شکل، شکل است

نقدی بر نمایشگاه بنفشه همتی در گالری ایرانشهر با عنوان «رد غیاب»

آوام مگ: به قلم حافظ روحانی

توجه به ساختارهای هندسی، در جهت بازنگری کیفیت نقوش بصری و تزئینی هنر ایران به‌خصوص در دوران اسلامی از یک‌سو و از سوی دیگر جستجوی نقش‌مایه‌های تزئینیِ منطبق با سلیقه‌ی روز که محبوب خریداران و مجموعه‌داران آثار هنری هم باشد در هنر معاصر ایران تازه نیست؛ لااقل از زمانی که کسانی چون منیر شاهرودی فرمان‌فرماییان و دیگران دست به بازسازی انواع نقوش تزئینی در شکل جدید زدند، این جریان به شکلی کم‌و‌بیش پیوسته تا به امروز تداوم داشته است و اتفاقاً این روزها و به‌مدد گسترش یافتن تبادلات مالی در بازار هنر ایران، محبوب‌تر هم شده. پس آن‌چه بنفشه همتی در مجموعه‌ی «رد غیاب» به ایران‌شهر آورده، خواهی‌نخواهی در روند جریانی قرار می‌گیرد که در پی یک جستجو ست؛ آیا نقش‌مایه‌های هنری ایران را می‌توان در بستر جدیدی از باورها و نیازهای معاصر، از سر نو به‌کار برد؟ آیا اساساً می‌توان به هنر کهن ایران از منظر مدرنیستی توجه کرد؟ آیا این بازنگری به معنی یافتن راه‌های جدید است؟

بنفشه همتی در کاتالوگ نمایشگاه‌اش، به مدد دو یادداشت، یکی به قلم خودش و دیگری نوشته‌ی بابک احمدی، نویسنده، پژوهش‌گر و مدرس به‌نام و شهیر فلسفه می‌کوشد تا منظری تازه را تشریح کند، منظری که بیش‌تر بر خود ماهیت نگاه ما به گذشته‌ی تاریخی‌مان مربوط می‌شود تا بازنگری مجدد امکانات و محدودیت‌های نقش‌مایه‌های هنر کهن ایران به عنوان ابزار بصریِ یک هنرمند نوگرا. با این‌حال نباید فراموش کرد که کم‌و‌بیش همه‌ی آن هنرمندانی که چه از سر دل‌سپردگی، وفادارانه نقوش کهنه‌ی هنری ایران را بازسازی و چه آن‌هایی که از سر بازیگوشی این نقوش را دستمایه‌ی شیطنت‌های بصری‌شان کرده بودند، در شکل غایی به یک حقیقت قائل بودند؛ نقوش کهن (و نه باور و اندیشه‌ی پشت آن‌ها) را می‌توان در قالب یک اثر هنری جدید به کار برد و احتمالاً آن را به شکلی تازه (فارغ از بافت اولیه‌اش) در بیان جدید به کار برد. پس هنر مدرنیستی ایران از بسیار پیش‌تر، از زمانی که برای یافتن یک زبان بصری ویژه به سراغ نقوش کهن هنر ایرانی رفت لاجرم همه‌ی هنر آن‌چه از گذر ایام به دست ما رسیده بود را بازنگری کرد حال چه در قالب نگاه راست‌کیشانه‌ی منیر شاهرودی فرمان‌فرماییان و یا بازیگوشی حسین شارل زنده‌رودی؛ چه با طنازی کودکانه‌ی ژازه تباتبایی یا جدیت سرد مسعود عربشاهی. پس پیش از آن‌که به سراغ مجموعه‌ی «رد غیاب» برویم، باید یادآور شویم که بازنگری در سنت‌های تصویرگری هنر در پی کشف امکانات تازه و پاسخ‌های جدید، پدیده‌ای است مربوط به دوران مدرن و نه فقط محدود به هنر ایران که نیازی برآمده از خود مفهوم مدرنیته.

آن‌چه بنفشه همتی در این مجموعه به نمایش گذاشته بیش از آن‌که از جهت رویکرد نوآورانه باشد، از جهت تجربه‌ی هنرمند در حوزه‌هایی مثل جواهرسازی جالب است. به‌واقع به نظر می‌رسد که همتی به‌ کمک تجربیاتش در جواهرسازی و دیزاین به معنی عامش این بخت یا فرصت را داشته تا با نگاه به یک فن در هنر ایران، گره‌چینی، جلوه‌های بصری چشم‌گیری را از بطن ساختارش استخراج کرده و آن‌ها را به در اشکالی تازه به کار ببرد. روش هنرمند تبدیل نقشه به یک شکل وکتور است که از طریق نرم‌افزار امکان چرخیدن حول محورش را پیدا می‌کند. هنرمند (و تماشاگر) می‌تواند یکی از بی‌نهایت اشکال حاصل از این چرخش را انتخاب و ثبت کند. هنرمند تعدادی از این اشکال را با فلز ساخته و به دیوارها آویخته است، اشکالی که صرفاً نمونه‌هایی از اشکال و حالات متنوع و متعدد بصری حاصل از این چرخش است. نتیجه‌ی حاصل به دست آمدن اشکال گوناگون بصری است که بنا به سلیقه این امکان را می‌یابند که وجود عینی پیدا کنند. همین امکان – هر چند باز نوآورانه نیست – باز نکته‌ای جذاب‌تر را در کار هنرمند نمود می‌دهد تا طرح پرسشی که پاسخش از پیش معلوم شده است.

در نهایت آیا آن‌چنان که هنرمند در نوشته‌اش می‌نویسد: «… جستجو در امکان‌های دستکاری ساختارها و مفاهیم صلب و ایستا…» این نمایشگاه نمودی از این بازی است؟ از یک طرف فرایند حصول این امکان (از طریق طرح وکتور) بیش از حد سهل‌الوصول است تا باعث شود بیننده صلبی و ایستایی گره را درک کند و از سوی دیگر در ذات این آثار ماهیت گره به عنوان استعاره‌ی اندیشه به کار رفته است، یعنی گره‌چینی به واسطه‌ی صلبی و ایستایی‌اش نماینده‌ی مفاهیم است. بعید است که بتوان این نسبت را مابین شکل گره و اندیشه برقرار کرد، یعنی گره در نهایت یک شکل بصری و یک نقش‌مایه است و نه نماینده‌ی یک مفهوم. پس سخت بتوان استعاره‌ی مستتر هنرمند را باور کرد. در نهایت اما نمایشگاه «رد غیاب» بیش از پیش هنرمندی را نشان می‌دهد که در تلاش است تا در روند آن‌چه هنر معاصر خوانده می‌شود، به سراغ پرسش‌های بنیادین برود، پس می‌توان به امید آینده، کارهای‌اش را تماشا کرد.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

۰ comments

پرونده نقد نمایشگاه‌های سال ۹۶ به قلم حافظ روحانی

Posted: 5 فروردین ۹۷

حافظ روحانی منتقد، مترجم و روزنامه‌نگار حوزه تجسمی و سینما است. او با بیش از ده سال سابقه همکاری با روزنامه ها و مجلات معتبری چون روزنامه شرق، روزنامه اعتماد، روزنامه وقایع اتفاقیه، مجله تندیس و… بیش از سه سال است که با سایت تندیس همکاری می‌کند و متخصص در زمینه تحلیل و نقد هنرمندان حوزه تجسمی به شمار میآید. همچنین به مدت دو سال و نیم به عنوان منتقد در برنامه هنرنامه شبکه چهار سیما همکاری داشته است.

۰ comments

شکل، شکل است | نقدی بر نمایشگاه بنفشه همتی در ایرانشهر

نقدی بر نمایشگاه بنفشه همتی در گالری ایرانشهر با عنوان «رد غیاب»

شکل، شکل است

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ