یادداشتی بر نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین

دل‌بستگی به اشیاء یا آزادی در نقش‌زدن

یادداشتی بر نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین

آوام مگ: به قلم حافظ روحانی

از مجموع همه‌ی اشیایی که فرح سلطانی در طول دو نمایشگاه انفرادی پیشین‌اش (آریانا، دی‌ماه ۱۳۹۴ و ثالث، تیرماه ۱۳۹۶) تصویر کرده بود، مترهای خیاطی به سومین نمایشگاه‌ انفرادی‌اش در شیرین رسید، متری که پیش‌تر و از مجموع همه‌ی اشیایی که او در ثالث نمایش داد به روی پوستر آن مجموعه هم راه یافت. بااین‌حال، آن‌چه سلطانی در مجموعه‌ی پیشین‌اش تصویر کرده بود کوششی بود برای ثبت و ضبط لحظاتی که انگار قرار بود تنها از طریق اشیاء، به مثابه‌ِ نشانه‌هایی ماندگار، ابدی و نامیرا شوند. مجموعه‌ی «پس از یک شب طولانی» در‌عین‌حال بیان‌گر علاقه‌ی هنرمند به اشیاء (فتیشیسم) هم بود، آن‌چنان‌که سلطانی پس‌زمینه‌ها را به تمامی حذف و به جای آن یک سطح رنگیِ خنثی را جایگزین می‌کرد، پس‌زمینه‌ای که علناً امکان تفسیر شیء به‌عنوانِ یک نشانه را از آن گرفته و ما را وادار می‌کرد تا آن را آن‌چنان که هست ببینیم. به این ترتیب در نمایشگاه «پس از یک شب طولانی» سنجاق‌قفلی همان سنجاق‌قفلی بود و متر خیاطی همان متر خیاطی. با این‌حال، هنرمند می‌کوشید تا، با متمرکز کردن نگاهِ ما به همان شیء، وجه تمثیلی‌ِ اشیاء را تقویت کرده و آن‌ها را علناً به نشانه‌هایی از یک فقدان یا زمانِ ازدست‌رفته تبدیل کند. انتخاب نقاش در آن مجموعه دوری‌جُستن از عناصر تمثیلی بود که می‌توانستند در کنار شیء مرکزی به‌عنوانِ یک عنصر بصریِ معنی‌ساز عمل کنند. سلطانی به‌قاعده می‌بایست در آن مجموعه یک زبان بصری را ابداع می‌کرد که، در فقدان عناصر تمثیلی یا حذفِ پس‌زمینه، وظیفه‌ی تغییر و تبدیل شیء به مفهوم را عهده‌دار شود، روشی که در مجموعه‌ی «آدامس‌خوانی» در آریانا از طریق کنارِهم‌نهادنِ پرتره‌ها و بسته‌های آدامس رخ داده بود. اما اگر در «آدامس‌خوانی» همراه‌شدنِ مجموعه با نمایشی از محمد رحمانیان مضمون آثار را به رخداد نمایشی نسبت می‌داد و کارِ هنرمند برای معنی‌سازی را تسهیل می‌کرد، یا در واقع مجموعه را در قالب یک جزء از یک اجرا معنی می‌کرد، در مجموعه‌ی «پس از یک شب طولانی» ، کندن از این پس‌زمینه‌ی روایی و مستمسک‌شدن به بیانی صرفاً نقاشانه گره در کار نقاش انداخته بود؛ به‌خصوص که به نظر نمی‌رسید نقاش به بیان نقاشانه‌ی مناسبی دست یافته باشد که بتواند از طریق آن شیء را به نشانه تبدیل کند.

مجموعه‌ی جدید فرح سلطانی، «بیـ شمار» در شیرین، به یک معنی هم‌چنان تداوم همان روش هنرمند در مجموعه‌ی پیشین است با این تفاوت که این‌بار ما شاهد کار هنرمند فقط با یک شیء (متر خیاطی) هستیم. اما از طرف دیگر، برخلاف مجموعه‌ی قبلی، تلاش شده تا شیء از ماهیت اصلی‌اش (خودِ شیء) رها شده و به شکل یک مفهوم تمثیلی تصویر شود. به این ترتیب، اگر پیش‌تر تلاش هنرمند ثبت دقیق شیء بود، این‌بار متر خیاطی از شیء‌بودن رها و به یک عنصر بصریِ نوارمانند تبدیل شده است که بر روی پس‌زمینه‌ی تختِ تک‌رنگ بازی می‌کند. در مجموعه‌ی جدید، پیچش نوارها بیش‌تر و بازی‌های بصریِ آن‌ها در مقابل پس‌‌زمینه‌ی خنثی پیچیده‌تر شده است. پس، از منظر جلوه‌های زیبایی‌شناسانه، به نظر می‌رسد که هنرمند بازی‌های بصریِ بیش‌تری را آزموده و در پی خلق ترکیب‌بندی‌های چشم‌گیرتری بوده است. نوشته‌ی کوتاهِ نمایشگاه بیش‌تر به رابطه‌ای بین ما و محیط بیرونی اشاره می‌کند، به این‌که چگونه این انتخاب‌ها، شرایط و رخدادهای بیرونی در تقابل با ما قرار می‌گیرند و می‌کوشند ما را آن‌چنان کنند که می‌خواهند. این رابطه از طریق اشاره به «ارقام، اعداد و کدها» بیان می‌شود که به شکل «مظروف‌ها»یی ما را شکل می‌دهند. این ترکیبِ واژگانی قرار است به مترهای خیاطی هم اشاره کند و از این طریق این مترها یا نوارها را به تمثیلی وسیع‌تر تبدیل کند که هم دلالت بر انسان دارد و هم به وضعیتی قابل اندازه‌گیری اشاره می‌کند که نشان از محاصره‌ی ما در میان ارقام و اعداد و کدهاست که در عین‌حال به شکل‌پذیری و انعطافِ ما هم منجر می‌شود.

با وجود این تفاوت‌ها اما هنرمند، هم‌چنان و به‌شیوه‌ی مجموعه‌ی پیشین‌اش، پس‌زمینه‌ها را حذف و نوارها را بر روی یک پس‌زمینه‌ی تختِ تک‌رنگ تصویر کرده که در مجموعه‌ی قبلی وسیله‌ای بود برای تأکید بر خودِ شیء به عنوان شیء. این‌بار اما به‌نظر می‌رسد که خودِ شیء، هم از جهت بصری و هم از جهت مضمونی، به یک تمثیل میل کرده؛ پس به‌قاعده پس‌زمینه‌ی تختِ تک‌رنگ دیگر کارایی پیشین را ندارد. از سوی دیگر، به‌نظر می‌رسد که مضمونِ موردنظر، یعنی محاصره‌ی ما در میان «ارقام، اعداد و کدها»، صرفاً دارد از طریق بازی با خودِ نوارها تصویر می‌شود، بی‌آن‌که این مضمون از طریق بیانِ نقاشانه یا بازی با عناصرِ بصری تصویر شود.

پس درحالی‌که سلطانی کوشیده تا خود را از بندِ دل‌بستگی به شیء رها کرده و به جای آن در پی شکلی از بیان تمثیلی حرکت کند، هم‌چنان جای بیان بصری و نقاشانه در آثار خالی است و مضمون فقط قرار است از طریق اشارات تمثیلی از طریق یک عنصر بصریِ خاص (متر خیاطی) تصویر شود، بی‌آن‌که در بیان بصری جلوه‌گر شود. مجموعه‌ی «بی‌شمار» البته گامی تازه برای نقاش است، اما هم‌چنان نشان‌گر احتراز هنرمند از نقاشی‌کردن به شیوه‌ای رها و آزادانه است.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

یادداشتی بر نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین

دل‌بستگی به اشیاء یا آزادی در نقش‌زدن

یادداشتی بر نمایشگاه فرح سلطانی در گالری شیرین

آوام مگ: به قلم حافظ روحانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ