گفتگو با دبیر سومین دوسالانه نقاشی هرات
رضا رفیعی راد
سرنوشت هنر افغانستان بدلیل داشتن اشتراکات فرهنگی و هنری فراوان با ایران، برای ایرانیان اهمیت خاصی دارد. بطوریکه اساسا بخشی از تاریخ هنر ایران، اختصاصا متعلق به این کشور و بویژه شهر 
هرات می باشد. ضمن اینکه هرات در سال ۱۲۷۳ هجری قمری از ایران جدا شده است. هم اکنون شهر هرات حتی یک گالری برای نمایش آثار نقاشی ندارد و در کابل هم تنها می توان یک گالری شخصی بسیار کوچک پیدا کرد که اساسا فروش چندانی ندارد. و یک موزه رسمی هم هست که مختص نمایش آثار قدیمی است. در کابل دانشکده هنر دارای رشته های نقاشی، گرافیک، مجسمه سازی، تئاتر و موسیقی می باشد. شهر هرات نیز یک دانشگاه دولتی دارد که دانشکده هنر آن دارای سه دپارتمان نقاشی، گرافیک و مینیاتور می باشد. موسسات آموزشی غیر دولتی که در شهر هرات وجود دارند همگی فاقد آموزش رشته های هنری هستند.. سال گذشته، دانشگاه هرات برای سومین دوره اقدام به برگزاری دوسالانه نقاشی کرد. اقدامی که در شرایط غمباری که گریبانگیر این کشور مظلوم است، برای تاریخ هنر سرزمینمان اهمیت فراوانی دارد.
سید نوید فضلی که هم اکنون مدیریت دپارتمان نقاشی دانشگاه هرات را نیز بر عهده دارد، دبیر هر سه دوسالانه ای است که در سالهای ۱۳۹۰ ، ۱۳۹۲، ۱۳۹۴ که همگی در ماه میزان یا همان مهرماه برگزار گردیده، بوده است.
- دبیر دوسالانه ها در پاسخ به این سوال که موضوع دوسالانه های برگزار شده چه بوده است می گوید:
دوسالانه هایی که در هرات تا حال برگزار شده هیچکدام آنها موضوعی مشخص نداشته و در آن مقید نشده است که هنرمندان باید حتمن محور یک موضوع واحد کار کنند ، یکی از علت های آن هم تازه بودن وجدید بودن این روند در هرات یا افغانستان است که حتا شبیه به این روند در کابل اتفاق نیافتاده است. هدف کلی در دوسالانه ها به بخصوص اولین دوسالانه آشنا ساختن عموم مردم با هنر نقاشی بود به دلیل اینکه قبل از این با این گستردگی تا حال در هیچ جای از افغانستا ن نمایشگاه تدویر نشده بود وبازتاب آن می توانست تاثیرات بسیار مطلوبی روی عموم داشته باشد وهمانطور هم شد . در مرحله دوم آمدیم این روند را کمی تخصصی تر وگسترده تر ساختیم ودر آن شرایط وضع نمودیم ومشخص ساختیم که یک اثری که به دوسالانه راه پیدا می کند باید دارای چه خصوصیات باشد، که این مساله هم خوشبختانه نتایج خوب ومطلوبی به بار آورد . همچنان در دور سوم ،دوسالانه همگانی شد یعنی قبلا طوری بود که تنها محصلان وفارغان دانشکده می توانستند در این دوسالانه شرکت کنند اما دراین دوسالانه ما فراخوان عمومی در تمام ولایات دادیم واشتراک را برای عموم آزاد گذاشتیم تا همه بتوانند دستاورد های نهایی خودرا ارائه بدهند، بخصوص اینکه شکل رقابتی دوسالانه انگیزه های خوبی نیز برای همه اشتراک کننده ها داده بود .
- وضعیت نقاشی معاصر افغانستان را چگونه می بینید؟
تا همین چند سال قبل نقاشی معاصر در افغانستان اصلا جایگاهی نداشت(البته منظورهمین سی چهل سال آخراست،چون قبل ازجنگ ها وانقلاب کسانی بودند که به شیوه های مدرن نیز آثاری خلق کردند که آن هنرمندان یا آواره شدند یا این دنیارا ترک کردند) وهمه هنرمندان نقاشی به شیوه های رئالیسم ویا ناتورالیسم وبعضا تلفیقی از امپرسیونیسم ونئو امپرسیونیسم بودکه در کابل در بخش رئالیسم بیشتر آثار پیروی از رئالیسم سوسیالیستی می کرد وآنهم دلیلش نفوذ شوروی وقت در افغانستان بود. خوشبختانه در این اواخر با اعزام تعدادی از اساتید دانشکده های هنر کابل وهرات به خارج از افغانستان،وآمدن تعدادی نقاش افغان خارج از کشور نقاشی معاصر جای پای خوبی در بین هنرمندان وهنرجویان پیدا کرده که گرچه در اوایل با مخالفت های روبرو شد اما هرچه گذشت طرفداران مخصوص به خودرا پیدا کرد، که این روند بخصوص در هرات بهتر و آکادمیک تر بود زیرا نقاشی معاصر از دانشکده هنر رشد خودرا شروع وبعد گسترش پیدا کرد ودلیلش نیز سفر تعدادی از اساتید این دانشکده برای تحصیل به خارج از کشور به خصوص ایران بود.
- یک هنرمند نقاش در افغانستان با چه مشکلاتی روبروست؟
مشکلات فراروی یک نقاش در افغانستان به مراتب بسیار زیادترو گسترده تر از دیگر کشور ها حتا کشور های همسایه یا جهان سوم میباشد، در اینجا شاید تعداد نقاشانیکه از هنر خود امرار معاش میکنند وزندگی خودرا می گذرانند از انگشت های دست هم تجاوز نکند ، در کنار آن جامعه نیز به این هنر نگاه مطلوب وبسیار خوبی ندارد وعموما دانشجویان ما از این مساله همیشه به نوعی احساس سرخوردگی می کنند . دولت نیز درکنار این مشکلات مشوق خوبی برای هنرمندان بخصوص نقاشان نیست وتوجهی روی برپایی نمایشگاه ها وبینال ها در داخل کشور وچه در خارج کشور ندارد وهیچ زمانی اتفاق نیافتاده تا هنرمند خودرا تشویق وحمایه کند تا در بینال های بین المللی که حتا در کشور های همسایه یا آسیایی بر پا می شود شرکت کند . در کنار این معضلات بازاری برای خرید وفروش آثار وجود ندارد وفکر میکنم این بزرگترین مشکل یک نقاش در افغانستان باشد واین ناهنجاری بزرگترین لطمه هارا به یک هنرمند نقاش در طی همین سالها وارد نموده است ، زیرا خرید وفروش آثار می تواند انگیزه بسیار خوبی برای هنرمند باشد تا آثاری بهتر و نابتر خلق کند وسیر پیشرفت او سریع وخوب باشد .
تاریخ هنر ایران، نقطه اوج نقاشی خود را مرهون شهر هرات است. آرزومندیم که هرچه زودتر آثار جنگ و سلطه از چهره هرات رخت بربندد و دوباره با همت هنرمندان، شاهد بازگشت روزهای طلایی نقاشی باشیم.
احسنت بر تندیس برای رسیدگی به هونر افغان.