شیفتگی پیکاسو از هنر نوگرای اروپایی تا شکل گیری کوبیسم

کوبیسم و گرایش‌های پیرامون | خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو

قسمت سی و نهم: نظام کوبیست‌ها

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

فوها و اکسپرسیونیست‌ها راهی را دنبال کردند که به رنگ ناب می‌انجامید، کوبیسم پوششی بود برای انطباق عناصر بازنمایی تصویر بانظم مستقل شکل‌های رنگین؛ یعنی همان وظیفه‌ای که برای نظریه‌پردازان هنر دهه نخست قرن بسیار مبرم می‌نمود.

پیکاسو و براک ابتدا جداگانه و سپس همراه باهم در این زمینه به راه‌حل‌هایی رسیدند که تحت عنوان کوبیسم نامیده شد. اینان مسئله نمایش سه‌بعدی فرم را با تدابیر و شگردهای متفاوت با میثاق‌های سنت نقاشی اروپایی حل کردند و به تبلور بعد چهارم یعنی زمان در تصویر دست یافتند.

کوبیست‌ها نظامی آفریدند که می‌توانستند به یاری آن به‌هم‌بافتگی پدیده‌ها را از راه تصویر نشان دهند و به‌این‌ترتیب، امکان نشان دادن روندها به‌جای حالت‌های ثابت هستی را پدیدآورند. کوبیسم هنری است که به‌طورکلی با تأثیر متقابل سروکار دارد؛ تأثیر متقابل جنبه‌های گوناگون ساختار و حرکت اجسام و فضای اطرافشان و تأثیر متقابل علائم صریح روی تابلو نقاشی و واقعیت دگرگون شونده‌ای که نشان‌دهنده آن هستند.

پابلو روییس پیکاسو (۱۸۸۱-۱۹۷۳) در مالاگا واقع در ساحل مدیترانه‌ای اسپانیا تولد یافت. پدرش نقاش و معلم آکادمی بارسلون بود. در سال ۱۸۹۶ پیکاسو ‌وارد همین آکادمی شد و چند سالی را به هنرآموزی گذرانید. بارسلون بزرگ‌ترین شهر اسپانیا مرکز اندیشه‌های آزادی‌خواهی و فعالیت‌های آنارشیستی و شاخص تضادهای موجود در جامعه اسپانیا بود. پیکاسوی جوان خیلی زود در میان این جمع قرار گرفت. او با هنر تولوز- لوترک و امپرسیونیست‌های متأخر و طرح‌های نقادانه استین لن آشنا شد.

پیکاسو در ۱۹۰۰ برای اولین بار سفری کوتاه به پاریس کرد؛ اما ازآنجاکه تازه از نزدیک با انگاره‌های جدید هنرمندان نوگرای اروپایی آشنا می‌شد از نیروی شورانگیز و جلوه رنگ‌ها و استحکام ساختار این آثار به شگفتی آمد.

او به‌شدت تحت تأثیر شکوه نقاشی رنوار، طرز ترکیب‌بندی نئو امپرسیونیست‌ها و سیاق ترکیب‌بندی دگا و تولوز لوترک قرار گرفت پیکاسو در آثار این دوره‌اش به موضوع‌های محیط اجتماعی می‌پردازد؛ و علاقه مفرط خویش را به توصیف حالات آدمی و جنبه‌های تیره زندگی معاصر نشان می‌دهد. در خلال این سال‌ها اندیشه‌های تازه را جذب و مانند بسیاری دیگر از گوگن، وان گوگ و لوترک آغاز کرد.

نمایشگاه‌های بزرگ این استادان (رنوار، دگا و لوترک) اثری ژرف بر او گذاردند، جسارت و درخشش رنگ‌آمیزی، کیفیت دوبعدی و انتزاعی ترکیب‌بندی جنبه تزئینی تابلوها و سمبلیسم بیانی آن‌ها، پیکاسو جوان را از توجه به خردگرایی سزان بازداشت.

در ۱۹۰۱ چند نمایشگاه از آثار اولیه پیکاسو برگزار شد، در همین محیط است که سبک خاص پیکاسو موسوم به دوره آبی شکل می‌گیرد. او اکنون پرده‌هایی می‌کشد که آبی، مایه رنگ مسلط در آن‌هاست و به دنیای محرومان اجتماع تهیدستان، بیماران و معلولان و سالخوردگان مربوط می‌شود.

در ۱۹۰۵ ترکیب‌بندی پیکاسو، غنا و پیچیدگی بیشتر می‌یابد و کیفیت تقریباً کلاسیک به خود می‌گیرد؛ رنگ‌ها همچنین محدود و کمابیش یکنواخت هستند؛ ولی به مجموعه‌ای از رنگ‌های صورتی و اخرایی تغییر می‌یابد. زمینه رنگینی که همچون یک قالب معنوی تهی می‌نماید؛ و آدم‌های او تجربه عاطفی و عقلی سرگشتگی و آزادی مالیخولیایی انسان غربی را مجسم می‌کنند. بااین‌حال، محتوای نقاشی‌های دوره صورتی پیکاسو از پوچ‌گرایی و نهیلیسم کاملاً به دوراست.

این کلاسیک گرایی دیری نمی‌پاید ولی تأثیر خود را روی کارهای بعدی پیکاسو می‌گذارد که مقارن با پیدایی فوویسم است. دل‌مشغولی پیکاسو به هنر سیاهان نیز نشانه‌ای از موج بدوی گرایی در اروپا را منعکس می‌کرد.

پیکاسو و براک به‌طور هم‌زمان در جریان رویارویی با انگاره‌های سزان که از آن نسخه‌برداری می‌کردند، روش صوری خاصی را بسط دادند که کوبیسم تحلیلی نام گرفت.

این دو هنرمند در تجربه‌های تازه خود، توجهشان را به شکل متمرکز کردند، عنصر رنگ اهمیتی کمتر یافت و به سایه رنگ‌های تیره و ملایم بر اساس خاکستری و نخودی محدود شد.

آن‌ها همچنان درصدد یافتن محملی برآمدند که فرم می‌توانست در آن سه‌بعدی بنماید سزان که همواره به مقایسه‌های تحلیلی میان فضای سه‌بعدی و سنتی شرایط فضای تصویری جدید می‌پرداخت، بران شد که سطح‌ها را در هم ببافد و آن‌ها را به طرق مختلف روی‌هم بچیند.

شماره‌های پیشین خلاصه کتاب درجستجوی زبان نو را اینجا بخوانید:

شیفتگی پیکاسو از هنر نوگرای اروپایی تا شکل گیری کوبیسم

کوبیسم و گرایش‌های پیرامون | خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو

قسمت سی و نهم: نظام کوبیست‌ها

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

نویسنده

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ