برف در گالری چهارده با نگاه ده عکاس در گالری چهارده

یادداشتی بر نمایشگاه گروهی عکس برف

گالری چهارده

آوام مگ به قلم مریم روشن فکر

در خاطره زمستانی تهران به مثابه شهری در دشت و کوهپایه‌های رشته کوه البرز که در عمر خود برف‌های بسیاری به خود دیده، اینک برف بیشتر شعفی کوتاه یا خاطره‌ای از کودکی ماست.

در نگارخانه چهارده در نیمه اولین ماه زمستان بدون برف نمایشگاهی گروهی از عکس‌های جمعی از عکاسان با موضوع برف شکل گرفته ‌است. نمایشگاهی حاوی گوناگونی و نگرش‌هایی متفاوت به موضوع. عکاسان متعددی در این نمایشگاه گرد هم آمده‌اند که طیف گسترده‌ای را شامل می‌شوند. مهدی مقیم‌نژاد، کوروش ادیم، صمد قربانزاده در کنار هوفر حقیقی و محمودرضا نوربخش و عکاسان دیگری چون محمدعلی فاموری، آیلار هاشمی ساسان فهیمی، علی شکری و نازنین طباطبایی قرار گرفته‌اند.

در واقع آثار این کارنما همان‌گونه که از اسامی شرکت‌کنندگان نیز پیداست به چند دسته جداگانه تقسیم پذیرند که در نوع و گونه عکاسی متفاوتی قرار می‌گیرند. از عکس مستند گرفته تا دیجیتال آرت و فوتومونتاژ بازه عکس‌های ارائه شده در این نمایشگاه با هم فاصله دارد. در بیانیه نمایشگاه به دو وجه متفاوت برف، روشنی و پاکی و سرما و نخوت اشاره شده ‌است و خاطر نشان شده که هنرمندان شرکت‌کننده هریک فراخور تجربه شخصی خود، به موضوع برف پرداخته‌اند.

کوروش ادیم با تصاویری سیاه و سفید منظره‌ای از برف و برف بازی را به تصویر کشیده، هیاکل سیاه آدم‌ها در زمینه سرتاسر سفید که سرخوشی و معلق بودن را نشان می‌دهد.

در مختصاتی با فاصله از ادیم، محمدعلی فاموری با دو عکس سیاه و سفید و یک ویدئو قرار دارد. تصاویری انتزاعی از برف که در یکی مربعی سیاه در زمینه سفید و دیگری مربع سفید در زمینه سیاه قرار گرفته است. برف در آثار فاموری جنبه فرمالی قوی دارد. آثار او برف را به صورت بافت و الگوی بصری تکرار شونده و متکثر استفاده می‌کنند. استفاده‌ای که در عین حال به ساختار بلور برف نیز اشاره‌ای ضمنی دارد. فاموری در اثر ویدئو این روند تکوینی را بیشتر نشان داده و هرچند آثار شکلی انتزاعی دارند اما هم مستقیماً برف را به یاد می‌آورند و هم سکوت و وجوه دوگانه آن را، فاموری تنها شرکت‌کننده نمایشگاه است که برف را موجودیتی مستقل در نظر گرفته و از این طریق توانسته در مخاطب احساس و تجربه‌ای مشخص به وجود بیاورد.

در زاویه‌ای دیگر، ساسان فهیمی و مهدی مقیم‌‌نژاد قرار دارند که آثارشان صرف‌نظر از تکنیک که می‌تواند متفاوت باشد، از منظر رویکرد شاعرانه و بازی با نشانه‌های تصویری و اشارات بینامتنی در یک بستر قرار می‌گیرند. اثر مهدی مقیم‌نژاد از مجموعه سروهای او جدا از حضور سرو با تمام زنجیره نشانه‌ای که به آن متصل می‌شود، به مثابه سربلندی و استقامت و با ریشه‌های عمیق در فرهنگ ایرانی از زرتشت تا امروز به عنوان درختی از بهشت و غیره در این تابلو به خصوص در بستری کم فام و خاکستری در مه برفی، به عنوان درختی همیشه سبز در برابر زمستان، یکه و تنها در فضایی سپید و بی‌زمان و مکان قرار گرفته که می‌تواند گزاره‌ای در برابر نخوت زمستانی باشد.

همچنین اثر ساسان فهیمی تصویر ماهی است که در زمستان بی‌جان است و خاطره‌ای از دریا را تداعی می‌کند که در برف مدفون شده و از یاد رفته‌است. در هر دو اثر فهیمی خط افق وجود دارد و دوردست با عبور پرهیب انسانی معنا پیدا می‌کند. در واقع نزدیک و دور به حال و گذشته یا خاطره و عینیت اشاره دارد.

درست در میانه فهیمی و مقیم‌نژاد محمودرضا نوربخش ایستاده‌است. عکاسی با سابقه با لحنی انتقادی و زیبایی‌شناسی شخصی در عکاسی مستند، نوربخش را شخصاً به عنوان عکاسی صریح می‌شناسم که برای نشانه‌های تصویری داستان نمی‌سراید بلکه اجزای نشانه‌ای را با یکدیگر و با مخاطب در مواجه قرار می‌دهد. در این نمایشگاه اما برف دو چهارچوب معوج درون قاب را کمی شاعرانه‌تر کرده‌است و زمین بازی متروک در افقی دور با سایه‌های محوی از حضور انسان بیشتر دلتنگ کننده است تا به سیاق همیشگی او تفکرانگیز و نقادانه. اما نوربخش به هر روی از نیستی و فراموشی و مسخ شدگی در یک پوچی لطیف بی‌انتها صحبت می‌کند.

از آثار دیگر نمایشگاه علی شکری با اثری از مجموعه درختان خود در نمایشگاه حضور دارد که فضای شاعرانه جنگل با تصویری سیاه و سفید و رویایی را عرضه داشته که در صورت به مجموعه برف عباس کیارستمی شباهت دارد، ردپای کیارستمی تا حدودی در اثر آیلار هاشمی نیز دیده می‌شود. همچنین نازنین طباطبایی نیز با به تصویر کشیدن انسان تنها در بستر برفی و رد لاستیک‎های نقش شده بر آن، تنهایی و سردرگمی را نشان داده‌است.

هوفر حقیقی نیز در این نمایشگاه با عکسی کوچک و رنگی حضور یافته، عکسی که در دو قاب قرار گرفته، در قاب پنجره در دوردست دامنه کوهی برفی دیده می‌شود و در قاب اول یک ستون کوتاه سفید که مستقیم به کوه اشاره می‌کند. روند اشاره‌ای مستقیم و بازی با فرم و معنای روشنی و تیرگی اثر حقیقی را به طنزی دو پهلو بدل کرده که به تخریب و ویرانی مناظر کوهستانی اشاره می‌کند. منظره کوهی زیبا و برفی در زمینه آسمان آبی که از پنجره‌ای ویران تماشا می‌شود.

در جهت دیگر نمایشگاه تک اثر صمد قربانزاده قرار دارد که گویی مضمون برف و زمستان سیاه در همه آثار او همواره بوده‌است. مناظر سورئالیستی او از خواب‌هایی آشفته از فضاهایی لامکان چه با برف و چه بدون برف همیشه، سرد و گزنده بوده‌اند.

نمایشگاه برف در مجموع جمع اضداد و دفترچه‌ای باز است که هر هنرمندی فراخور رویکرد خود در آن خطی نوشته‌است. نوشته‌هایی خوش‌خط یا بدخط که کنار هم قرار گرفته‌اند، اما با یکدیگر ممضوج نشده‌اند. یکپارچگی نمایشگاه چندان شکل نگرفته و حتی موضوع مشترک برف نیز نتوانسته آن را شکل دهد.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم مریم روشن فکر را اینجا بخوانید:

برف در گالری چهارده با نگاه ده عکاس

یادداشتی بر نمایشگاه گروهی عکس برف

گالری چهارده

آوام مگ به قلم مریم روشن فکر

نویسنده

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ