پرونده مرام‌نامه‌ی هنربانان
منشور اخلاقی هنربانان | قسمت دوم و پایانی
انجمن هنربانان موزه‌ها۱ – ۲۰۰۹ میلادی
مجله هنرهای تجسمی آوام: ترجمه‌ی نیما ابطحی
قسمت اول این پرونده را اینجا بخوانید.
در قسمت قبل به 3 مورد از مسئولیت‌های هنربانی اعم از تحقیقات، پژوهش‌های علمی و امانت‌داری حرفه‌ای ، نمایش و ارائه، تصاحب، مراقبت و واگذاری اشاره شد. در ادامه بخوانید:
د: استفاده و دسترس‌پذیری مجموعه
هنربانان نسبت به دسترسی اعضای جامعه و استفاده‌ی ایشان از مجموعه اقدام می‌نمایند؛ هم‌چنین و در صورت امکان هنربانان نسبت به تشویق و کمک به تحقیقات و پژوهش‌ها، پاسخگویی به درخواست انجام آزمایشات بر روی آثار، استفاده از آثار موجود در جهت برنامه‌های نمایشی و نمایشگاه‌ها و وام‌دهی آثار به سایر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط اقدام می‌نمایند؛ البته کلیه‌ی این اقدامات باید با درنظرگرفتن تعهدات سازمان در ارتباط با اعتماد عمومی به انجام رسد.
هنربانان توجه ویژه‌ای به این موضوع دارند که تعادل بین نگهداری و استفاده از آثار موجود در مجموعه، موضوعی ظریف و حساس است. آن‌ها از این امر که ممکن است منجر به بالا‌رفتن سرعت تخریب یا زوال‌پذیری هریک از آثار مجموعه گردند اجتناب می‌نمایند.
در هنگام مواجهه با میراث فرهنگی، شامل و نه لزوماً محدود به بقایای انسانی، اشیاء مقدس و آثار مرتبط با مراسم تشییع جنازه، هنربانان باید با بازماندگان ذینفع در ارتباط با نحوه‌ی به‌کارگیری، نگهداری و نمایش مواد و اشیاء مورد نظر و با توجه و احترام به مناسبات و سنن فرهنگی مشورت نمایند. در هنگام مواجهه با مجموعه‌های مرتبط با بومیان آمریکا، هنربانان باید نسبت به رعایت کلیه‌ی قوانین و مقررات مرتبط با قانون حفظ و نگهداری مقابر بومیان توسط سازمان متبوعشان اطمینان حاصل نمایند.
آگاهی و توجه به محدودیت‌ها و اصول محرمانگی در ارتباط با اهداکنندگان و توجه به خالق یا خالقین آثار و زمینه‌های فرهنگی، در هنگام بررسی و پاسخگویی به درخواست‌های وام‌دهی، دسترسی به آثار، اطلاعات مجموعه یا سایر استفاده‌ها از آن مجموعه نقشی اساسی دارد.
هنربانان با ارائه‌ی راهنمایی‌های حرفه‌ای و تخصصی به هیأت امناء یا سایر بدنه‌های حاکمیتی موزه نسبت به خسارت‌ندیدن موزه طی فرآیند وام‌دهی آثار موزه اطمینان حاصل می‌نمایند. وام‌دهی آثار باید منجر به ارتقاء نمایش و سطح علمی مربوط به آن آثار گردد. هر نوع هدف‌گذاری دیگر ممکن است چنین تداعی کند که آثار مجموعه با هدف منافع تجاری یا شخصی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
هنربانان باید از این‌که آثار وام‌داده یا وام‌گرفته‌شده به نحو مقتضی و مشابه آثار تحت نظارت و نگهداری خودشان باشد، نگهداری و مراقبت می‌شوند اطمینان یابند.
هـ : تکثیر آثار موجود در مجموعه
هنربانان صرفاً نسبت به ارزیابی و حمایت از آن دسته از پیشنهادات مربوط به تهیه‌ی نسخ مشابه از آثار موجود در مجموعه با اهداف تجاری می‌پردازند که در آن‌ها ایمنی اثر مورد نظر تضمین‌شده و هم‌چنین نسبت به این‌که کلیه‌ی نسخ تکثیر‌شده از دقت کافی برخوردار بوده و در انطباق با سیاست‌های سازمان مورد استفاده قرار گیرند اطمینان حاصل می‌نمایند. هر نسخه‌ی تکثیر‌شده باید شامل علامت‌گذاری دائمی در ارتباط با ماهیت کپی‌بودن آن مورد بوده و براساس سیاست‌های سازمان مطبوع تکثیر‌شده باشد. تکثیر هیچ‌یک از آثار نباید به‌هیچ‌نحوی منجر به کاهش ارزش آن اثر یا آثار اصلی گردد.
تضاد منافع
کارکنان و متولیان موزه معمولاً تصمیماتی اتخاذ می‌نمایند در ارتباط با آثاری که قابل‌جمع‌آوری، نمایش، مطالعه یا حمایت و تشویق هستند. سلامت عمومی هر موزه بستگی مستقیم به میزان اعتماد عمومی نسبت به ارتباط تصمیمات اتخاذ‌شده با منافع جامعه‌ی مخاطبین و ذینفعان موزه داشته و این‌که آیا این تصمیمات بی‌جهت متأثر از منافع شخصی افراد نبوده یا این‌که مطابق پیش‌نیاز‌ها و روش‌های مرسوم بازار بوده است یا خیر. هنربانان ضمن توجه و احترام به اهداف عمومی موزه، عملکرد خود را در جهت حفاظت از منافع سازمان مطبوع و هم‌چنین حرفه‌ی خود از طریق اولویت‌دهی به منافع جامعه‌ی مخاطبین موزه تنظیم می‌نمایند.
بعضاً، در هنگام بروز هر نوع تضاد منافع در درون سازمان، هنربانان نخستین افرادی خواهند بود که از وجود چنین تضادی آگاهی می‌بایند و در نتیجه باید نخستین افرادی باشند که مدیریت موزه را از وقوع چنین تضادی آگاه سازند. از آن‌جایی که موزه‌ها و هنربانان همواره درصدد یافتن روش‌های قانونی جهت برطرف‌ساختن دوراهی‌های اخلاقی هستند، همکاری همه‌جانبه‌ی طرفین در جهت منافع سازمان و جامعه‌ی مخاطبین آن از اهمیت به‌سزایی برخوردار خواهد بود. رابطه‌ی متقابل هنربانان و سازمان متبوعشان باید همواره براساس اعتماد دوجانبه و قضاوت‌های حرفه‌ای مناسب باشد.
الف: بیانیه‌های عمومی
هنربانان نسبت به مأموریت‌ها، اهداف و سیاست‌های سازمان خود متعهد بوده و از هرگونه تضاد منافع در عمل یا در ظاهر جلوگیری می‌نمایند؛ حتی احساس وجود تضاد منافع نیز می‌تواند مانند بروز تضاد منافع در شرایط واقعی خسارت‌آفرین باشد و اعتماد عمومی نسبت به کلیت حرفه‌ی موزه‌داری در شرایطی که فرآیند تصمیم‌گیری هنربانان حتی به‌ظاهر متأثر از وجود تضاد منافع به نظر می‌رسد را دچار خدشه و آسیب جدی گرداند.
هنربانان عموماً به‌صورت شخصی و حرفه‌ای از ارتباط و همکاری خود با موزه‌ها بهره‌مند گشته و در نتیجه‌ی همکاری با موزه موفق به غنابخشیدن و پیشرفت حرفه‌ی خود می‌گردند؛ به‌خصوص با توجه به نحوه‌ی عملکرد خود و همکاری و ارتباطاتی که در اثر فعالیت‌های هنربانی به وجود می‌آید. با این وجود اگر هنربانان از موقعیت خود در موزه به جای خدمتگزاری به سازمان متبوع خود به نفع منافع شخصی استفاده نمایند یا حتی چنین به نظر برسد که استفاده می‌نمایند، در چنین شرایطی این رفتار هنربانان مصداق وجود تضاد منافع خواهد بود.
بعضی از موقعیت‌های حساس برای ظهور بالقوه‌ی تضاد منافع شامل مجموعه‌داری شخصی، ورود به معاملات، دریافت هدایا، استخدام در خارج از سازمان متبوع و ارائه‌ی مشاوره است. در کلیه‌ی موارد مرتبط، هنربانان باید فرآیند ایجاد و تدوین سیاست‌هایی که انتظارات سازمانی و استانداردهای رفتاری را تعریف و تبیین می‌کنند، راهبری و نمایندگی کنند. سیاست‌های تدوین‌شده، که باید در اختیار کلیه‌ی کارکنان قرارداده شود، در به‌کارگیری و برقراری رویکردی استوار و هماهنگ در کلیه‌ی موقعیت‌هایی که می‌تواند منجر به بروز تضاد منافع گردد، به موزه کمک نماید. اگر سیاست‌ها به‌صورت تدوین‌شده در دسترس نباشند، هنربانان باید تا زمان تدوین این سیاست‌ها از مدیران ارشد خود در ارتباط با موارد مرتبط با وقوع و وجود تضاد منافع کسب نظر و تقاضای راهنمایی نمایند.
ب: افشا
تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر اخلاق به‌ندرت شامل رعایت صرف دستورالعمل‌های مقدماتی است. موقعیت‌ها در دنیای واقعی عموماً پیچیده بوده و در نتیجه، فرآیند همه‌جانبه‌ی مطالعه و بررسی موقعیت مقدم بر تصمیم‌گیری در ارتباط با اصول اخلاقی خواهد بود. برخورد باز و شفاف با موقعیت‌ها، ابزاری محتاطانه و درعین‌حال تأثیرگذار در جهت جلوگیری از بروز تضاد منافع و از شروط ضروری در فرآیند تصمیم‌گیری است.
هنربانان اصلی و مدعو در هر سازمانی باید موقعیت‌های بالقوه‌ی تضاد منافع را به‌صورت مکتوب و براساس سیاست‌های سازمانی نزد مدیران ارشد خود افشا نمایند.
ج: مجموعه‌داری شخصی و ورود به معاملات
هنربانان در غالب اوقات تصمیمات مهمی در ارتباط با محتوای آثار جمع‌آوری‌شده یا به‌نمایش‌گذاشته‌شده در سازمان متبوعشان اتخاذ یا در فرآیند آن تصمیمات تأثیرگذاری می‌نمایند. منافع عمومی، و نه شخصی، باید نخستین اولویت این افراد در تصمیم‌گیری‌های حرفه‌ای‌شان باشد. هنربانان نباید با جمع‌آوری مجموعه‌ی شخصی تحت هر شرایطی مجموعه‌ی سازمان متبوع خود را تحت‌الشعاع قرارداده یا در تضاد با اعتبار و منافع سازمان متبوعشان قرارگیرند.
هنگامی که هنربانان دست به ایجاد و نگهداری مجموعه‌های شخصی خاصی می‌زنند که به هر ترتیب با هویت و مأموریت‌های سازمان متبوعشان هم‌پوشانی دارد، یک خطر بسیار بالقوه از تضادهای اخلاقی بروز می‌نماید. به همین دلیل بسیاری از سازمان‌ها، مجموعه‌داری شخصی توسط کارکنان در حیطه‌ی مأموریت سازمان را ممنوع یا صرفاً در چارچوبی از مقررات و ضوابط معین مجاز اعلام می‌نمایند.
هنربانان مستقر و مدعو نباید در محدوده‌ی فعالیت‌های سازمان متبوعشان به‌عنوان فروشنده یا در نقش دلال فعالیت مؤثر داشته باشند. فروشنده یا دلال فعال شخصی است با فعالیت تجاری به‌ثبت‌رسیده همراه با وضعیت مالیاتی معین که در معنای وسیع‌تر به‌صورت فعال مشغول به خرید و فروش آثار در جهت منافع شخصی یا تجاری خود است. از هنربانان مدعو نیز انتظار می‌رود که براساس دستورالعمل‌های سازمانی مربوط به رفتار حرفه‌ای هنربانان مستقر در ارتباط با موضوعات مرتبط با مجموعه‌داری شخصی و ورود به معاملات عمل نمایند.
د: ارزیابی و اصالت‌سنجی
هنربانانی که در حوزه‌ی تعیین ارزش مادی اشیاء یا اعتبار و اصالت‌سنجی فعالیت می‌کنند، خود و سازمان متبوعشان را در معرض تضاد منافع یا مخاطرات حقوقی مرتبط با این موضوع قرار می‌دهند؛ بنابراین، هنربانان نباید تحت هیچ شرایطی اقدام به تهیه‌ی گزارش ارزیابی نمایند. هنربانان در چنین شرایطی باید موضوع را به جامعه‌ی ارزیابان حرفه‌ای یا یک ارزیاب خبره ارجاع نمایند. کلیه‌ی ارجاعات باید بدون هرگونه تأیید یا تصدیق از طرف هنربان ارجاع‌دهنده صورت پذیرد.
هنربانان می‌توانند نسبت به تخمین ارزش بیمه‌ای به منظور رهن آثار یا سایر نیازهای داخلی اقدام نموده و منابع مرتبط با تخمین خود را به‌صورت مدون نگهداری نمایند.
بعضی موزه‌ها ممکن است تحت شرایطی خاص و منطبق با سیاست‌های سازمانی خود به هنربانان مجوز اعتبار و اصالت‌سنجی آثار را اعطا نمایند.
هـ : استخدام توسط اشخاص ثالث
استخدام توسط اشخاص ثالث شامل موقعیت‌هایی است که در آن هنربانی که تحت استخدام یک نهاد معین است، همزمان در یک نهاد دیگر یا توسط شخص ثالث یا برای منافع خود، مشغول به فعالیت گردیده و از این بابت حق‌الزحمه دریافت می‌نماید. بعضی سازمان‌ها چنین موقعیت‌هایی را ممنوع و بعضی صرفاً براساس دستورالعمل‌های معینی مجاز می‌شمارند.
هنربانان باید ضمن رعایت سیاست‌های سازمان در ارتباط با استخدام توسط اشخاص ثالث، هرگونه فعالیت خارج از سازمان متبوع خود را پیش از پذیرفتن آن مسئولیت به اطلاع مدیر یا مدیران خود برساند. علاوه بر این، هنربانان باید قوانین و مقررات سازمان متبوعشان را در ارتباط با دریافت حق‌الزحمه‌ی تدریس، حق‌التألیف یا حق‌الامتیاز و مالکیت مطالب علمی و حقوق مؤلفین رعایت نمایند. هنربانانی که علاوه بر حرفه‌ی هنربانی، خود نیز هنرمند هستند، باید از حساسیت ویژه‌ای در ارتباط با مسائل اخلاقی در خصوص ارتباطات کاری خود با گالری‌ها، دلالان آثار هنری و همکاران حرفه‌ای برخوردار باشند.
و: ارتباط با خریداران؛ هدایا
ارتباط شخصی با خریداران و سایر مشارکت‌کنندگان، ممکن است منجر به بروز احساس طرفداری شده، تبعات اخلاقی و حقوقی به همراه داشته باشد. به همین دلیل، قبول هدایای ارسالی از طرف خریداران، مجموعه‌داران یا سایر اشخاصی که به دنبال اثرگذاری بر فعالیت‌های موزه یا انجام فعالیت‌های تجاری با موزه باشند، مجاز شمرده نمی‌شود. به منظور جلوگیری از این نوع اثرگذاری، هنربانان مستقر و مدعو که پیشاپیش با چنین اشخاصی ارتباط شخصی داشته‌اند باید نسبت به افشای این نوع ارتباطات نزد سازمان متبوع یا میزبان خود اقدام نمایند.
هنربانان در راستای وظایف حرفه‌ای خود، می‌توانند با همکاران، اهداکنندگان، همراهان یا هنرمندان ارتباط شخصی داشته باشند؛ در چنین مواردی، قبول هدایا مطابق با سیاست‌های سازمانی بلامانع خواهد بود.
بسیار از سازمان‌ها کارکنان را از قبول هدایای شخصی منع نموده و بعضی از آن‌ها قبول هدایا را صرفاً براساس دستورالعمل‌هایی معین مجاز می‌شمارند. هدایای تقدیمی به سازمان‌ها می‌تواند توسط هنربانان و از طرف سازمان متبوعشان دریافت گردد. در صورت بروز هرگونه پرسش در خصوص تناسب یا مناسب‌بودن چنین اقدامی، هنربان موظف به بحث و بررسی عواقب قبول هدیه‌ی مورد نظر با مدیران ارشد خود خواهد بود.
مقدمه‌ی این پرونده به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید.
قسمت قبلی این پرونده را در لینک زیر دنبال کنید:
منشور اخلاقی هنربانان | قسمت اول
مطالب مرتبط:
پرونده‌ی درس‌هایی برای هنربانان
