نقدی بر نمایشگاه احمد وکیلی در گالری ساربان

سایت تندیس به قلم جاوید رمضانی

اثر هنری در عصر تکثیر هنری

اینکه تولید و شیوه‌ی تولید اصلی‌ترین آغاز برای سرمایه‌داری است بی‌شک امری قابل تأمل است. تکثیر و تولید سریالی نوعی از تولید به شمار می‌رود که ارزش افزوده‌ی بسیاری برای تولید کننده فراهم می‌آورد. اثر هنری هم به دلیل داشتن قابلیت شیء شدن امکان تکثیرشدن دارد. این تکثیر یا به وسیله‌ی کسی رخ می‌دهد که مصنوعی را تقلید می‌کند و نسخه‌ای بدل می‌آفریند و یا اینکه استادان برای انتشار آثارشان و یا کسب سود و فروش، آثار خود را تکثیر می‌کنند.

در دوران رنسانس با حضور کاغذ در عرصه‌ی علوم و هنر کنده کاری و حکاکی فلزات و چوب امکان تولید کلیشه برای تولید در تعداد زیاد آثار تصویری و نوشتاری فراهم آمد و اساس ماشین چاپ شکل گرفت. این تولید و تکثیر تبدیل به صنعت بزرگی شده است که کلیه‌ی رشته‌های تولیدی از آن بهره می‌برند، اما شکلی از این تولید تا زمان حاضر تبدیل به رشته‌ای مستقل در هنرهای تجسمی گردیده است که آن را چاپ دستی می‌نامند. چاپ دستی یکی از چاپ‌هایی است که در عرصه‌ی گرافیک و نقاشی در دانشکده‌های هنری تدریس می‌شود.

این هفته گالری ساربان میزبان آثار احمد وکیلی نقاش تصویرساز و استاد چاپ دستی است. احمد وکیلی متولد ۱۳۴۰ و از دانشگاه هنر در رشته‌ی نقاشی فارغ‌التحصیل شده و فوق لیسانس خود را در همین رشته از دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۳۷۲ دریافت کرده است. وکیلی اولین نمایشگاه انفرادی خود را در گالری سبز مشهد به سال ۱۳۶۶ برپا کرد، و تا امروز نمایشگاه‌های بسیاری در حوزه‌ی نقاشی، چاپ دستی برگزار کرده است. وی در حوزه‌ی تصویرسازی، منتخب فستیوال بولونیا شد و نمایشگاه فعلی وی حاصل سی‌وسه سال فعالیت مستمر در حوزه‌ی چاپ دستی است.

چاپ دستی در قامت رسانه‌ای که لحن تجسمی هنرمندان را گسترش داده، روند تولید تصویر را تنوع ‌بخشیده و از سال‌های قبل از انقلاب در آکادمی‌ها ظاهر شده است. در ایران سابقه‌ی این نوع چاپ به دوران قاجار باز می‌گردد. عیدی سازی و تولید کلیشه با چوب گلابی و همین‌طور آثار پارچه‌ای قلمکار زمینه‌های‌ ساخت اثر هنری با این تکنیک بوده‌اند.

از قدیمی‌ترین هنرمندان اروپایی که کار چاپ دستی انجام داده‌اند می‌توان مارتین شونگاور و آلبرشت دورر را نام برد. احمد وکیلی در طی سال‌های گذشته، در زمینه‌تعلیم شاگردان و ارائه‌ی اصولی تکنیکال این جنس از آثار هنری فعالیت‌داشته است.

وکیلی در ۱۸ دی سال گذشته، در گالری لاله، به همراه ۱۱ تن از شاگردانش نمایشگاه چاپ دستی را برگزار کرد. وی در بیانیه‌ی نمایشگاه می‌گوید: چاپ دستی در دنیای امروز یکی از مهم‌ترین رسانه‌ها برای درک زبانی تصویر است. تعداد نسخ‌ باعث کاهش‌ قیمت‌ها و در نتیجه‌کمک به اقتصاد هنر و خرید آثار هنری و توسط طبقات کم توان است‌ این نکته در سطح فرهنگی به ارتقا سهم جامعه‌ از تصویر منجر می‌گردد. او در این نمایشگاه سعی می‌کند تا قوانین و مقررات منسجمی برای چاپ دستی و نحوه‌ی فروش آن ارائه دهد.

باید اذعان کرد که هنر چاپ دستی تیغه‌ی دو سویه‌ای است که هم هنر نخبه‌گرا و مجموعه‌دارپسند را کنار می‌نهد و هم هنر عوامانه‌پسند ساده‌اندیش‌را. به لحاظ زیبایی‌شناسی، آثار وکیلی نمود فضایی فیگوراتیو و اسطوره‌گرا بوده که ردپای این‌گونه هستی‌شناسی در آثار چاپ او هم مشهود است. طراحی‌های منسجم او در طی سالیان پخته گردیده و در ساحت آثار چاپی روندی قابل بحث را مطرح می‌کنند، سیری که از بازنمایی طبیعت انسانی تا فیگوراتیو اجتماعی مکتب استاد فقید هانیبال الخاص تداوم داده.

وفور اسطوره‌ها و عناصر ماورایی که در نبرد دائمی، هیاکلی مهیب می‌آفرینند، با خلق فضایی پرکنتراست با هاشورهایی متنوع، این اندام‌ها را تفکیک می‌کنند. اشتراک ماهوی احمد وکیلی با سبک و سیاق و عقاید هانیبال الخاص نه تنها در فرم ظاهر آثارشان است بلکه رویکرد هردو به هنر نقاشی با گرایشی عملی و کاربردی است، آنچنان که الخاص به هنر ایرانی عشق می‌ورزید.

بازگشت وکیلی در این سال‌ها و فعالیت وسیع او در تولید و سازمان دادن چاپ دستی و با زنده‌سازی هنر عیدی‌سازی براساس بیانیه‌ی نمایشگاه که مهرداد خطایی آن را نگاشته است، می‌تواند نتیجه‌ی واکاوی و آسیب شناسی او از هنر معاصر باشد.‌

اصالت بخشیدن به عنصر طراحی و قائل بودن به نوعی عمل‌گرایی در نقاشی معاصر شاید اصلی ترین محورهای‌رفتار هنری اوست، که تبعاً بدون ارجاع به نظام نظری و انتقادی در خوانش هنر معاصر در سطح هنر ملی منتج به جریانی سطحی و کاربردی می‌گردد.