نقش، هنر تزئینی، روح ایرانی | یادداشتی بر مجسمه‌های مهدی شیراحمدی

نقش، هنر تزئینی، روح ایرانی | یادداشتی بر مجسمه‌های مهدی شیراحمدی
گالری ایران‌شهر
مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی


نمایشگاه مهدی شیراحمدی گالری ایرانشهر

بر اساس نوشته‌ی امیر مازیار، استاد برجسته‌ی فلسفه‌ی هنر، آثار مهدی شیراحمدی را می‌توان ذیل جریانی در هنر ایران و خاورمیانه رده‌بندی کرد که به غلط یا درست نوسنت‌گرایی خوانده می‌شود؛ جایی که به قول او: «آثار مهدی شیراحمدی آشکارا رجعتی به گذشته دارند. الفبا و مواد و عناصر اولیه آن‌ها از دل صنایع قدیم ایران و به خصوص خاتم‌کاری می‌آیند. اما آثار شیراحمدی نه تکرار خاتم‌کاری و صنایع قدیم‌اند و نه کاربست صرف آن‌ها در ابعاد و اشکال جدید. در آثار او فرم‌های جدید عناصر قدیم را به پرسش می‌گیرند و در آن‌ها تامل می‌کنند…». اما علاوه بر نوشته‌ی امیر مازیار که ناظر بر عمده‌ی آثار نمایشگاه شیراحمدی است، یک اثر از مجموعه‌ی جدید هنرمند در ایران‌شهر، فارغ از ارجاع به خاتم‌کاری، صرفاً بر یک مفهوم کلی اشاره دارد؛ این‌که چگونه رشته‌های نازک می‌توانند یک حجم بزرگ را بنا کنند. در این تک اثر انگار یک حجم مکعبی به نسبت بزرگ شکافته شده و این فرصت را در اختیار ما گذاشته تا رشته‌های باریک و نازک داخل آن را ببینیم، انگار که همین رشته‌های باریک، نازک و نادیدنی، این حجم حجیم را شکل داده‌اند.

در سایر آثار هنرمند رشته‌ها یا واحدهای کوچک سازنده‌ی احجام به خاتم تبدیل شده‌اند و به نظر می‌رسد که با بسط و تکرار این واحدها ست که احجام بزرگ شکل گرفته‌اند، اما همه‌ی این آثارِ شکل گرفته با خاتم هم انگار از یک جنبه تکرار همان فکر اولیه هستند که در آن مکعب بزرگ نمایش داده شده؛ این‌که چگونه واحدها، رشته‌ها یا اشکال ریز می‌توانند مولد احجام بزرگ شوند. اما آیا این کیفیت را فارغ از یک مفهوم جهان‌شمول می‌توان در قالب یک نگاه خاص در فرهنگ یا تصور ایرانی هم توصیف کرد؟ به نظر می‌رسد که نوشته‌ی مازیار بیش‌تر ناظر بر این نگاه ویژه بوده باشد و می‌کوشد تا این نگاه را در قالب یک مقوله‌ی فرهنگی تعریف کند.

اگر خاتم را یک نقش تزئینی در هنر ایران در نظر بگیریم که با تکرار به اشکال و نقش‌های بزرگ‌تر تبدیل می‌شود، آیا داریم به یک حقیقت در فرهنگ تصویری ایرانی اشاره می‌کنیم؟ شاید نتوان پاسخی قطعی به این پرسش داد، ولی با مرور اشکال مشابه در آثار ایرانی می‌توان به نمونه‌هایی دقت کرد که بر مبنایی همین نظام شکل می‌گیرند؛ به عنوان مثال تکرار نقش‌های تزئینی در کاشی‌کاری که می‌توان یکی از ممتازترین نمونه‌های‌اش را در سطح داخلی گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله اصفهان مشاهده کرد. یا نمونه‌های دیگری را در اسلیمی‌ها و تکرار نقوش‌شان که به شکل‌گیری نقوشی درهم و چشم‌گیر منتهی می‌شود. همین نمونه را می‌توان در کتیبه‌نگاری یا آجرچینی‌ها هم دید و در نهایت در هنر مورد ارجاع شیراحمدی یعنی خاتم‌کاری. با وجود تکرار مکرر این شکل در نمونه‌های مذکور، به نظر می‌رسد که تکرار نقوش خصیصه‌ی هنر تزئینی باشد، چنان‌چه نمونه‌های مشابه را می‌توان در نقوش تزئینی هنر غیرایرانی هم مشاهده کرد که با تکرار کردن واحدهای مشابه یک نقشه‌ی بزرگ‌تر شکل می‌گیرد. بر این اساس به نظر می‌رسد آن‌چه رخ داده، بیش‌تر مؤکد کردن یک حقیقت در باب نقوش تزئینی باشد که حتی نمونه‌های آن در آثار مدرنیستی و یا معاصر هم به کرات دیده می‌شود. پس آیا ارجاع آن به فرهنگ ایرانی تکرار نگاه هنر اگزوتیک به تعبیری است که از چشم غیرایرانی دیده می‌شود؟

مهدی شیراحمدی در چند اثر در دام همین قرائت می‌افتد؛ در نمونه‌هایی که به نظر می‌رسد با کنار گذاشتن احجام ساده مثل مکعب به سراغ احجامی می‌رود که گویا از معماری ایرانی به عاریت گرفته است و یادآور گنبدها هستند و تا حدی یادآور آثار سهند حسامیان که با ارجاع به عناصر معماری دست به ساخت مجسمه می‌زند. هر چند در عمده‌ی موارد شیراحمدی کوشیده تا از قالب این گفتمان خارج شده و بکوشد تا مضمونش را در قالب احجامی نظیر مکعب یا استوانه تصویر کند، اما نمونه‌های ذکر شده خطر درافتادن در دام هنر اگزوتیک را پیدا می‌کنند؛ معضلی که می‌تواند هر هنرمندی را گرفتار کند، به‌خصوص هنرمندی که با نقوش، عناصر یا موتیف‌های هنرهای قدیم ایران کار می‌کند، اتفاقی که در چند اثر برای شیراحمدی هم رخ داده. بر این اساس به نظر می‌رسد که این مجموعه از آثار نمایشگاه هم‌چنان گرفتار نگاه اگزوتیک به فرهنگ و هنر بومی هستند. هم‌چنان که آن دسته از آثار هنرمند را که خارج از این قالب تولید شده‌اند، تا حدی نشان می‌دهند که شیراحمدی تلاش کرده تا از این قاعده عبور کند.

با در نظر گرفتن همه‌ی این‌ها نمایشگاه کنونی شیراحمدی تلاشی است جذاب که فارغ از گفتمان مرسوم هنر اگزوتیک یا نوسازی عناصر بصری برآمده از هنر قدیم ایران، یک کوشش بسیار جذاب است. با این‌حال به نظر می‌رسد که اگر چیزی تحت عنوان روح ایرانی در هنر قابل تصور باشد مهدی شیراحمدی تلاش کرده تا این روح را درک و آن را در مقابل دیدگان‌مان بگذارد. هر چند که به سختی می‌توان این کوشش را موفقیت‌آمیز خواند. شاید تلاش او هم‌چنان در ابتدای راه باشد و تا این لحظه ناموفق از حصول نتیجه، اما لااقل امیدوارکننده است و این دستاورد کمی نیست.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نقد نمایشگاه علی مشهدی الاصل

راهِ طولانی در پیش‌روی علی مشهدی‌الاصل

راهِ طولانیِ در پیش‌رو | نمایشگاه علی مشهدی‌الاصل در گالری فرشته نقد نمایشگاه مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی نوشته‌ی کوتاه علی مشهدی‌الاصل برای نمایش‌گاه آثارش در فرشته، بیش از هر چیز طرح یک مسأله‌ی بنیادین در حوزه‌ی هنرهای بصری است؛ مرز مابین نقاشی و مجسمه کجاست؟ یا به شکل دقیق‌تر چگونه می‌توان یک اثر دو بعدیِ مبتنی بر سطوح را از یک اثر سه‌بعدی مبتنی بر حجم جدا کرد. به زبان دیگر، اگر بپذیریم که حتی نازک‌ترین لایه‌های رنگی […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
محسن حیدری گالری اعتماد نگارستان

گرافیک چشم‌نواز | محسن حیدری در اعتماد نگارستان

نمایشگاه محسن حیدری در اعتماد نگارستان گرافیک چشم‌نواز آوام مگ به قلم: حافظ روحانی محسن حیدری در نوشته‌ای کوتاه بر دیوار اعتماد نگارستان با اشاره به مارک روتکو ما را به یک سنت نقاشی ارجاع می‌دهد؛ نقاشان مکتب نیویورک که آثار انتزاعی‌شان در میانه‌ی سده‌ی گذشته‌ی میلادی از نقاط اوج نقاشی این قرن به حساب می‌آید. هر چند شاید روتکو، نقاش روسی‌الاصل این جریان نقاشی مثال مناسبی برای قیاس نباشد، ولی آن‌چه حیدری در مجموعه‌ی جدیدش کرده، با وجود اشاراتی […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نقد نمایشگاه مونا پاد گالری اعتماد

مجسمه به مثابه مجسمه | یادداشتی بر آثار مونا پاد

مجسمه به مثابه مجسمه | یادداشتی بر نمایشگاه مونا پاد در گالری اعتماد گالری اعتماد مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی مروری بر آثار مونا پاد ۱۳۹۸ – ۱۳۸۵، نمایشگاه اخیر این هنرمندِ محبوب خریداران آثار هنری در اعتماد، پیش از هر چیز نشان‌دهنده‌ی تغییری در رفتار این مجسمه‌ساز در قیاس با دوره‌های پیشین کار او ست؛ لااقل تعدادی از آثار به نمایش درآمده در طبقه‌ی اول اعتماد را می‌توان نشان‌دهنده‌ی تغییر رویکرد پاد دانست؛ یعنی تمایل او برای میل کردن […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نقد نمایشگاه رضا نصرتی در ساربان

کهن‌سالی یک نگاه | یادداشتی بر آثار رضا نصرتی

کهن‌سالی یک نگاه | یادداشتی بر مجموعه‌ی «تاغ» رضا نصرتی گالری ساربان مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی اگر صفت نقاشانه (تأکید بر ابزار و فعل نقاشی کردن) را یک کیفیت در نظر بگیریم، مجموعه‌ی جدید رضا نصرتی واجد این صفت هست و به‌تبع این پیش‌فرض دارای این کیفیت. رضا نصرتی با مجموعه‌ی «تاغ» در ساربان با محدود کردن موضوع به تنها یک درخت، موفق شده از یک‌سو جستجو‌های‌اش را به یک نتیجه‌ی مشخص برساند و از سوی دیگر […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نمایشگاه آثار الهه کشاورز در گالری الهه

فکرهای بزرگ در ابعاد کوچک | یادداشتی بر آثار الهه کشاورز

فکرهای بزرگ در ابعاد کوچک یادداشتی بر آثار الهه کشاورز در گالری الهه مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی الهه کشاورز در نوشته‌ی کوتاهی که برای نمایشگاه‌اش در گالری الهه نوشته، به تجربه‌ی زیسته‌ در طول اعصار اشاره می‌کند و آثارش را به نوعی به این تجربیات و اعصار پیشین متصل می‌کند. در پایان این نوشته او به معنای نهفته در احجام اشاره می‌کند، به این امید که آثار او نیز چیزی بر این تجربه بیافزایند. علاوه بر […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
به یاد مسعود عربشاهی

انتخاب نقاش | به یاد مسعود عرب‌شاهی

به یاد مسعود عرب‌شاهی انتخاب نقاش مجله هنرهای تجسمی آوام : حافظ روحانی برای همه‌ی آن‌هایی که آفرینش هنری را به انزوا نسبت می‌دهند و با بنا به برداشتی رمانتیک از هنرمند، او را انسانی تعریف می‌کنند که فارغ از هیاهوی جهان در کنج تنهایی خویش و به پیروی از شر و شور روحش دست به خلق هنری می‌زند، مسعود عرب‌شاهی یک موهبت الهی بود. تمامی زندگی 84 ساله‌ی او – که با موفقیت‌های فراوان هم همراه بود – در […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نمایشگاه فریبا بروفر در گالری ثالث

یادداشتی بر نمایشگاه تاپستری فریبا بروفر در گالری ثالث

یادداشتی بر نمایشگاه تاپستری فریبا بروفر در گالری ثالث گرفتار در دام مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی مجموعه‌ی «گسست»، آثار تاپستری یا بافته‌های فریبا بروفر در ثالث، شامل چند گروه از آثار این هنرمند می‌شود. هر چند که می‌توان خط و ربطی کم‌و‌بیش مشخص را مابین آثار این نمایشگاه یافت، اما به نظر می‌رسد که فریبا بروفر در پی تجربیات مختلفی با ابزار کارش بوده؛ تجربیاتی که هم شامل بافته‌هایی حجم‌مانند می‌شود و هم بافته‌هایی شبیه به […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
اسماعیل خلج

مردی که می‌نویسد، مروری بر 5 دهه فعالیت هنری اسماعیل خلج

مردی که می‌نویسد، مروری بر 5 دهه فعالیت هنری اسماعیل خلج نمایشگاه سایه مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی اسماعیل خلج، متولد 1315، نمایش‌نامه‌نویس، کارگردان تئاتر و تلویزیون، هنرپیشه‌ی تئاتر، سینما و تلویزیون و از اعضای کارگاه نمایش و کارمند بازنشسته‌ی صدا و سیما (اداره‌ی رادیو و تلویزیون ملی ایران). از چهره‌های کلیدی تئاتر ایران در دهه‌ی 1350 به حساب می‌آید که کوشید تا خرده‌فرهنگ قهوه‌خانه را در آثار نمایشی‌اش تصویر و زبان‌شان را بازسازی کند و از همین‌رو […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نمایشگاه صد اثر صد هنرمند گالری گلستان

«صد اثر، صد هنرمند»، وقتی هنر معاصر ایران، کوچک بود

«صد اثر، صد هنرمند»، وقتی هنر معاصر ایران، کوچک بود نمایشگاه «صد اثر، صد هنرمند» سال 1398 مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی 27 سال پیش بود که برای نخستین بار، نمایشگاه «صد اثر، صد هنرمند» به همت لیلی گلستان برگزار شد. این عدد (27 سال) اما نه فقط یادآور قدمت این نمایشگاه سالانه که در عین‌حال یادآور تداوم فعالیت گالری گلستان، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نگارخانه‌های تهران (و ایران) است. اما از سوی دیگر مرور این […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
لاله معمار اردستانی گالری  اعتماد 2

لاله معمار اردستانی | کمینه‌ی اندوه

کمینه‌ی اندوه نقدی بر نمایشگاه «روییده »لاله معمار اردستانی گالری  اعتماد 2 آوام مگ به قلم حافظ روحانی ردیف گیاهانِ تازه‌روییده با برگ‌های تازه و تُردِ سبز این قابلیت را دارند که حتی پیش از مواجهه با بوم‌های بزرگ‌تر یا آثار کوچک‌ترِ طراحی نظر بیننده را جلب کنند. این مواجهه باعث می‌شود که تماشاگرِ نمایشگاه «روییده»، آثار لاله معمار اردستانی در اعتماد 2، حتی پیش از رودررویی با نخستین اثر روی دیوار، با یک حال‌و‌هوا روبه‌رو شود. به‌این‌ترتیب، آن‌چه بعد […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین

یادداشتی بر نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین

دل‌بستگی به اشیاء یا آزادی در نقش‌زدن یادداشتی بر نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین آوام مگ: به قلم حافظ روحانی از مجموع همه‌ی اشیایی که فرح سلطانی در طول دو نمایشگاه انفرادی پیشین‌اش (آریانا، دی‌ماه 1394 و ثالث، تیرماه 1396) تصویر کرده بود، مترهای خیاطی به سومین نمایشگاه‌ انفرادی‌اش در شیرین رسید، متری که پیش‌تر و از مجموع همه‌ی اشیایی که او در ثالث نمایش داد به روی پوستر آن مجموعه هم راه یافت. بااین‌حال، آن‌چه سلطانی در مجموعه‌ی […]

0 comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران  و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند  و مدرس نقاش کانادایی .

0 comments
حافظ روحانی

پرونده نقد نمایشگاه‌های سال 97 به قلم حافظ روحانی

پرونده نقد نمایشگاه‌های سال 97 به قلم حافظ روحانی در این پرونده مروری داریم بر نقد نمایشگاه‌هایی که حافظ روحانی در سال 97 نگاشته است که مشتمل بر 10 نقد است که قریب به اتفاق آن در حیطه‌ی نقاشی و مجسمه نوشته شده است. حافظ روحانی از منتقدان برنامه‌ی هنرنامه، پر مخاطب‌ترین رویداد تخصصی هنرهای تجسمی است که چهارمین سال خود را سپری می‌کند و هرهفته جمعه‌ها از شبکه ۴ سیما پخش می‌شود. لیست زیر به لحاظ زمانی از نقدهای […]

0 comments

نویسنده