چگونگی پیدایش نگارخانه در دنیای هنر

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو

تحلیلی از سیر تحول هنر نقاشی در عصر جدید | قسمت هشتم
فصل اول بخش ششم پدیده های دنیای نو
تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه
سایت تندیس: تلخیص دینا صنیعی

یکی از مشخصات دنیای نو گسترش امکانات و همه گیر شدن فرهنگ است؛ آموزش هنری که پیش از این در انحصار خواص بود همگانی شد. هنرکده‌ها افزایشی بی‌شمار یافت. لیتوگرافی و سایر روش‌های چاپ دستی تولیدات هنری ارزان‌تر را در دسترس خواستاران هنر قرار داد.
شغلی تازه تحت عنوان دلالی هنری در مکانی جدید به نام نگارخانه پدیدار شد؛ که توزیع اشیاء هنری را سهولت بخشید، ولی اشرافیت هنوز نماینده (ذوق والا) محسوب می‌شد.منابع قدیم سفارش‌های هنری (کلیسا، دربار، اشراف) جای خود را به دستگاه‌های دولتی و موسسات خصوصی و افراد توانگر سپردند و اثر هنری نیز تابع قوانین خرید و فروش عرضه و تقاضا شد و هنرمند مانند یک سرمایه‌دار کوچک مستقل، با اثر هنری خود بخت خویش را در بازار می‌آزمود.
هنرمندان به تجربه‌های جدید دست می‌زدند و حتی برای خود (رسالتی) انقلابی قائل می‌شدند، سراسر تاریخ هنر قرن نوزدهم و بیستم شامل مجادلات کهنه و نو و بیانیه‌های گوناگون و ایسم‌های رنگارنگ است. در این هنر، با شکل‌های مختلف خردگرایی، خردگریزی، درون‌بینی و برون‌نگری و واقع‌گرایی و خیال‌پردازی روبرو هستیم. در سده نوزدهم سنت به زیر سوال می‌رود و واکنش‌های حاد برمی‌انگیزد.هنرمندان نوآور بحران بورژوازی را احساس می‌کنند و اعتراضشان را علیه این فرهنگ نشان می‌دهند. برخی زندگی را نفی می‌کنند، بعضی به سرزمین‌های (نامتمدن) می‌گریزند و بعضی به دنیای درون پناه می‌برند.
در میانه سده نوزده فن عکاسی پدیدار شد و انقلاب صنعتی نقاشی بوجود آمد، چهره‌نگاری در حوزه اطلاعات سهل و ساده قرار گرفت و چاپ ماشینی و تکثیر آثار هنری سطح تولید را بالا برد. تصویرهای چاپی رقیب تصویر یگانه ساخت دست نقاش بودند و جایگزین آن شدند.
بدین‌سان چیره دستی نقاش به مثابه یک تصویرساز اکنون غیرضروری می‌نمود. نقاش نوگرا از منعکس کردن نظم بصری جهان به سطح بوم روی می‌گرداند، زیرا نسخه برداری از واقعیت را امری بیهوده می‌دانست، او مقاصد توصیفی و روایی را به کناری گذاشت و هنرش را طوری آفرید که گویی هدف آن، خود است. بی سبب نیست که اکثر نقاشی‌های نو تا این حد غریب و رمزآمیز جلوه می‌کنند و فاصله بین بیان نقاش و برداشت بینندگان تا این اندازه عمیق می‌شود.
در عصر جدید، هنرمند اروپایی دیگر به مراجع خاصی که اساطیر و دودمان‌ها و کتاب‌های مقدس در اختیارش می‌گذارد رو نمی‌آورد و خود را در برابر زندگی و جهان بی‌سلاح می‌یابد، به‌طوری که هیچ گاه پیش از این این‌طور سرسختانه نپرسیده بود که واقعیت چیست؟هنر به راستی طرز نگرش به جهان هستی را در ابعاد مختلف بیان می‌کند. هنرمند در برابر این جهان به تامل می‌نشیند، تا آن را توضیح دهد و محتوای واقعی آن را در حقیقتش دریابد.
پرسش (واقعیت چیست) در سراسر نقاشی عصر جدید مطرح است و قوانین رشد و تحول این هنر را پی می‌افکند، اکنون نقاشی تاریخی از اعتبار می‌افتد و گونه‌های جدید نقاشی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ منظره‌سازی، یعنی قالبی که انسان غربی در آن با طبیعت می‌آمیزد؛ نقاشی ژانری است که خواستگاهش نقاش هلندی سده هفدهم است؛ تاریخ نگاری، رویدادهای گذشته را بازنمایی می‌کند؛ نقاشی «طبیعت بی‌جان» که از نو و به روشی تازه واقعیت شیء را می‌کاود؛ و بالاخره چهره نگاری؛ که در ابعاد عمیق به روانشناسی فرد می‌پردازد.نقاشی عصر جدید با داوید (Jacques-Louis David (1748-1825 آغاز می‌شود؛ که تا حدودی به اصول کلاسیک پایبند است. لیکن فرانسیس گویا (Francisco Goya (1746-1828 نخستین نقاش این دوران است؛ که آثارش به طریقی نو با مسئله واقعیت برخورد می‌کند.
واقعیت از دیدگاه گویا مفهوم عام خود«انسان» است با تمامی خشونت‌ها، پستی‌ها و نادانی‌ها که زندگی را عرصه رویدادهای فاجعه‌آمیز می‌سازد، گویا سبک‌ها و اسلوب‌های مختلف را می‌آزماید؛ اما در واقع، در هیچ مکتبی جای ندارد.او خود را هنرمند ژرف نگر و واقع‌گرا معرفی می‌کند، اما حساسیت و تیزبینی و نیروی تخیل او چنان است که رمانتیک‌ها و رئالیست‌های سده نوزده را توامان تحت تاثیر قرار می‌دهد. اندکی بعد انگر (Anger (1780-1868 و دلاکروا (Delacroix (1798-1862 راه‌هایی کاملاً مخالف یکدیگر را برای حل مسئله واقعیت پیشنهاد کردند: انگر می‌کوشد مسائل را عقلانی و به مدد استدلال حل کند؛ حال آنکه دلاکروا پروای آن را دارد که توسن عواطفش را به جولان درآورد.
بدین منوال عقل و احساس در مقابل هم قرار می‌گیرند. البته هر دو نقاش پاسخ پرسش‌های خود را درون طبیعت می‌جویند، دلاکروا طبیعت را کتاب لغت خود به شمار می‌آورد، حال آنکه انگر معتقد است زیبایی که هدف نقاشی است در طبیعت نهفته.

شماره‌های قبلی این پرونده را در لینک‌های زیر مشاهده کنید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

۰ comments

تأثیر رنسانس در نقاشی | خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو

Posted: 3 مهر ۹۶

تأثیر رنسانس در نقاشی | خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو قسمت دوم: بستر شکل گیری هنر در دوران رنسانس تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه سایت تندیس تلخیص دینا صنیعی نقاش اروپایی حدود پنج قرن طبیعت را الگو قرار داده بود و هدفش آن بود که تماشاگر را با دنیایی مشابه با جهان مرئی روبرو کند، و برای تحقق یافتن این هدف از شگردهای فنی مدد می‌گرفت که به عنوان میثاق‌های ارزنده (سنت بزرگ) شناخته می‌شدند. روند تاریخی سنت […]

۰ comments