خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو | در مرز امپرسیونیسم

قسمت بیست و هشتم

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

در دو‌ دهه‌ی آخر قرن، اروپا دست‌به‌گریبان بحرانی‌ ناشی از رشد بی‌سابقه‌ی اقتصادی بود؛ اکنون هنرمند دنیای پیرامون خویش را هم‌چون مجموعه‌ای از امور و رویدادهای بی‌معنی می‌انگارد. او‌ دیگر از هم‌آوا‌شدن با خروش زندگی‌ باز‌ایستاده و ‌تلاش وی بر آن است که معنویت ازدست‌رفته را در ژرفای دنیای هنر بازیابد. دل‌زدگی هنرمند از واقعیت‌های اجتماعی، او ‌را به طغیان علیه جامعه، نفی مظاهر تمدن و خلوت‌گزینی می‌کشاند.

اکنون خود هنر هم‌ارز طبیعت انگاشنه می‌شود. رئالیسم به هنرمند اروپایی می‌آموزد که در جریان رویارویی با جهان، فرانهادن تاریخ، اسطوره، حکایت و تمامی تصویر‌های سنتی امری ممکن است؛ بحران ارزش‌ها میان انسان غربی و محیطش فاصله می‌افکند؛ از سوی دیگر حسِ غلبه بر واقعیت، انسان غربی را به کنکاش بیشتر وا‌می‌دارد.

«خود» و «جهان» از یکدیگر جدا می‌شوند و تنشی فاجعه‌آمیز میانشان رخ می‌دهد. اکنون رابطه‌ی انسان با چیزها بیش از ظاهر مرئی اهمیت پیدا می‌کند؛ نتیجه‌ی منطقی این امر آن است که هنر وظیفه‌ی بیان این رابطه را بر عهده گیرد.

تغییر بینش هنرمند از بحران درون امپرسیونیسم حاصل شد؛ حرکت تازه را باید پیامد منطقی شیفتگی امپرسیونیست‌ها به وسایل تصویری و ژرفنگری به جهان و چیزهای طبیعی تلقی کنیم؛ در آن‌زمان وضع بازار هنری در پاریس در سال ۱۸۸۵ چنین بود: پرده‌های تاریخی و نظامی و مردم‌نگاری در نمایشگاه‌های دولتی و خصوصی ارائه می‌شدند و خریداران بورژوا را جلب می‌کردند؛ یکی از دلال‌های هنری به نام گوپی هرازگاه تابلویی به‌اصطلاح مدرن را به نمایش می‌گذاشت؛ ولی عمده‌ی فروش او پرده‌های آکادمیک بود؛ در این حال به همت یک جوان با‌احساس و کارآمد به اسم تئو ون‌‌گوک که در مؤسسه‌ی گوپی کار می‌کرد، فروشگاهی کوچک مختص نقاشان امپرسیونیست و شماری جوان‌تر‌ها تأسیس شد. نقاشان جوان در همین مغازه‌ی کوچک جمع می‌شوند و انگاره‌های هنری تازه‌ی خود را دوستانه به بحث می‌گذاشتند.

شرکت‌کنندگان در این بحث‌ها نقاشانی کاملاً گمنام بودند؛ در این جمع سرا[۱] بیست‌وشش‌ساله، سینیاک[۲] بیست‌ودو‌ساله، جوانی بیست‌ویک‌ساله و ناقص به اسم تولوز لوترک[۳]، مردی سی‌وهفت‌ساله و زیرک و سرزنده به نام گوگن که غالباً سخن دوستان خود را با ریشخند قطع می‌کرد، در ابتدا خریدار آثار هنرمندان بود ولی علاقه‌ی به هنر او را اکنون به نقاشی‌کردن کشانده بود، هنگامی که وینسنت ون‌گوگ[۴]، در ۱۸۸۶ به پاریس آمد، در نگارخانه‌ی برادرش با چنین افرادی روبه‌رو شد؛ گوگن[۵] همیشه در بحث‌ها از سزان سخن می‌راند، که البته همیشه حرمت او نگاه داشته می‌شد و پیام‌آور نقاشی نوین، کسی جز سزان نبود. امپرسیونیست‌ها در سال‌های ۱۸۶۰-۱۸۷۹ ضمن تلاش برای بیان کشف بصری‌شان یعنی اشیاء در طبیعت به‌صورت پدیده‌های مستقل که با خطوط کرانی دقیقی از یکدیگر مجزا شده باشند، دیده نمی‌شوند.

سرا، گوگن، ونگوک، هریک به شیوه‌ی خاص خویش‌آگاهانه یا نا‌آگاهانه، به دنبال نوعی بیان بر پایه‌ی بیان امپرسیونیست‌ها، ولی متفاوت با آن می‌گشتند؛ بینشی که در مرز امپرسیونیسم به پیروزی می‌رسد، در این چند جمله خلاصه می‌شود: هنر طبیعت نیست؛ هنر استحاله‌ی طبیعت توسط ذهن سازنده است؛ به مدد شکل‌های رنگین سازمان‌یافته، جهان مرئی به دنیایی دیگر که در ذهن آدمی واقعیت می‌یابد بدل می‌شود. این به معنای بازآفرینی جهان برونی در مجازی از شکل‌های رنگین است.

این دید نو یکسره از دید سنتی جدا‌ شده است؛ چرا‌که هنرمند دیگر بر آن نیست که طبیعت را آینه‌وار منعکس کند؛ اکنون از ذهنیت راهی به‌سوی عینیت گشوده شده است. اگر امپرسیونیسم را آغاز حقیقی جنبش نقاشی نوین بدانیم، درمی‌یابیم که پژوهش‌های دوران بحران دو مسیر را می‌پیمایند: راه اول به سوی استقلال تصویر است.

سزان و سرا، این دو هنرمند امکان استحاله‌ی واقعیت عینی به فرم را تدارک دیدند. راه دوم گوگن و ون‌گوک، پاسخی از درون هنرمند به طبیعت است که می‌تواند از طریق خصلت بیان تصویری تحقق یابد. در واقع هر دو راه به هدفی یگانه انجامید که جمله‌ی سزان آن را تعریف می‌کرد: «هنر نوعی هماهنگی به موازات هماهنگی طبیعت است.»

هانری د تولوز لوترک (۱۸۶۴-۱۹۰۱)، فرزند یکی از لردهای معروف ناحیه‌ی تولوز فرانسه بود؛ و به دلیل نقص جسمانی از محیط اشرافی کناره‌گیری کرد و به دنیای وازدگان اجتماع پناه برد؛ لوترک با نگرشی بی‌طرفانه که از مانه و دگا به میراث برده بود به موضوع‌های زندگی پاریسی‌ها می‌پرداخت.

در دنیای نقاشی‌های او دیگر از شور و شادی نقاشی‌های رنوار اثری نیست. او نخستین نقاش اجتماع نوین است. نقاش «فیگور» آدم و حیوان بود.

اگوست رودن [۶](۱۹۱۷-۱۸۴۰)، در مجسمه‌سازی این گذار تاریخی را نشان می‌دهد. ناتمامی پیکره در نزد رودن، هم ‌هدف می‌شود و هم‌ وسیله؛ بیشتر کارهای او ناتمام ماندند یا عمداً ناتمام رها شدند؛ پیکره‌سازی نوین با مشاهده‌ی ارزش هنری و بیانی این شیوه‌گزینی، آن را از رودن به عاریت گرفته است. یکی از ویژگی‌های هنر رودن این است که ما با آن‌که قدرتش را احساس می‌کنیم نمی‌توانیم به‌درستی شرح دهیم که کدام صفات یا ویژگی‌های این هنر، ما را به چنین احساسی هدایت می‌کند.

پی‌نوشت:

[۱]. Richard Serra

[۲]. Paul Victor Jules Signac

[۳]. Toulouse Lautrec

[۴]. Vincent Willem van Gogh

[۵]. Paul Gauguin

[۶]. Auguste Rodin

شماره‌های پیشین خلاصه کتاب درجستجوی زبان نو را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو | در مرز امپرسیونیسم

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو | در مرز امپرسیونیسم

قسمت بیست و هشتم

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ