بررسی فروش آثار پرویز تناولی و فریده لاشایی
آنالیز اقتصادی هنرمندان ایران در حراج های بزرگ هنری شماره ۲ (پرونده بررسی اقتصادی فروش آثار هنری)
سایت تندیس تهیه و گردآوری: فاطمه کمالی
در اولین شماره منتشر شده از پرونده بررسی اقتصادی فروش آثار هنری ایرانی بررسی مختصری در رابطه با قیمت آثار هنری سه تن از هنرمندان نامی ایرانی در عرصه‌ی حراجی‌های جهانی و فروش‌های میلیونی پرداختیم نواسانات فروش آنان را مشاهده‌کردیم و مقایسه‌هایی در زمینه قیمت و نحوه فروش و حراجی‌ای که آثار هنرمند در آن با اقبال بیشتری به فروش رفته انجام شد. دراین شماره دو هنرمند نام آشنای ایرانی که به لحاظ تاریخی و هنری بیشتر شناخته‌شده هستند را مورد بررسی قرار دادیم پرویز تناولی و فریده لاشایی دو مدرنیست نام آشنای ایرانی از جمله هنرمندانی هستند که در فروش‌های جهانی نامشان به چشم می‌خورد. در زیر نگاه مختصری به حضور این دو هنرمند می‌اندازیم.
بررسی فروش آثار پرویز تناولی
پرویز تناولی متولد ۱۳۱۶ تهران، مجسمه‌ساز، نقاش و پژوهش‌گر و خود از مجموعه‌داران نامی ایرانی است. از وی به عنوان یکی از پیش‌گامان مکتب سقاخانه یاد می‌شود. تناولی از شناخته‌شده‌ترین هنرمندان مدرن ایرانی است. مجموعه مجسمه‌های «هیچ»، «دست‌ها» و «قفل و قفس» در زمره معروف‌ترین آثار پرویز تناولی قرار دارند و تاثیری که تناولی یک تنه بر هنر مدرن ایران گذاشته است غیر قابل انکار است. مجموعه مجسمه‌های «هیچ»، محبوبیت زیادی در حراج‌های بین‌المللی خرید و فروش آثار هنری پیدا‌کرده‌اند. از این روی، برخی از مجموعه‌داران هنری و مشهورترین موزه‌های جهان از جمله موزه هنر مدرن نیویورک و موزه بریتانیا، اقدام به جمع‌آوری آثار پرویز تناولی برای مجموعه‌های‌شان کرده‌اند. مجسمه‌ای از وی به نام پرسپولیس در سال ۱۳۸۷ با رکورد بی‌سابقه دو میلیون و ۵۰۰ هزار دلار در حراج کریستی به فروش رفت. گرانترین اثر ایرانی در طول تاریخ. هم اکنون نگاهی گذرا به قیمت آثار پرویز تناولی در حراجی‌ها و روند فروش وی خواهیم داشت.
در سال ۲۰۰۶ در یک نمایشگاه هنر خاورمیانه در موزه بریتانیا یک اثر سفارشی از پرویز تناولی “هیچ در قفس” به نمایش در آمد و به صورت دایم در تالار هنر اسلامی موزه بریتانیا نگه داری شد، سال بعد موزه‌ی بریتانیا یک هیچ سرخ رنگ به ابعاد ۲۹۰*۲۸۶ cm از پرویز تناولی خریداری کرد که باعث هرچه پررنگ‌تر شدن نام تناولی در عرصه‌ی جهانی شد همزمان با این خرید جنجالی شاهد نخستین حضور تناولی در عرصه‌ی حراجی‌ها بودیم.
نخستین بار در کریستیز دبی ۲۰۰۷ یک “هیچ” از تناولی به طول ۱۰۶ cm با قیمت تخمینی ۵۰۰۰۰-۷۰۰۰۰ دلار وارد حراجی شد و به قیمت ۱۰۲۰۰۰ دلار چکش خورد ضمنن این کار ادیشن سوم از شش ادیشن هیچ با این قالب بود. (۱)
به همین ترتیب اکتبر ۲۰۰۷ اثر دیگری از تناولی “شاعر ایستاده” به طول ۱۶۵ cm در کریستیز دبی شرکت کرد با قیمت تخمینی ۱۲۰،۰۰۰ تا ۱۵۰،۰۰۰ دلار و به قیمت ۳۳۷،۰۰۰ دلار به فروش رفت.
آپریل ۲۰۰۸ “شاعر ایستاده ” دیگری از وی به طول ۱۰۸ cm در کریستیز دبی بین ۸۰۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰۰ دلار تخمین زده شد و به قیمت ۲۶۵۰۰۰ دلار فروخته شد.
و در همان حراجی بود که گرانترین اثر تناولی یعنی (اوه ،پرسپولیس) نیز چکش خورد.
اثر دیوار و یا همان “اوه ، پرسپولیس” از کارهای قدیمی تر تناولی (۱۹۷۵) به طول ۱۸۱ cm در اکتبر ۲۰۰۸ با قیمت پایه ۶۰۰،۰۰۰ تا۸۰۰،۰۰۰ دلار وارد حراجی شد این اثر در نهایت به قیمت باور نکردنی ۲،۸۴۱،۰۰۰ دلار فروخته شد.(۲)
در کریستیز ۲۰۰۹ اثر” دیوار و خط” به طول ۱۱۰٫۲ cm با قیمت پایه ۱۲۰،۰۰۰ تا ۱۴۰،۰۰۰ دلار به قیمت ۲۱۸،۵۰۰ دلار چکش خورد.
در آپریل ۲۰۱۰ “شعر و قفس ” از تناولی به طول ۱۵۱ cm با قیمت تخمین زده شده ۳۰۰،۰۰۰ الی ۴۰۰،۰۰۰ دلار وارد کریستیز دبی شد و تناولی دومین فروش میلیونی خود را در عرصه جهانی به ثبت رسانید این اثر ۱،۰۲۲،۵۰۰ دلار فروش رفت.
در سال ۲۰۱۰ تناولی چند اثر در ساتبیز شرکت داد که از سری هیچ های کوچک وی بودند و بین ۳۰،۰۰۰ تا ۱۳۰،۰۰۰ یورو به فروش رسیدند.
از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ شاهد کناره گیری تناولی از شرکت در حراجی‌ها بودیم و هیچ اثری از تناولی در هیچ بازار جهانی‌ای معامله نشد.
تا سال ۲۰۱۶ تناولی دوباره در آرت دبی و حراجی کریستیز شرکت کرد و دو هیچ به قیمت های ۱۴۹،۰۰۰دلارو ۳۰۵،۰۰۰ دلار به فروش رساند.
همچنین در ساتبیز آپریل ۲۰۱۶ چند نقاشی کوچک سیلیکون روی کاغذ از تناولی به حراج گذاشته شد و همه این کارها نیز(بین ۳،۰۰۰تا ۱۰،۰۰۰ دلار) به فروش رفت.(۳)
فروش آثار پرویز تناولی در حراجی‌ها بعد از خرید جنجالی موزه بریتانیا رخ داد و این مهم، تاثیر شگرفی در قیمت گذاری آثار تناولی داشت با این وجود آثار در ابتدا با قیمت‌های نه چندان بالا زیر ۵۰۰ هزار دلار به فروش می‌رسید تا اثر پرسپولیس که در دومین سال حضورتناولی در حراجی‌ها نزدیک به سه میلیون دلار فروش رفت و این رقم رکورد بزرگی برای تناولی و حتی قیمت آثار ایرانی بود. پرسپولیس تناولی در کنار باغ مخفی و عشق مشیری گران ترین آثار ایرانی در عرصه جهانی هستند. پس از فروش پرسپولیس، تناولی باز به قیمت زیر ۵۰۰هزار دلار خود بازگشت ،ولی سال بعد دوباره فروش میلیونی داشت و این‌ها همه بررسی قیمت آثارتناولی را کاری بس دشوار می‌کند، چرا که هیچ روند قابل استخراجی در فروش کارها دیده نمی شود نکته‌ای که در فروش اثر دو و نیم میلیون دلاری وی قابل ملاحضه است ابعاد بزرگ و سوژه ی به شدت چالش برانگیز آن است اثری جهان شمول با رنگ و لحن ایرانی که به شدت باب طبع مجموعه داران و خریداران حراج کریستیز است.
بررسی فروش آثار فریده لاشایی
فریده لاشایی زاده ۱۳۲۳ رشت نقاش نوگرا، نویسنده و مترجم ایرانیست. لاشایی را به پرده‌های انتزاعی معاصرش می‌شناسند. فریده لاشایی تحصیل کرده‌ی مدرسه هنرهای زیبای وین بود و به همین خاطر نخستین نمایشگاه‌‌های انفرادی خود را در اروپا برگزار میکرد. وی همواره به عنوان هنرمندی شناخته شده در عرصه جهانی فعالیت میکرد. در سالهای اخیر که کارهای ایرانی در حراجی‌های بین المللی حضور پیدا می‌کنند از جمله هنرمندانی که نامش در لیست افراد همیشه حاضر در حراجی به چشم می‌خورد فریده لاشایی است در زیر به بررسی فروش آثار وی به صورت مختصر خواهیم پرداخت.
نخستین حضور وی در حراج‌های بین المللی به مانند اکثر هنرمندان دیگر ایرانی کریستیز دبی ۲۰۰۷ بود.
اثر “روزی روزگاری” (۱۹۹۵) به ابعاد ۱۵۰×۹۰ سانتیمتر با قیمت تخمینی ۸،۰۰۰ الی ۱۲،۰۰۰دلار وارد حراجی شد و به قیمت ۱۰،۲۰۰ دلار به فروش رفت.(۱)
همان سال منظره‌ای بدون عنوان دو لتی به ابعاد ۱۰۰ ×۹۹ سانتیمتر از لاشایی در ساتبیز لندن به قیمت ۹،۵۰۰ دلار به فروش رفت.
در سال ۲۰۰۸ سه لتی “مصدق” به ابعاد هر لت ۱۹۰×۸۹ سانتیمتر در ساتبیز لندن به قیمت ۷۴،۰۰۰دلار به فروش رفت .
در اکتبر ۲۰۱۰ اثر متفاوت “پیش درآمدی بر آلیس در سرزمین عجایب” نقاشی رنگ روغن به ابعاد ۲۰۰×۱۸۰سانتیمتر و پروژکتور پخش انیمیشن در ساتبیز ۴۷،۵۰۰دلار فروخته شد.
در اکتبر ۲۰۱۱ اثر “امل” که انیمیشن پروژکتور شده روی نقاشی به ابعاد ۲۰۰×۲۰۰سانتیمتر بود با قیمت تخمینی ۴۰،۰۰۰الی ۶۰،۰۰۰دلار وارد کریستیز دبی شد و به قیمت ۷۲،۱۰۰دلار چکش خورد.
در سالهای ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ چهار اثر ۱۰۰×۱۰۰سانتیمتر از لاشایی در بونامز بین قیمت های ۱۰،۰۰۰الی ۱۲،۰۰۰به فروش رفت.
در سال ۱۳۹۲(۲۰۱۳) اثر بدون عنوان از لاشایی به ابعاد ۲۰۰×۱۸۰ سانتیمتر در حراج تهران بین ۷۰ الی ۹۰ میلیون تومان تخمین زده شد و ۱۵۰ میلیون تومان به فروش رفت معادل ۴۸،۵۰۰ دلار.
در سال ۲۰۱۴ اثربدون عنوان به ابعاد ۲۱۲×۱۷۵ سانتیمتر در کریستیز دبی به قیمت تخمینی ۳۵،۰۰۰ الی ۵۰،۰۰۰دلار وارد حراج شد و ۱۰۵،۷۵۰ دلار یعنی بالاترین قیمت آثار لاشایی تا آن زمان به فروش رفت.
در ۲۰۱۴ حراج تهران بدون عنوان دیگری از لاشایی به ابعاد ۱۵۰×۱۷۵ سانتیمتر به قیمت پایه ۱۲۰ الی ۱۶۰ میلیون تومان به قیمت ۳۰۰ میلیون معادل تقریبی ۹۷،۰۰۰دلار به فروش رفت.
آخرین اثر شرکت یافته از وی در حراج های بین المللی اثر بدون عنوان در ابعاد ۲۰۰×۱۷۵ سانتیمتر بود که با قیمت تخمینی ۳۰،۰۰۰ الی ۳۵،۰۰۰دلار وارد کریستیز شد و ۴۰،۰۰۰دلار چکش خورد.
همان سال در حراج تهران ۹۴دولتی به ابعاد هر لت ۱۰۰×۱۰۰سانتیمتر به قیمت تخمینی ۱۵۰ الی ۲۰۰میلیون تومان ۳۲۰میلیون معادل تقریبی ۱۰۴،۰۰۰دلار چکش خورد.
در حراج تهران ۹۵ نیز اثر بدون عنوان به ابعاد ۱۰۰×۱۳۰ سانتیمتر رکورد شکن قیمت های لاشایی شد این اثر با قیمت پایه ۲۵۰ الی ۳۵۰ میلیون تومان به قیمت ۴۵۰ میلیون تومان معادل ۱۵۰،۰۰۰دلار به فروش رفت(۲)
قیمت آثار فریده لاشایی همیشه خط منطقی و روند قابل درکی به نسبت ابعاد و محتوی اثر داشته اند کارهای بزرگ‌تر و دو لتی و سه لتی قیمتی بالاتر از متوسط قیمت‌ها داشته اند و کارهای نو و ترکیب انیمیشن و نقاشی نیز آثار گرانتری به نسبت بقیه هستند. نکته ی جالب و قابل توجه در قیمت آثار لاشائی این است که گرانترین آثار لاشائی در حراج تهران چکش خورده اند نه در حراج های خارجی و قیمت لاشائی در حراج تهران به شکل قابل ملاحضه‌ای رو به افزایش است.
