خلاصه کتاب پرسش از هنر، صورت معنادار کلایو بل
فصل اول | قسمت سوم
نوشته نایجل واربرتون | ترجمه مرتضی عابدینی فرد | انتشارات ققنوس
سایت تندیس تلخیص آذر امامی
در ادامه‌ی نوشتارِ پیشین معرفی کتابِ پرسش از هنر، نوشته‌ی نایجل واربرتون ارائه‌ی چکیده‌ی منسجمی از فصل‌های کتاب وعده داده شد. این شماره بخشِ دوم و پایانیِ چکیده‌ای از فصلِ یکم کتاب یعنی صورت معنادار است.
بنایِ این نوشتار بر این است که پی‌آیندهای عملی نظریه‌ی هنر بل را در یابیم و این خود با توجه به نحوه‌ی مواجهه‌ی او به یک تابلوی نقاشی خاص یعنی دریاچه‌ی آنسیِ سزان دریافته می‌شود.
Lac d’ Annecy 1896بل (در مواجهه با اثر) نگریستنِ فرم‌ها را توصیه می‌کند. او دریاچه‌ی آنسیِ سزان را صورت معنادار دانسته و بر این عقیده است که در بیننده‌ی حساس احساس ژرفی را بر می‌انگیزد که در تمایز با آن حسی است که در مقابل خود چشم‌انداز در بیننده ایجاد می‌شود. سزان در این اثر به ساده‌سازی فرم دست زده و این تبلور عینی مرامنامه‌ی پساامپرسیونیستی است که بل درباره‌اش چنین می‌گوید:
«هرچیزی که قربانی بازنمایی شده باشد چیزی‌ست که از هنر به تاراج رفته است.» به دیگر معنا هنرمند با این نگرش در کار پدید آوردن الگویی است که موازی با تجربه‌ی دیداری منظره باشد و واکنش عاطفی هنرمند به آن را هم بیان کند. بل بنا به تجربه‌اش از نقاشی دریاچه‌ی آنسی نظریه‌اش را چنین بیان می‌کند که فرم، رنگ و طرح اثر است که بر مخاطب اثرگذار است و نه مضمون اثر؛ و این بر کل هنر تعمیم‌پذیر است.
اما واربرتون نظریات بل درباره‌ی هنر را واکنشی به جنبش معاصرش در هنر دانسته تا تسهیل‌کننده‌ی آن. به زعم واربرتون پاره‌ای ایرادهای جدی به این نظریه وارد است که عبارتند از:
– گرایش شهودگرایانه: در اینجا بل متأثر از جی.ای.مور (G. E. Moore) است. شهودگرایی مور در اخلاق (روش تشخیص اعمال خوب از اعمال بد یا شر که مبتنی بر شهود است) در نظریه‌ی صورت معنادار بل نمود پیدا کرده است. اساس این شهودگرایی چنین است که بیننده‌ی حساس به واسطه‌ی چیزی همسنگ شهود، یعنی رخداد احساس زیباشناسانه، متوجه می‌شود که چه زمانی در حضور صورت معنادار قرار گرفته است. این نحوه‌ی نگرش به اثر این پرسش را در پی داشته و البته آن را بی پاسخ رها کرده که آیا آن اثر هنری اثر خوبی است یا نه و در واقع آیا اصلاً اثر هنری محسوب می‌شود یا خیر.
– ارزشِ اخلاقیِ هنر: بنا به این نظرِ مور (در کتاب مبانی اخلاق) که ارزشمندترین چیز در زندگی حالت‌های آگاهی و به طور خاص «لذت‌های مراودات انسانی و تمتع از اشیای زیبا»ست بسترِافراطی‌ترین ادعای بل با این مضمون را فراهم آورد که «هیچ کیفیتی به لحاظ ارزش اخلاقی بالاتر از کیفیات هنری نیست.» به زعمِ بل، هنر دارای ارزش اخلاقی و بهترین راه برای رسیدن به والاترین حالت‌های آگاهی، یعنی تأمل زیباشناسانه بود.
– دور باطل: اما جدی‌ترین ایراد وارد آمده به نظریه‌ی بل این است که این نظریه دچار دور باطل است؛ که این دور در نسبت دو اصطلاح کلیدیِ «صورت معنادار» و «احساس زیباشناسانه» رخ می‌دهد. چنان‌که هر کدام بر حسب دیگری تعریف می‌شود. صورتِ معنادار الگویی‌ست از خطوط، اشکال و رنگ‌ها که البته این تنها به شناخت صورت منجر می‌شود و نه خودِ صورت معنادار. چرا که صورتِ معنادار آن چیزی‌ست که احساس زیباشناسانه را برانگیزاند، و این نیز به خودیِ خود تنها در حضور صورتِ معنادار تجربه می‌شود. بنابراین آنچه که نظریه‌ی بل را دچار ایراد می‌کند وابستگیِ این دو اصطلاح است در تعریف. به نظریه‌ی بل ایراد دیگری هم وارد است و آن این است که هیچ روش روشنی برای داوری کردن میان ادعاهای مخالفِ هم در باب آثار هنری وجود ندارد. به این معنا که فردی می‌تواند ادعا کند یک اثر هنری دارای صورت معنادار است و دیگری آن‌را فاقد چنین صورتی بداند؛ و البته که هیچ اثری نمی‌تواند هم دارای قابلیت برانگیختن احساسات زیباشناسانه باشد و هم فاقد آن، چرا که تناقض محض است و پذیرش آن نامعقول.
– نخبه‌گرایی: ایراد دیگر این نظریه نخبه‌گرا بودن آن است، به این معنا که تنها افراد خوش اقبالی می‌توانند در هنر تجسمی تشخیص‌های بجا داشته باشند و این تنها بخاطر چشمی حساس است نه گذراندن دوره‌های تحصیلی خاص.
– جنبه‌های بازنمودی آثار هنری: و اما مهم‌ترین ویژگی نظریه‌ی بل بی‌اعتنایی‌اش به جنبه‌های بازنمودی هنر تجسمی است. به عقیده‌ی بل هنر ذاتاً ربطی به بازنمایی ندارد و اگر بازنمودی هم رخ دهد فرع بر هنر است. معنای این سخن را در پرتره‌ی دیوید هیومِ فیلسوف اثر آلن رِمزی می‌بینیم. به زعم بل این اثر تنها زمانی هنر به حساب می‌آید که هر ملاحظه‌ای در باب این واقعیت را کنار گذاشت که این اثر پرتره‌ای از انسانی است که در دوره‌ای زندگی می‌کرده و صورت ظاهر وی را به کمال به تصویر کشیده است.
Portrait of David Hume 1766– زمینه‌زدایی از آثار هنری: دیگر مسأله‌ی مورد نظر بل زمینه‌زدایی از آثار هنری است که مطابق نظریه‌ی او فهم آثار هنری در جایگاه هنر در شرایطی که از زمینه‌شان کنده شوند یا درصورتی که چیزی درباره‌شان ندانیم، آسان‌تر خواهد بود.
اما با در نظر داشتن تمام این ایرادات واربرتون نظریه‌ی بل را نظری زیباشناسانه قلمداد می‌کند که البته تمرکز آن منحصراً بر جنبه‌های بصری آثار هنری است و نیات هنرمند، پیشینه‌ی تاریخی و مواردی از این قبیل در نظریه‌اش جایی ندارند. برای بل آنچه چیزی را اثر هنری می‌سازد قابلیتش در ایجاد تأثیر در دریافت‌گر حساس به مدد نمود خویش است.
نوشته‌ی بعدی ارائه‌ی چکیده‌ای از فصل دومِ کتاب پرسش از هنر یعنی «بیان احساس» است.
قسمت‌های قبل از خلاصه کتاب پرسش از هنر را اینجا بخوانید:
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
خلاصه کتاب پرسش از هنر، واکاوی چیستی هنر از منظر فلسفی
خلاصه کتاب پرسش از هنر، واکاوی چیستی هنر از منظر فلسفی مقدمه | قسمت اول نوشته نایجل واربرتون | ترجمه مرتضی عابدینی فرد | انتشارات ققنوس سایت تندیس تلخیص آذر امامی بنای نوشتارِ پیشِ‌رو بر این است تا معرفیِ کوتاهی از کتابِ «پرسش از هنر» نوشته‌ی نایجل واربرتون باشد با این هدف که در ادامه چکیده‌ای منسجم از این کتاب و منطبق با فصل‌بندیِ خود کتاب ارائه شود. این کتاب دارایِ پنج فصل است. کتاب «پرسش از هنر» نوشته‌ی نایجل […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
خلاصه کتاب پرسش از هنر، نظریه‌ی صورت معنادار کلایو بل
خلاصه کتاب پرسش از هنر، نظریه‌ی صورت معنادار کلایو بل فصل اول | قسمت دوم نوشته نایجل واربرتون | ترجمه مرتضی عابدینی فرد | انتشارات ققنوس سایت تندیس تلخیص آذر امامی در ادامه‌ی نوشتارِ پیشین ارائه‌ی چکیده‌ی منسجمی از فصل‌های کتاب وعده داده شد. این شماره چکیده‌ای از فصلِ یکم کتاب یعنی صورت معنادار است که نه تنها این شماره که شماره‌ی دیگری را نیز به خود اختصاص می‌دهد. فصل اول کتابِ پرسش از هنر با عنوان صورت معنادار به نظریه‌ی کلایو […]
