راز سر به مهر شکل | نقدی بر نمایشگاه محمدرضا خلجی

گالری ایران‌شهر

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی

مجموعه‌ی قبلی آثار محمدرضا خلجی (که برایش موفقیت و شهرت به ارمغان آورد) به واسطه‌ی ترکیب فیگوراسیون و انتزاع مورد توجه قرار گرفت، همین ترکیب و تلفیق دو وجه متفاوتِ انتزاع و پیکرنگاری امکان تفسیر و تأویل‌های را از آن مجموعه فراهم می‌کرد. به واسطه‌ی استفاده‌ی خلجی از سلسله‌ای از عناصر بصری تمثیلی یا نمادین دایره‌ی این تأویل‌ها و تحلیل‌ها به یک رویکرد اجتماعی یا فرهنگی خلاصه و محدود شده بود. مجموعه‌ی جدید با تغییر در رویکرد کلی هنرمند و جست‌و‌جوی او در پی مضامین و شکل‌های تازه همراه شده است. با این‌حال و با وجود این تغییر نگاه، اجرای تمیز و کم‌نقص هنرمند هم‌چنان نشان از دقت بالای او در کار دارد. دقتی که پیش‌تر در پرداخت دقیق و جلای فلزی آثار پیشین‌ش به چشم می‌خوردند و این‌بار در وجهی دیگر خود را نمایش می‌دهند، در زمختی و خشونت موجود در برخی از آثار این مجموعه‌ی اخیر.

به تعبیر زروان روح‌بخشان در آثار پیشین خلجی، پیکره‌هایی ناپیدا انگار در تلاش بودند تا خود را از محدوده‌ی قالب رها کنند. همین تعبیر تا حد زیادی در مورد آن مجموعه از آثار خلجی به کار رفته و مورد اسنتاد قرار گرفت. از طرف دیگر این قالب که به شکل کیسه‌هایی نمایان می‌شد که هم تلفیق مورد نظر هنرمند میان پیکرنگاری و انتزاع را ممکن می‌کرد و هم به واسطه‌ی استفاده‌ی هنرمند از خط‌نوشته بر روی سطح این کیسه‌ها امکان انتساب این حجم کیسه‌مانند به سنت را هم ممکن می‌ساخت. همین شکل اجرایی که در قالب ترکیب انتزاعی – پیکرنگارانه‌ی هنرمند در آن مجموعه به نمایش درمی‌آمد، بسیار مورد توجه قرار گرفت و هواخواهانی پیدا کرد که این تعبیر کلی از سنت و تلاش پیکره‌ها برای گریز از آن را به عنوان یک مضمون اجتماعی و فرهنگی عمده پذیرفته بودند یا به این مضمون به عنوان یک پاسخ در مورد پاره‌ای از مسائل فرهنگی و اجتماعی اعتقاد داشتند.

مجموعه‌ی جدید آثار خلجی اما با تغییرات عمده‌ش شکلی تازه از رویکرد را نشان می‌دهد که به نظر می‌رسد با توجه به اجرای دقیق و تمیز هم‌چنان محبوب واقع شوند. با این‌حال هنرمند از حجم عناصر تزئینی آثار قبلی‌ش به شکل محسوسی کاسته و در عین‌حال با کنار گذاشتن قالب کوچک مجموعه‌ی قبلی احجامی به مراتب بزرگ‌تر را ساخته است. این کیفیت دوم باعث شده که مجموعه‌ی جدید بر خلاف شکل مرسوم مجموعه‌ی قبلی نه بر روی پایه که به اشکال گوناگون دیگری به نمایش درآیند که نشان می‌دهد، هنرمند پاره‌ای از محدودیت‌ها، از جمله محدودیت‌های بازار هنر را کنار گذاشته و تا حد زیادی به خود اجازه داده تا دست به تجربیاتی جدید و آزاده‌تر بزند. از سوی دیگر خلجی از حشو و زوائد تزئینی چون خط‌نوشته که در نمونه‌های قبلی جلوه‌ای جذاب و چشم‌گیر به آثارش داده بود کاسته است، این تغییر باعث شده تا جزئیات بصری به حداقل برسند و توجه ما مشخصاً به حجم و اندازه‌ی مجسمه به عنوان یک کلیت جلب شود. این تغییر ما را وامی‌دارد تا – برخلاف مجموعه‌ی قبلی – از آثار فاصله بگیریم و حجم صلب و اندازه‌شان را درک کنیم.

اما اگر وجود عناصر بصری مشخص، هم‌چون پا و خط‌نوشته‌ها بر روی آثار پیشین خلجی امکان برداشت‌های استعاری از مجموعه‌ی قبلی را فراهم می‌کرد، مجموعه‌ی جدید آثار هنرمند با محدود کردن این عناصر و افزودن ظاهری خشن و زمخت به اشکال گوناگون و متنوعی از استعاره‌ها دست می‌یابد. به این معنی اگر مجموعه‌ی قبلی به واسطه‌ی کیفیت بصری، اندازه‌ی کوچک و تأکید بر عناصر بصری مشخص صرفاً امکان تعبیر و تحلیلی اجتماعی و فرهنگی را فراهم می‌کرد، مجموعه‌ی جدید با تغییر رویکرد راه را بر تحلیل‌های فلسفی‌تر باز می‌کند و به ما امکان می‌دهد تا فارغ از آموزه‌های آشنای نقد اجتماعی و تأویل عناصر بصری به نشانه‌های آشنا (چون سنت که به شکل احجام کیسه‌مانند به نمایش درمی‌آمد) به سراغ لایه‌های معنایی تازه‌ای برویم و استعاره‌های پیچیده‌تر و چندوجهی‌تری را بررسی کنیم که از مفهوم زوال تا کهنگی، مرگ، نیستی و یا تولد دوباره را در ذهن ممکن می‌سازند. از این منظر به نظر می‌رسد که خلجی با کنار گذاشتن الگوهای تزئینی و عناصر بصری تمثیلی یا نمادین کوشیده تا مستقلاً شکل را درک کند و مضمون را در قالب حجم نمایش دهد. از آن‌جا که این تلاش جدید مبتنی بر نماد و یا تمثیل نیست و به خودی خود مبتنی بر شکل است، به سلسله‌ای از استعاره‌ها و تعبیرها امکان بروز می‌دهد که بیش‌تر با تخیل همراه و قرین هستند. از این منظر راه تازه‌ی هنرمند، مسیری جذاب و پرپیچ‌و‌خم است که به بیننده لذت کشف و آزادی نگاه در مواجه با هر مجسمه را اهدا می‌کند.

مجموعه‌ی جدید محمدرضا خلجی تلاش برای درک شکل است و کوششی برای آزمودن دو مسیر مجزا، انتزاع و پیکرنگاری، در آن واحد و در یک قالب. حجم‌های جدید او از طریق این تلفیق ما را در برابر پرسش‌های متعددی قرار می‌دهند و راه را بر تخیل باز می‌گذارند و همه‌ی این‌ها انگار دارند از طریق جست‌و‌جو در خود شکل حاصل می‌شوند. پس ادامه‌ی مسیر حرکت محمدرضا خلجی، تماشای تلاش او ست که چگونه شکل را مطالعه می‌کند تا به جواب‌های تازه‌ای برسد و ما را نیز در این مسیر با خود همراه کند.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

راز سر به مهر شکل | نقدی بر نمایشگاه محمدرضا خلجی

راز سر به مهر شکل | نقدی بر نمایشگاه محمدرضا خلجی

گالری ایران‌شهر

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ