محمود سعد و ظهور ملی‌گرایی در مصر
پرونده معرفی هنرمندان عرب | قسمت پانزدهم
مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم دنیا حافظی حقانی
محمود سعد[1] را به‌درستی می‌توان بنیان‌گذار نقاشی مدرن مصری دانست. وی در آوریل سال 1897 در محله اشرافی اسکندریه متولد شد، او فرزند محمد سعد پاشا[2] نخست‌وزیر پیشین مصر (1928-1828) از حامیان جدی فرهنگ و هنر مصر با اصالتی ترکی-عثمانی و همچنین عموی ملکه فریدا[3] (1988-1921)، همسر اول پادشاه فاروق[4] نیز بود.
محمود سعد از سال‌های نوجوانی نقاشی را آغاز کرد، ولی زمینه اجتماعی و خانوادگی او را تحت‌فشار قراردادند که قاضی شود درنتیجه محمود پس از دریافت دیپلم دبیرستان، به دانشکده حقوق رفت و در سال 1919 مدرک خود را دریافت نمود. او تا سن 50 سالگی در دادگاه‌های مصری کارکرد ولی پس‌ازآن استعفا داد و از 50 سالگی به بعد به هنر خود پرداخت.
محمود توسط هنرمند ایتالیایی Emilha Fazotano de Foreno، ساکن اسکندریه که در آکادمی فلورانس تحصیل کرده بود، آموزش دید و به‌سرعت روش‌های کلاسیک طراحی چهره، هماهنگی رنگ و سایه زدن را آموخت. وی قبل از عزیمت به پاریس در سال 1920 برای ادامه تحصیل، دروس خود را با Artoro Zananeri هنرمند فلورنتیایی[5] گذراند.
آنچه این هنرمند را از سایر نقاشان هم‌نسل اول متمایز می‌کند نوآوری بزرگ او در انطباق فنون نقاشی غربی برای بیان یک شخصیت فردی و ملی است. این ویژگی غالب در آثار او از اواخر دهه 1920 به بعد است که در طی این سال‌ها جنبش ملی مصر[6] و همچنین شکل‌گیری شخصیت مصری برای هنر مصر شکوفا شد.
سوژه موردعلاقه نقاشی‌های او زنان و دختران بودند. سعد در طول زندگی خود از همان مدل‌های اسکندریه استفاده می‌کرد. این هنرمند همین سبک نقاشی را در طول زندگی حرفه‌ای خود حفظ کرد، سبکی با ترکیبات ساده اما کمی تزئینی که در رنگ غنی بود. او همچنین مردم و مکان‌های نخبه جامعه اسکندریه را نشان می‌داد و همچنین مصری‌های سنتی‌تر را نیز در مقابل مناظر مصور به نمایش می‌گذاشت. او زنانی را باپوستی تیره به عنوان نماینده قشر دهقانان مصر به تصویر می‌کشید، چهره‌ای نمادین که در فرهنگ بصری معاصر مصر به‌وفور دیده می‌شود. این‌چنین محمود سعد توسط هنر خود ملیت خود را به رسمیت شناخت و آن را ملی‌گرایی در مقابل استعمار دانست.
بااین‌وجود سعد موفق شد سبک منحصربه‌فرد خود را که ریشه در شخصیت واقعی مصری و زندگی روزمره‌ای که در اطرافش مشاهده می‌کرد، با آموزش هنری غربی خود تلفیق کند.
سبک ذاتاٌ مصری او هم‌زمان با ظهور ملی‌گرایی در مصر ظهور کرد، کشوری که تا زمان اعلام استقلال خود از 2400 سال تحت سلطه خارجی‌ها ازجمله یونانیان، رومی‌ها، پارس‌ها، عثمانی‌ها و انگلیس‌ها بود و در سال 1922 مصر استقلال خود را اعلام کرد.
این هنرمند نمایشگاه‌های بین‌المللی مختلفی در ونیز، مادرید، نیویورک، پاریس، رم، مسکو بر پا کرد. وی همچنین در لژیون d’Honneur فرانسه پذیرفته شد و در سال 1951 مدال افتخاری را از آن خود کرد و در سال 1960 اولین هنرمندی بود که توسط جمال عبد الناصر[7] رئیس‌جمهور مصر جایزه شایستگی دولت برای هنر[8] را دریافت نمود.
ازاین‌رو کار سعد بدون شک زمینه را برای جستجو هویت ملی از طریق هنر فراهم و هنر مدرن مصر را به وجود آورد. تا حدودی، این صحنه هنری پویای مصر همراه با اوضاع سیاسی آن، بیانات ملی‌گرایانه مشابهی را از طریق هنر در کشورهای عربی اطراف همانند عراق، سوریه و لبنان برانگیخت.
قیمت آثار این هنرمند در حراج‌های کریستیز و بونهامز بسته به‌اندازه‌ی اثر از 62500 $ تا 278500$ ارائه می‌شود.
پی‌نوشت:
[1] – Mahmoud Said (1964 -1897)
[2] – Muhammad Said Pasha
[3] – Queen Farida
[4] – King Farouk’s
[5]– Florentine artist
[6]– National Egyptian Movement
[7] – Gamal Abdul-Nasser
[8]– the State Merit Award for Arts
قسمت‌های قبلی این پرونده را اینجا بخوانید:
عادل ال سیوی از تأثیرگذارترین هنرمندان معاصر مصر
حسن سلیمان | جدال با نقش هنر و هنرمند در جامعه
جورج البهجوری پدربزرگ کاریکاتور مصر
موتاژ نصر هنرمندی که کانال جیغ مردم سرزمینش است
علاء عواض نقاش دیوارهایی برای جنگ و صلح
خالد حافظ و رابطه‌ی بین ریاضی و عاطفه
پرتره‌ها و آثار چندوجهی مارگارت نخلا
جاذبیه سری و نقاشی‌هایی از چهره‌های زنان قوی
