کرم‌زاده برای ترسیم سکوت خود بوده است که دربرابر جهان متناقض‌نمای بیرون و کشف روابط ناهنجار از حضور در زمان و مکان برای اشیاء و حتی خود عکاس چاره‌ای جز بروز تصویری نداشته است.