دنیای درون و جهان بیرون در آثار مرجان شکری

نقدی بر نمایشگاه «مرجان شکری» در گالری «چهار»

ذره‌ دیوانه‌ی خدا

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

عالم خُرد و عالم کلان، دنیای درون و جهان بیرون، مرزها و افق‌های دانش ما را از هستی محدود کرده‌اند.

با تعاریفی که در قرن هجدهم از زیبایی‌شناسی به‌عنوان علم ادراک در حوزه‌های مادون عقلانیت توسط «بوم گارتن» و «وینکلمن» و سپس تعریف جایگاه و «نقد قوه‌ی حکمِ» «کانت»، زیبایی‌شناسی به‌عنوان ابزار و باوری که عقل با بازی میان قوای فاهمه و خلاقه منتهی به حکم زیبایی‌شناسانه می‌شود، ارائه گردید؛ و ادراک از هستی و پدیده‌ها با ابزار هنر واجد ارزش شد.

در عالم هنر، شهود و دریافت ما از جهان اطراف می‌تواند مسیری برای عبور از مفاهیم پیشین اندیشه باشد. بعدها در قرن بیستم «گرینبرگ» با این رهیافتِ فلسفی، هنرمند را واجد دریافتِ حقیقت از جهان هستی دانست. دنیای مدرن در گفت‌وگویی که محصول «انسان‌محوری» و «خردباوری» بود، تحول خود را شکل داد؛ اگرچه زایش مدرنیسم ارزش گذشته را دارا نیست، اما این رویکرد به هنر بر اساس پذیرش الحان متفاوت هنر به تولید و تکاپوی خود ادامه داده است.

هنر آبستره، در ارزش‌گذاری‌ها و نظریه‌پردازی‌ها از منظر «کلاویو بل» به فرم معنادار تکیه‌کرد؛ با توجه به این‌که کلمه‌، فرم و هم‌چنین معناداربودن دارای ابهام بود و تعریف دقیقی از آن در اختیار نبود، مطابق تعریف «کانت»، در این قضاوت به اجماعِ طبقه‌ی الیت تکیه می‌کرد. در واقع هنر آبستره از جایگاه هنر اجتماعی محروم گردید. در عین‌حال این هنر، دمکراتیک‌ترین وجه دریافت و تجربه‌ی زیبایی‌شناسی برای مخاطب را مطرح می‌کند.

این رویکرد و نظریات حاصل از آن، هم‌چنان‌که از اهمیتی دوران‌ساز برخوردار است، تنها برای معدودی از مخاطبین شناخته‌شده است. رابطه‌ی بین خلاقیت هنری و شهود در عصر مدرن منتج به پارادایم جدیدی شده است که امروزه کارکرد خود را دارد؛ و پس از انهدام کلان‌روایت‌های تاریخ هنری در بستر تکثر رسانه‌ها به زیستی نوین قدم گذاشته است.

«مرجان شکری» در چهارمین نمایشگاه انفرادی خود با سبک‌و‌سیاق آبستره، سعی در بازنمایی احساسات رازورزانه‌ی خود دارد. در آثار او وحدت امر مادی و معنوی نه تظاهری علنی دارد و نه در قالب اشکال نمادین و تمثیلی رخ می‌نماید؛ اگرچه مسیر و روند شکل‌گیری این آثار از منظر زمانِ تولید، گواه جریانی است که به لحاظ تصویری قابل لمس است.

هنگام ورود به سالن اصلی گالری، تابلوی نصب‌شده بر دیوار سمت چپ که از رنگ‌های سبز و قرمز آکنده است، دارای ترکیب‌بندی برون‌گراست؛ فرم‌ها توسط کادر محدود شده و امتداد آن در زیر محدوده‌ی قاب قابل خوانش است؛ ایجاد فضاسازی و عمق با تمرکز فرم‌ها، همراه با تضاد گرمی ‌و سردیِ رنگ‌ها رویکرد عقلانی‌تری در روند تولید را نشان می‌دهد. این نحوه‌ی برخورد در دو تابلوی دیگر از هشت تابلوی نمایش‌داده‌شده قابل مشاهده است. با توجه به مبتدا‌بودن این اثر، ضعف رخداد در مقایسه با دسته‌ی دوم آثار قابل درک است.

در دسته‌ی دومِ آثار شکری، با ترکیب‌بندی درون‌گرا مواجه هستیم. گویا نقاش به ترس خود فائق آمده و هیچ دغدغه‌ای نسبت به مخاطب و قضاوت او ندارد؛ این آثار ریسکِ زیبایی‌شناسی بیشتری دارند و هنرمند برای نمایش منویات خود با شور و تحرک بیشتری نقاشی کرده است.

حرکت به سوی انتزاع مطلق، کنشی هنری است که هنرمند آن ‌را عاشقانه پی می‌گیرد؛ مصداق آن اثری است که سطح آن سه قسمت شده و هر قسمت با خطی زرد‌رنگ از دیگر سطوح جدا شده است؛ فرم اصلی در سطح میانه شکل‌گرفته که تحت تأثیر جاذبه به سمت پایین تابلو کشیده می‌شود. این خطوط به‌وضوح از آثار آبستره‌ ـ اکسپرسیونیست‌ها تأثیر پذیرفته‌اند. در تابلوی خاکستری‌رنگِ سالن ورودی (که به گفته‌ی نقاش آخرین اثر این مجموعه است)، مخاطب شاهد حضور فرم بسته و پرتحرکی است که او را بیشتر به یاد شاخه‌های منظومه‎ی کهکشانی می‌اندازد؛ فرم‌هایی درخشان ‌و ‌نورانی که هنرمند در پی یافتن امری مقدس و بی‌انتها در درون خود خلق نموده است.

شکری نقاشی احساساتی است؛ با شور و ادراک معنوی. توجه به جهان و رازهای ناپیدای آن، در کنار عشق و شاعرانگی زنانه، به کنش هنری او رنگی رمانتیک بخشیده است.

وحدت جهان ماوراء با مفاهیم پیشینی ما از انسان و هنر، تنها با عمل و کنش هنری شکل می‌گیرد. این وحدت در قالب تعقل قابل ادراک نیست؛ تنها می‌توان آن‌ را تجربه کرد؛ حال‌آن‌که اساس هنر مدرن نیز بر همین رفتار استوار است. پارادایم هنر مدرن در همین مسیر، آکنده از فرم‌هایی است که جهانِ نشانه‌های تصویری ما را شکل داده است؛ اگرچه امروزه این تنها روایت مطرح از زیبایی و کنش هنری نیست، اما تاریخ دوّار است و در هر دور نمودی تازه از بستری کهنه سربر می‌آورد. در هنر ایرانی، رابطه‌ی کاربرد و تجرید فرمولی کهن، توازن مادی هنرمند و بقای زیستن آن ‌را تضمین می‌کند (سرنوشت هولناک اغلب آبستره ـ اکسپرسیونیست‌های آمریکایی را به‌خاطر داریم). مرجان شکری در قالب گالری‌دار و هنرمند در دو سوی این جهان متقابل، سعی در ارائه‌ی زیستی هنرمندانه دارد. همراهی این دوگانه‌ی پارادوکسیکال، بی‌شک معضل عمومی مردم امروزه است؛ آن‌چه در فقدان و زیرو‌روشدن تعاریف کلی تمدن معاصر می‌بینیم.

هنر، این والاترین دست‌ساز انسانی، را با اقتصاد تعریف می‌کنند. امروزه بسیاری از نهادهای اقتصادی و گالری‌داران به‌طور پنهان یا به‌ وجه علنی، اثر هنری را آن‌چه قابل فروش است می‌پندارند؛ غافل از قوانین کیهانی و بافتار درونی انسان و حضور خیال و آن‌چه از اضطراب ابر هستی می‌کاهد.

مرجان شکری در این منظر بدون آرایه‌های نظری در زیست خود، این مهم را دریافته و لحن نقاشی خود را بیرون از مُدهای مطرح در لایه‌های اطوار روشن‌فکری ارائه می‌کند.

نقد نمایشگاه‌های دیگر به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

۰ comments

پرونده نقد نمایشگاه‌های سال ۹۶ به قلم جاوید رمضانی

Posted: 3 فروردین ۹۷

جاوید رمضانی مدیر سایت آوام مگ، مدرس، منتقد، مولف، هنربان و هنرمند تجسمی است، او با سابقه‌ای بالغ بر سی سال در حوزه هنر و بیش از ۵۰ نمایشگاه گروهی و ۲۵ نمایشگاه انفرادی در سرتاسر ایران و جهان، اینک به مدت هشت سال است که مدیریت سایت خبری هنری را در دست دارد. او همچنین موسس گروه هنری آوام و زیر شاخه‌های آن است. در کنار این‌ها سردبیر منتقدین برنامه هنرنامه ویژه نقد هنرهای تجسمی در شبکه چهار سیما نیز می‌باشد.

۰ comments

دنیای درون و جهان بیرون در آثار مرجان شکری

نقدی بر نمایشگاه «مرجان شکری» در گالری «چهار»

ذره‌ دیوانه‌ی خدا

آوام مگ به قلم جاوید رمضانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ