نمیرد هرگز | نقدی بر مجموعه «واحه» کلثوم صالحی

۱۳۹۷/۱۱/۲۷ نقد, نقد و بررسی یک نظر بنویسید

نمیرد هرگز

نقدی بر “واحه” کلثوم صالحی در نگارخانه «اُ»

آوام مگ: به قلم سحر افتخارزاده

آینده نعش گذشته را بر دوش می‌کشد، گذشته‌ای که آرواره‌های خُرد شده‌اش را از لای جرز دیوارهای امروز به خنده‌ای خشک و زننده گشوده و یادآور می‌شود که نیستی در کمین است؛ نیستیِ ناگزیری که کاسه سر مردمان را با ریگ بیابان خواهد انباشت. سردی و سکوت آثار صالحی نگاه خیامی به مرگ را یادآور می‌شود؛ یک چرخه بی‌پایان از نابودی که نمی‌توان از دایره جبر آن گریخت – این تفکر تقدیرگرا خود را در شش سطح تاس در اولین چیدمان این کارنما واضح‌تر نشان می‌دهد.

واحه نمادی است از توان انسان در بکارگیری طبیعت برای شکل‌دادن به تمدن، تکَه آبادی‌ای دست‌ساخت بشر در میان میل قدرتمندِ طبیعتِ بیابانِ سوزان به نابودی. اما برای صالحی دیگر اثری از سبزی و خرمی پردیس‌گون واحه در میان خشکی بیابان نیست و دهان امیدوار سوارِ مانده در راه با ریگ پر شده است. طبیعت در کمین تمدن برساخته انسان است و آرام‌آرام آن را از درون پوک می‌کند.

مجموع چیدمان‌های صالحی در شبکه‌ای متصل مخاطب را در حال به گذشته می‌برد و او را در میان بقایای تمدنی از‌دست‌رفته به پرسه وا‌ می‌دارد. در همه چیدمان‌ها لایه‌های تاریخ تمدن بر شانه‌های خرد شده زندگی سوار شده؛ در معبد مرموز برافراشته با سه بت بزرگ در میان سه دیوار، در دیوار خشکه‌چین با برش‌های باستان‌شناسانه بر تک‌تک بلوک‌هایش که استخوان‌های بازمانده از نعشی کارگرفته در جرز دیوار را عیان کرده‌اند و در نیم دایره‌ای که نماینده تلاش انسان برای قاعده‌مند‌ کردنِ طبیعت شکل‌ناپذیر است. در “واحه” می‌توان ردِ مذهب، علم، کشاورزی و مهندسی را بعنوان ابزارهایی که انسان برای انقیاد طبیعت برساخته دنبال کرد. اما این ابزارها نتوانسته‌اند از آرواره‌های مرگ جان به در برند.

“واحه” ادامه “سرزمین هرز” است. هر دو مجموعه را می‌توان آثاری مربوط به مضمون یادآوری مرگ (Memento Mori) دانست، مرگی که آرام آرام همه چیز را در خود فرو می‌برد و بی‌هیاهو دست در دست زمان کارش را تمام می‌کند. در مونوپرینت‌ها هم می‌توان این روند آرام را دنبال کرد؛ در اینجا زمان حتا نشانه‌های وجود گوری در زمین را به آرامی پنهان می‌کند. همه این‌ها همان تشریح لایه‌لایه انهدام است که در کارنمای گذشته هنرمند هم شاهد آن بوده‌ایم. اما شاید بتوان گفت صالحی در “واحه” بیش از قبل در لفافه سخن می‌گوید، بیان او بیش از پیش نمادین شده، شاید از آن رو که مضمون آثارش در عمق بیشتری مدفون شده است. مسئله دیگری که در کارنمای اخیر بیش از دیگری مورد توجه مخاطب قرار می‎گیرد مسئله روند است؛ پوشاندن، صبر کردن بر پوسیدگی و‌ زنگ زدگی و سرانجام شکافتن. بلوک‌های گچی حامل زمان و قدرت دگرگون‌کننده آن هستند. صالحی چیزی را مدفون می‌کند، بر آن صبر می‌کند و بعد به آنچه پنهان کرده نقب می‌زند و گوشه‌ای از آن را عیان می‌کند؛ بازمانده‌ای از پسِ عبور مرگ. چیزی از جسد که به راحتی خاک نمی‌شود، زمان بیشتری برای نابودن نیاز دارد، تلاشی برای ماندن را نمایان می‌کند و یا تنها رد خود را بجا می‌گذارد؛ که من زمانی بوده‌ام.

هنرمند در گزاره نمایشگاه می‌گوید: “…تلاش می‌کنم درک کنم چرا زمان نمی‌تواند در کنترلم باشد…” اما در‌واقع او توانسته زمان را به دام بیاندازد. صالحی اثر را به روند عبور زمان سپرده و بعد در شکافتن، اراده خود را متجلی کرده است. این اراده حتی در کلام او هم متجلی است؛ او نمی‌گوید که نمی‌توانم زمان را کنترل کنم بلکه می‌گوید زمان نمی‌تواند در کنترل من باشد!

پس در کنش خلاقه صالحی، اثری از نگاه نومیدانه خیامی وجود ندارد بلکه او در مقام هنرمند زمان را به چنگ می‌آورد، آن را به کار می‌بندد و از برآیند خود و زمان ردی برجا می‌گذارد که ورای خود و زمان امتداد می‌یابد.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم سحر افتخارزاده را اینجا دنبال کنید:

گشودگی به دیگری «یک چیدمان» در پروژه‌های نیومدیا

Posted: ۱۳۹۷/۱۱/۲۷

گشودگی به دیگری نگاهی به «یک چیدمان» در پروژه‌های نیومدیا آوام مگ: به قلم سحر افتخارزاده «یک چیدمان» مجموعه‌ای از سه ویدئوی مجزا و یک چیدمان ویدئویی است که چهار هنرمند – استودیو۵۱ (بهار صمدی، نوید سلاجقه)، پویان هاشمی طاری، نوید نادری- در ساخت آن‌ها شرکت داشته‌اند. چنان که از گزاره(استیتمنت) این چیدمان تجربی برمی‌آید …

گالری اُ

نمیرد هرگز | نقدی بر مجموعه «واحه» کلثوم صالحی

نمیرد هرگز

نقدی بر “واحه” کلثوم صالحی در نگارخانه «اُ»

آوام مگ: به قلم سحر افتخارزاده

نوشته‌های پیشنهادی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ