کودکان جنگ به روایت سارا عباسیان

کودکان جنگ به روایت سارا عباسیان
نقدی بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن
آوام مگ: به قلم مهسا پرویزی


بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

طفل سیزده‌ساله‌ای را که شربت شهادت نوشید خاطرتان است؟ تا‌به‌حال در اینترنت واژه‌ی «حلبچه» را سرچ کرده‌اید و جنازه‌ی کودکانی با دهان‌های کف‌آلود را دیده‌اید؟ جنگ حادترین شکل خشونت سیاسی است؛ تخریب و تلفاتِ گسترده‌ای که از خود به جای می‌گذارد تا نسل‌ها بعد موجودات زنده را درگیر می‌کند.

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

«رُز سفید» عنوان آخرین نمایشگاه عباسیان در گالری محسن است که از ۲۶ بهمن آغاز شد و تا ۱۷ اسفند ادامه داشت. طراحی‌های سیاه و سفید که با جزئیات زیادی کشیده شده‌­اند و در فضای سرد و خالیِ نمایشگاه با گیره‌های کاغذ و میخ به دیوار زده شده‌اند، شما را دعوت می‌کنند تا از نزدیک نگاه کنید. سه عنصر گل رُز با خارهایشان، نوزادهای خوابیده و پیکر انسانی در تمام طراحی­‌ها تکرار شده‌­اند. آثاری نسبتاً زیاد در ابعاد بزرگ و کوچک که همگی با مداد روی مقوا تصویر شده‌­اند. به‌نظر می­‌رسد که موجوداتِ درون نقاشی‌ها آسیب دیده‌اند و دارای زخم‌های روحی‌اند. عباسیان، از لحاظ فرم و محتوای آثار، به فضا و زبانی شخصی دست یافته و در مجموعه‌ی حاضر نیز حال‌و‌هوای دیگر آثارش را حفظ کرده است. با آثار تیره و تلخی مواجهیم که گل‌های رنگ‌باخته، خارها و فیگورهایی از کودکان و انسان­‌ها را نشان‌مان می‌­دهد. فیگورهای درونِ طراحی­‌ها نه زن هستند و نه مرد؛ آن­ها جنسیت‌زدایی شده‌­اند. نوزادان در پایینِ کادر تصویر شده و گاهی سرشان در دستانِ انسان­‌هایی است که فقط دستشان در کادر حضور دارد، و به‌همین‌دلیل به‌نظر می‌­رسد نوزادان را تحت سلطه‌ی خود دارند.

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

سارا عباسیان متولد ۱۳۶۱، دانش‌آموخته­‌ی نقاشی است. او از ۱۳۸۶ کارنماهای انفرادی و گروهیِ متعددی در خارج و داخل ایران برگزار کرده است. آثار عباسیان تلفیقی از طراحی و نقاشی‌اند که گاه مرز میان این رسانه‌ها محو می‌شود. او عموماً با استفاده از نمادهایی واضح مانند ماسک‌های جنگی، خطوط خشن و رنگ‌های سیاه و قرمز، فضایی خشونت‌بار خلق می‌کند. عباسیان اولین آثار خود را در شش نمایشگاه در خانه‌های مخروبه و نیمه‌کاره به نمایش درآورد و پس از آن دوازده نمایشگاه انفرادیِ نقاشی داشت. در نمایشگاهِ «شب‌کورها به هم رحم نمی‌کنند»، خفاش‌هایی شبح‌گون را به تصویر کشیده است که هم‌نوعان خود را می‌خورند؛ در مجموعه­‌ی بعدی که «گرانش تباهی‌ناپذیر» نام گرفت، لاک‌پشت‌هایی بدون سر یا دارای چند سر دیده می‌شدند که بر اثر جنگ تغییرشکل یافته‌‌اند. در چیدمانِ «ما هرگز گذشته را برای تلافی به خاطر نخواهیم آورد» (۱۳۹۴)، پیکره‌هایی واقع‌نمایانه از گوشت و استخوان را شاهد بودیم.

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

با نگاهی به مجموعه‌­های پیشینِ عباسیان، درمی­‌یابیم که او همیشه دغدغه­‌ی پرداختن به وجوه خشونت‌­آمیزِ درون زندگی انسان و حیوان را داشته و آثاری عموماً صریح، گزنده، تلخ و خشن آفریده است. اما خشونتِ حاضر در مجموعه‌ی فعلی، با وجود گل­‌های رُز و فیگورهای نوزادانی که حس می­کنیم در خواب هستند تلطیف شده است. هرچند این نوزادان را خارهای گل احاطه کرده است و حتی در برخی طراحی­‌ها گل­‌ها رو یا زیرِ فیگور کشیده شده‌اند، اما درون آن­ها فرو نرفته‌­اند. عباسیان، با تصویرکردنِ گل به این شکل، مخاطب را دچار نوعی خِرق عادت می­کند و گل که همیشه عنصری زیبا در آثار هنری بوده در آثار او به سلاحی تهدید‌آمیز تبدیل شده است.

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

خارها، که از عناصر مهمّ این مجموعه‌اند و در تمام آثار حضور دارند، بسیار اغراق‌­آمیز تصویر شده‌­­اند؛ بااین‌حال، می‌­توان گفت با این‌که گاهی جلوی چشمان انسان­‌ها را گرفته‌­اند اما آسیبی جدی به هیچ‌کدام وارد نکرده‌­اند و فقط در فضا حضور دارند و باعث ایجاد فضایی تهدیدآمیز و ترسناک شده­‌اند، اما مخاطب درد و رنجی را از حضورشان احساس نمی­‌کند. گالری محسن در نوشته‌ی روی دیوار گفته است: «با سفیدیِ قلمش کاغذ را چنان می‌ساید تا سیاهی را فاتح نشان دهد؛ این لحظه‌ی جذب تمامِ نور و حبس آن است.» درست است که بیشتر فضای هر کادر سیاه شده است، اما به دلیل استفاده‌ی هنرمند از مداد و گرافیت روی مقوا، آثار در قسمت سیاهی‌ها داری لکه‌هایی هستند که نور را بازتاب می‌دهد. یکی از اتفاقات مهمّ آثار عباسیان جنسیت‌­زدایی است: قیافه­‌هایی عبوس و تاریک و بدون مو زنانگی و مردانگی را از فیگورها گرفته است. این بی­‌هویتی و بی­‌جنسیتی که همیشه در آثار او می­‌بینیم نشان‌دهنده‌ی جهان­‌بینی هنرمند است. او هنرمندی جست­وجو­گر است و با این‌که کارهایش همیشه حول یک محور تشکیل می­‌شوند، به‌دنبالِ تکرار حرف­‌های گذشته‌ی خود نیست. او در هر مجموعه، از نمادهایی تازه استفاده می­‌کند و سعی دارد از زوایای مختلف به موضوع نگاه کند.

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

بر نمایشگاه «رز سفید» سارا عباسیان در گالری محسن

نقد نمایشگاه‌های دیگر را اینجا بخوانید.

 

نویسنده