نور، منتخبی از مجموعه شخصی احسان لاجوردی
نمایشی از مینیمالیسم آیینی در گالری اُ
مجله هنرهای تجسمی آوام
مجموعه گردآوری شده در بنیاد لاجوردی، در بردارنده آثار متنوعی از هنر معاصر است. برخی از این آثار به هنرمندان برجسته و تثبیت شده‌ای تعلق دارد که طبیعی است در هر مجموعه ارزشمندی جای داشته باشند. برخی دیگر نیز آثاری از هنرمندانی است که بی‌تفاوت به رسم روز و جریانات اصلی، آفرینش هنری دارند.
رویکرد گردآوری آثار در مجموعه لاجوردی، دنبال کردن نگاه و علائق شخصی گردآورنده، برخورداری از آثار با دیدگاه و فکر شاخص و توجه نشان دادن به هنرمندانی متفاوت و آثاری تامل برانگیز است.
نور، نمایش منتخبی از مجموعه بنیاد لاجوردی و شامل 20 اثر از هنرمندان معاصر ایران از ابتدای دهه پنجاه تا اواخر دهه نود خورشیدی است. در این نمایش، گردآورنده در نقش مولف ظاهر شده و آثاری را پیش روی مخاطب می‌گذارد که با در نظر داشتن مفهومی استعاری و فلسفی مانند «نور» کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.
این منتخب در شهریور 1399 برای نمایش در اختیار گالری اُ در تهران قرار گرفت.
آثار نمایش داده شده در منتخب نور، انگیزش‌هایی پیچیده، عمیق و چند لایه را بیرونی می‌کنند. این آثار هر کدام به شکلی بیانگر آفرینش، امر والا، وجود، جاودانگی، ایستایی، آشفتگی و یا تحول‌اند. نقطه اشتراک آنها، حفظ و انباشتن تخیل هنری همچون ابزاری برای فرارفتن و تبدیل امر والا و مقولات انتزاعی به پدیده‌ای مفهومی و ابژکتیو است.
این نمایش، از جامعه امروز و کشف دوباره متافیزیک صحبت می‌کند و نشان می‌دهد واقعیت‌هایی ورای زندگی روزمره وجود دارد که فکر، تجربه و احساس ما را از خود متاثر کرده و آن را غنی می‌کند.
نور، زبان نمادها و استعاره‌های معنوی است. معنای محسوس آن روشنایی و معنای مجازی‌اش مفاهیمی چون واضح و آشکار را یادآور می‌شود. این کلمه استعاره‌ای چندوجهی را پیش‌رو می‌گذارد که در واژه‌هایی چون وجود، هستی، واقعیت، روح، الوهیت، معرفت و علم، بازتاب دارد.
مطابق آنچه که در متون قدیمی و ادبیات باطن‌گرا گفته شده، آشناترین شکل ظهور الوهیت و امر والا، از طریق نور اتفاق می‌افتد و نور به نیرویی معنا می‌شود که آشفتگی را نظم می‌دهد، قدرت شکل‌دهی به جهان را دارد و معادل مفاهیمی چون توازن، پایداری و تبادل است. از این نظر، نور نیرویی است که میان انگاره‌ها، ایده‌ها و اشیاء، حرکت می‌کند و آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد. این حرکت، آغازگر خروج از تاریکی و رسیدن به مرحله‌ای شفاف و متعادل است.
نور و تاریکی، دو مفهومی هستند که هر یک اثری از دیگری در خود دارد. این دو، مبنای دوگانه انگاری فلسفی در جهان ما هستند و هر یک در تضاد با دیگری قابل درک می‌شود. نور زندگی را به جریان می‌اندازد، آگاهی بخش است و روشن می‌کند. در مقابل، تاریکی معادل ظلمت، عدم و فضایی مملوء از ابهام و سرگشتگی است.
شهاب‌الدین سهروردی، فیلسوفی که به احیای تفکر فلسفی در جهان اسلام پرداخت، در حکمت الاشراق می‌نویسد: «اگر در هستی چیزی باشد که نیازمند تعریف و شناخت نباشد، امری است ظاهر و روشن و چیزی روشن‌تر از نور نیست.» و در ادامه می‌افزاید «هرچه بتواند مصداق امر واقع، حقیقت یا شیئیت قرار گیرد یا ذاتا نور است یا سرانجام برای موجودیت و ظهور خود نیازمند نور است.»
در سخن سهروردی، نور معادلی برای عقل است. عقلی که با عرفان و جستجوگری رازورزانه آمیخته شده و ما را به آگاهی و به نحوه شناسایی اشیاء و محیط اطراف از سوی مشاهده‌گر و فاعل شناسا، هدایت می‌کند. از این نگاه، نور تمثیلی برای همه واقعیت و روشنی بخش روابطی است که ذهن میان ایده‌ها و اشیاء مختلف برقرار می‌کند تا آنها را بشناسد و بفهمد.
در این نمایش، نور استعاره‌ای است برای نگریستن و تفکر کردن از چشم‌اندازی متفاوت و خود را مانند منطق و انرژی خلاقی بروز می‌دهد که صرف اتصال نشانه‌ها، مفاهیم و پاره‌های فکر به یکدیگر می‌شود.
منتخب نور شامل آثار هنرمندانی شاخص چون مسعود عربشاهی، فرشید ملکی و بابک اطمینانی در کنار هنرمندانی است که در دوران میانی فعالیت حرفه‌ای خود هستند، مانند وحید حکیم و سهند حسامیان. همچنین آثار نسل جوان‌تری از هنرمندان مانند محمدرضا میرزایی، اشکان صانعی و مریم ایمانی به نمایش در آمده است.
گردآوری آثار هنری در این مجموعه از سوی احسان لاجوردی، مدیر فرهنگی، مجموعه‌دار و حامی هنر، آغاز و پایه‌گذاری شد. احسان لاجوردی دانش‌آموخته هنر است و فعالیت‌های او در سال‌های اخیر، طیف متنوعی چون نمایش آثار هنرمندان، نشر کتاب و ایجاد فرصت برای انجام پروژه‌های تحقیقی و تجربی در فضای هنر معاصر را شامل می‌شود.
گزارش نمایشگاه‌های دیگر را اینجا دنبال کنید.
