نقد نمایشگاه: نقد نقاشی‌های امید بازماندگان در گالری اُ
سایت تندیس به قلم جاوید رمضانی
زیگموند فروید در مقاله‌ی کوتاهی با عنوان «سه ضربه بر پیکر خودشیفتگی انسان» این موضوع را مطرح می‌کند، که در عصر جدید سه رویداد عمده باورهای دیرین حاصل از تمدن غرب را دستخوش تحول کرده و انسان خودبسنده را از عرش به فرش آورده است.
انسان اشرف مخلوقات با ورود علم و فیزیک کپرنیکی، Nicolaus Copernicus در سلطه‌ی کائنات و سیارات قانون محور قرار گرفت. در مرحله‌ی دوم داروین، Charles Darwin و لامارک، Jean-Baptiste Lamarck انسان را در حیطه‌ی تکامل زیستی و در چرخه‌ی دیگر حیوانات قرار داد و نواقص زیستی او را مطرح کرد. سومین ضربه، در حدوث روانکاوی وارد شد.، و منِ انسان اسیر خاطره‌ها و تجربیات تلخ و شیرین شد، به این ترتیب دیگر توانِ تفکر و استنتاج او ثابت و قابل تکیه نبود. موجودی زندانی در تالاب تنش‌ها، کنش‌ها و کوشش‌های ضمیر ناخودآگاه خود گردید.
در فضای تجربه‌ی مدرنیته تنش و تحرکات طبیعت و انسان دستخوش فروغلتیدن به ورطه‌ی پوچ‌انگاری گردیده که بازتاب آن در تجربه‌ی زیبایی‌شناسی هنر قرن بیستم به‌وفور دیده شده است.
هنر اکسپرسیونیسم و بیان‌گرا، دادائیسم، آبستره اکسپرسیونیسم و هنر کنشی و نحله‌های پس از آن در تقابل با جهان مدرن و وقایع حاصل از فروغلتیدن شأن انسان شکل گرفتند.
دنیای مدرن معاصر دنیایی پیچیده است . و پدیده‌ی انسان مدرن حاصل از تجارب قرون گذشته است که دچار بحران‌های بسیاری گردیده، بحران هویت، مشکلات زیست‌محیطی، مسایل اخلاقی و جنگ‌های اقتصادی و …
تاریخ هنر شاهد هنرمندانی است که به‌طور خودآموخته به نقاشی و هنر روی آورده‌اند. این گرایش به هنر، احساس نیاز به ارتباط است، نیاز به بیان آنچه نمی‌توان در قالب زبانی و گفتار ارایه داد، مفاهیمی مرموز، جاری و تکان دهنده که خود هنرمند در خلوت زیستی خود خواسته در قالب شیء هنری فارغ از چطور و چگونه بیان کردن، آن را تولید می کند.
این هفته در گالری اُ شاهد حضور هنرمندی خودآموخته هستیم. امید بازماندگان متولد ۱۳۵۵ در شیراز است، او سال‌هاست که نقاشی می‌کند رها از قید و بند چگونگی هنر، و سپهر پنهان محیط اطراف خود را در قالب خاطرات و تجاربش به تصویر می‌کشد.
کارنامه‌ی امید بازماندگان حاکی از هفت نمایشگاه انفرادی از سال ۱۳۷۷ تا کنون است. مجموعه‌ای که در این نمایشگاه ارایه شده پانزده تابلوی نقاشی در ابعاد متفاوت و نه چندان بزرگ است. به گفته‌ی نقاش این آثار حاصل دوره‌های متناوب کاری اوست. در اکثر آثار حضور انسان کمتر به چشم می‌خورد. مناظر طبیعی، همراه با عناصر معماری و دورنماهای شهرهای بومی و کوچک متأثر از اقلیم و زیستگاه هنرمند ،سوژه اغلب آثارش است.
در بیانیه‌ی نمایشگاه، امید فلاح آزاد آثار نقاش را چنین تفسیر کرده است. «بخشی از آثار بازماندگان شهری را نشان می‌دهد که سنگین در خاک نشسته، اما حضور عنصری غیرقابل تعریف و گاه غیرقابل توضیح به آرامش آن معنایی دوگانه و بعضاً هولناک می‌دهد. بر همین نسق در تعدادی دیگر از نقاشی‌ها اشخاص، درخت‌ها، زمین و آسمان هرکدام حالتی شبیه «دراحتضار بودن» را متبادر می‌کنند. با این همه اینجا و آنجا در پیش‌زمینه و یا در پس‌زمینه‌ی متروکه‌ای آباد سرخی ملتهب و گاه لغزنده‌ای بر سطح بوم خودنمایی می‌کند.»
تقابل رنگ سرخ در دوگانه‌ای معنایی، مرگ و زندگی و دیالکتیک سمبولیک دورنماهای هنرمند را شکل داده‌اند.
در تابلوهایی که انسان حضور دارد، فضایی جامد و کهنه شکلی از توقف زمان را تصویر کرده‌اند. مردی با پیراهن سرخ فرورفته در بافت درختان، سایه‌ی مهیب اضطراب زیستن را تدایی می‌کند. نحوه‌ی رنگ‌گذاری و ترکیب‌بندی هنرمند حاکی از تنوع و تجربه‌گرایی اوست. مخاطب در بدو ورود به نمایشگاه با تصاویری روبرو می‌شود که ظاهراً نه‌چندان با حساسیت خلق شده‌اند اما در نگاهی کلی و تمرکز ذهنی، تأثیر عمیق ذهنیت و زیبایی‌شناسی نقاش بر بیننده غیر قابل اجتناب است. تصاویر به آهستگی از غیاب به حضوری عمیق می‌رسند، آرام آرام گویی در زیر پوست مخاطب نگاه سنگین واقعیت نفوذ می‌کند. و نیز تجربه‌ی ناخودآگاه از گذشته به حال و آینده سرایت کرده و مرز زمان را می‌شکند.
حقیقت نقاشی‌های بازماندگان جدا از توهم اصل یک تصویر، به بازآفرینی و احیا واقعیت آنچه خود می‌بیند وابسته است. بازنمایی راستین یک تمثال از پدیده‌های ذهنی و درونی، انگاره‌ی بنیادین نقاش است.
حضور رنگ قرمز در جایگاه نشانه شناسی به لحاظ وفور در آثار هنرمند در سطوح متفاوتی مانند جاده، بستر زمین محصور و پیراهن مرد ایستاده و غیره… نوعی عمد و تاکتیک عقلی را نشان می‌دهد که اصالت مناظر هنرمند را تهدید می‌کند، گویی این کنش نوعی رفتار برای انسجام مجموعه است تا حقیقتی عینی در نوع نگاه نقاش به زیست بوم خود.
کارنمای امید بازماندگان با تکیه به رهایی عمل نقاشانه او در عبور از نشانه‌هایی عمدی و رویکردی سمبولیک به عناصر به کار رفته، چالشی را در پیش‌روی هنرمند قرار می‌دهد و مخاطبان را در انتظار دیدن آثار آینده‌ی وی.
عکس: محدثه شادمهر
[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]نقد نمایشگاه قبل به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:
[/one_half_last]
