ملاقات بی‌واسطه با هنرمند در رویداد روبارو

گالری صا

هنرمندان: هانی نجم. ثریا تصدیقی. ابراهیم برفرازی. افسانه محمودی

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم سحر افتخارزاده

نگارخانه‌ی«صا» در بهار و تابستان سال نودوهشت در راستای ایجاد ارتباط بی‌واسطه بین مخاطب و هنرمند و ایجاد فضای کارگاهی مشارکتی برای هنرمندان، سلسله‌برنامه‌هایی در قالب اُپن استودیو، کارگاه، اجرای زنده‌ی نقاشی و طراحی برگزار می‌کند. در پنجمین دوره از این برنامه‌ها با عنوان «روبارو؛ ملاقات» چهار هنرمند در چهار روز در فاصله‌ی بیست‌وهشتم تیرماه تا سوم مردادماه به اجرای زنده‌ی طراحی از مخاطب پرداختند.

ملاقات اول: هانی نجم؛ صمیمیت

«هانی نجم» در دوره‌های کاری خود به طراحی آزاد، هنر دودلینگ و هم‌چنین سبک ناییو و فوویسم پرداخته است. طراحی‌های او بر روی مواد بازیافتی و دورانداختنی مانند کیسه‌ی چای، کارت‌های اتوبوس و مترو، کفش‌های کهنه و… با خطوط ساده و سریع، لحنی شخصی و در همان حال عمومی اتفاق افتاده است. نجم در اجرای خود با «طراحی از مخاطب» برخوردی ساده داشت. آثار خود را با خودکار و مداد طراحی، روی کاغذ بر یک تخته‌شاسی اجرا کرد. به‌راحتی مقابل مخاطب قرار گرفت، با او حرف زد، آزادش گذاشت که حرکت کند و مانند یک مدل عروسکی ثابت، در جای خود میخکوب نشود. سرعت کار نجم نفسِ آنی‌بودن طراحی را در خود حفظ کرد. سیزده پرتره و فیگوری که او در مدت دو ساعت برنامه از حاضرین خلق کرد، صادقانه، صمیمی و بدون تلاش برای شباهت‌سازی بودند. نجم با مخاطب خود ارتباطی شفاف برقرار کرد و توانست تصویر او را از فیلتر ذهن خود عبور دهد و لحظه‌ی ملاقات با او را از آن خود کند.

ملاقات دوم: ثریا تصدیقی؛ عینیت

«ثریا تصدیقی»، در ابتدای مسیر هنری خود قرار دارد. تجربیاتی در زمینه‌ی طراحی سیاه‌قلم داشته و توانسته تا حدی از وابستگی به این تکنیک خود را رها سازد؛ اما شباهت‌سازی را در کار خود حفظ کرده است. او کار خود را در ابعاد بزرگ و روی سه‌پایه اجرا کرد؛ و به این ترتیب امکان بیشتر و بهتری برای دیده‌شدن روند کار به مخاطب ارائه داد؛ اگرچه در تکنیک زغال و پاستل، دستی مردّد داشت و ضعف در شناخت آناتومی در کارش مشهود بود، اما توانست با شباهت‌‌سازی و اتمام خلق اثر در مدت زمان نسبتاً کم، و از آن مهم‌تر انتقال حالت چهره‌ی مدل به اثر، با مخاطب ارتباطی موفق برقرار سازد. مخاطب در ملاقات با هنرمند، خود را به‌صورت عینی می‌دید و ذهنیت او در اولویت بعدی قرار ‌داشت؛ مگر در یک اثر که هنرمند عناصری انتزاعی را در کادر وارد کرده بود.

ملاقات سوم: ابراهیم برفرازی؛ صبر

«ابراهیم برفرازی»، طراح و نقاش پرکاری است که توان تکنیکی در پرتره‌سازی با رنگ‌وروغن و قدرت طراحی فیگور انسانی در آثار به‌نمایش‌درآمده‌ی او در «روبارو» به‌خوبی مشهود است. او در مدت دو ساعت اجرای خود بر یک مخاطب متمرکز بود؛ و به‌نوعی می‌توان گفت ملاقات با او یک کارگاه آموزشی برای مرور تمام مراحل ساخت‌و‌ساز با مداد طراحی محسوب می‌شد. تمرکز، دقت و حوصله‌ی هنرمند در پیش‌بردن آرام و اصولیِ حجم‌سازی، تفکیک سطوح و تولید خاکستری‌ها تا رسیدن به تیرگی‌های اصلیِ طرح، نشان از روحیه‌ای کلاسیک داشت. در طراحی ابراهیم برفرازی، اسلوب کار حکم‌فرما بود و ذهنیت هنرمند، نه در خود اثر، که در کنش او نمود می‌یافت. او از اسلوب اجرایی طراحی فیگوراتیو فراتر نرفت و با مهارت، تکنیک را به خدمت بازنمایی عینی درآورد.

ملاقات آخر: افسانه محمودی؛ نمایش

«افسانه محمودی»، گرافیست، نقاش و تصویرساز، هنرمند جوانی است که فضایی درون‌گرا و ذهنی را در آثارش بازنمایی می‌کند. محمودی برای اجرای خود فضایی برگرفته از آثارش را در گالری بازسازی کرد؛ و از یک مدل در طی دو ساعت اجرا با رنگ‌وروغن بر ‌بوم، نقاشی کرد؛ اگرچه در برخورد اولیه فضاسازی متفاوت او برای مخاطب جذاب بود، اما عوامل متعددی در اجرا سبب ایجاد فاصله بین هنرمند و مخاطب شد. محل نشستن هنرمند در انتهای راهروی گالری و اجرای او به‌صورت افقی بر تخته‌شاسیِ روی میز، باعث شد مخاطب جای‌گیری مناسبی برای دیدن روند کار هنرمند نداشته باشد؛ هم‌چنین روند کُند پیشروی کار تا تکمیل اثر و مهم‌تر، فاصله‌ی اثر با عنوان برنامه؛ یعنی طراحی، عامل دیگری بود که سبب شد هریک از مخاطبین پس از چند لحظه حضور در اطراف میز کار هنرمند، اجرا را ترک کنند. آن‌چه در این ملاقات برای هنرمند در اولویت قرار داشت آن بود که بدون توجه به هر آن‌چه بیرون از ذهنش اتفاق می‌افتد، آن‌چه مدنظر دارد را انجام دهد. او بیشتر درگیر ژست هنرمندانه و فضاسازی نمایشی شد و نتوانست ارتباطی با مخاطب خود برقرار سازد و او را درگیر اجرای خود کند.

در مجموع، «ملاقات»، درجات مختلفی را روی طیفی گسترده، میان عینیت و ذهنیت، به نمایش گذاشت. این برنامه در روز جمعه چهارم مردادماه با نمایش آثاری از این چهار هنرمند در ‌کنار آثار اجراشده در برنامه، به کار خود پایان داد.

اما یکی از مسائلی که در این اجراها توجه را به خود جلب می‌کرد، علاقه‎ی مخاطب به دیدن طرحی نزدیک‌به‌واقعیت از چهره یا فیگور خود بود. بخشی از مخاطب هنر، حاضر است برای تصویر آشنا و هم‌چنان «نزدیک‌به‌عکس»، پول پرداخت کند. این فرآیند، قابلیت بررسی مفصلی در شناخت سواد‌ دیداری مخاطب امروز و انتظار او از مفهومی به نام «هنر» دارد. باید پرسید آیا ما هنوز درگیر تقلید از طبیعت و پرداختن به عینیت هستیم؛ و از گذشته‌ی تجریدی تاریخ هنر خود نیز واپس‌تر رفته‌ایم؟!

عکاس برنامه: کیوان ضرابی