خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | نگریستن به پرتره‌ها
قسمت پانزدهم
دیوید بِیت، ترجمه‌ی محمدرضا رئیسی و مارال زیاری
حرفه‌نویسنده، تهران، ۱۳۹۵
مجله هنرهای تجسمی آوام تلخیص: نیلوفر تقی‌پور
بیت فصل چهارم کتاب مفاهیم عکاسی را با مفهوم هویت در عکس شروع می‌کند، تفاوت‌های میان درست بنظر آمدن در حیطه‌های عمومی تشخیص هویت قانونی و زندگی خصوصی در اسنپ‌شات‌ها را شرح و توضیح می‌دهد. پرتره بیان این نکته است «که آدمی این‌گونه به نظر می‌آید.»
در حقیقت به هرجا که نگاه می‌کنیم با پرتره‌هایی روبه‌رو هستیم. فراوانیِ جهانیِ عکس‌ها، از آن زمان که بازتولیدشان گسترش یافت، نتیجه‌ی مستقیم تاثیر وسیع عکاسی است. کاربردهای گوناگون عکاسی بخش وسیعی از تاریخ عکاسی را شکل می‌دهند.
پرتره صنعتی
صنعت تجاری عکاسی در آغاز، تحت سیطره‌ی استودیوهای پرتره‌نگاری بود. مردم خواهان پرتره و یا همانندی[1] بودند. توده‌های مردم هجوم آوردند تا پرتره‌هایشان توسط عکاسان گرفته‌شود. چنین استقبالی بر صنعت نقاشی پرتره تاثیر چشمگیری گذاشت و سبب شد تا این صنعت به استفاده از فرایندهای عکاسی روی آورد. چندی نگذشت که عکاسی، به ابزاری ارزانتر و سریع‌تر برای گرفتن پرتره از افراد بدل گشت و زحمت کمتری نیز نسبت به نقاشی داشت.
پیشرفت تاریخی بعدی در استودیوهای عکاسی، به عنوان مکانی استاندارد برای گرفتن تصاویر مردم، در تبلیغات و مد وقتی تسریع شد که برق و نور مصنوعی استودیو را به یک صحنه‌ی تئاتر تبدیل کرد که این امکان را فراهم می‌ساخت تا هرگونه محیطی را شبیه‌سازی کنند. در آغاز، اعتبار و ارزش‌های پرتره‌نگاری در استودیوها برگرفته از نقاشی بود. هر فردی می‌تواند بی‌درنگ دریابد که بستر استودیو، فرصتی برای افراد پدید می‌آورد تا آنها در عکس همانگونه که مشتاق هستند به نظر آیند.
استودیو تجاری از هر حیث به مکانی تبدیل شد که در آن دوربین می‌توانست هویت اجتماعی افراد را به مثابه نوعی پرفورمنس نمایان کند. انقلابی که در سده‌ی نوزدهم در عرصه عکاسی پرتره روی داد شرایطی پدید آورد که جان تگ از آن به عنوان «دموکراسی تصویر» یاد کرده‌است. جایی که در آن همانگونه که از عنوان کتاب وی (مسئولیت سنگین بازنمایی) برمی‌آید، داشتن عکس پرتره از خویش دیگر مزیتی به شمار نمی‌آمد. این دگرگونی‌ها در پرتره دیگر یک تجمل یا نشانه‌ای از کام‌یابی نبود، که در یک سنت خانوادگی به تصویر درآید، بلکه به ابزاری برای تعیین هویت مردمان، حتی برای آنها که نمی‌خواستند شناخته شوند، مانند بزهکاران، بدل گشت. به گفته تگ یک پرتره نشانه‌ای است که هدف آن هم توصیف یک فرد و هم ثبت هویت اجتماعی او است.
پرتره‌نگاری از توده مردم
آرون شارف، در کتاب خود با عنوان هنر و عکاسی[2]، شرح می‌دهد که چگونه نقاشان، به رغم خصومت‌شان نسبت به عکاسی، کم و بیش ناچار شدند از عکس‌ها به عنوان مبنایی از پرتره‌های خویش استفاده کنند و بدین منظور به تدریج قراردادهای ژست گرفتن و سبک آثار خویش را تغییر دادند. افراد تازه به دوران رسیده‌ی طبقه‌ی متوسط در دوره‌ی ویکتوریایی درست همانند تاجر موفق فلورانسی سده‌ی پانزده، که به محض تهیه یک دست لباس جدید، نقاشی پرتره‌اش را سفارش می‌داد به استودیوهای عکاسی نوین هجوم می‌آوردند تا با گرفتن عکس‌هایی از خود، موقعیت جدیدشان را به رخ دیگران کشند.
با ابداع کارت ویزیت ارزانتر دیزدری[3] طبقات مشتاق دیگر را با تقلید تصاویری که از تجملات محیط‌های بورژوازی بود، راضی می‌کرد. عکسی که از فردی که کتابی حکیمانه در دست دارد، یا در برابر پس زمینه‌ی یک خانه مجلل ایستاده است، گرفته می‌شود، بیشتر آشکارکننده سوداها و آرزوهای آن شخص است تا موقعیت واقعی وی. بیت توضیحاتی درباره تحولات پرتره‌ها در روند تاریخ می‌دهد و نتیجه می‌گیرد چنین پرتره‌هایی به ما یادآور می‌شوند که حتی در کاربردی‌ترین پرتره اجتماعی (یعنی عکس پلیس از مجرمین) همواره عنصری شخصی و جزئیات خصوصی و صمیمی نیز یافت می‌شود. شاید ترکیب ویژه خصلت‌های اجتماعی و شخصی این پرتره‌ها باشد که جذابیت ویژه‌ای به آنها بخشیده است.
پی‌نوشت:
[1] Likeness
[2] Art and photography, by: Aaron Scharf (1922-1993)
[3] Disderi
قسمت‌های قبل از خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی را اینجا دنبال کنید:
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت اول
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت دوم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت سوم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت چهارم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت پنجم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت ششم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت هفتم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت هشتم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت نهم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت دهم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت یازدهم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت دوازدهم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت سیزدهم
- خلاصه کتاب مفاهیم عکاسی | قسمت چهاردهم
