خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت چهارم
نویسنده: هادی بابایی فلاح | انتشارات امیرکبیر
مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص نویسنده مخاطب مرضیه حیدرپور
وابسته به سفارت‌خانه‌ها
تعدادی از کشورهای خارجی به واسطه‌ی انجمن‌های فرهنگی مشترک با ایران، فعالیت‌های هنری متنوعی را در حوزه‌ی کارهای نمایشگاهی انجام می‌دادند. انجمن‌های فرهنگی نه تنها در بخش نمایش آثار هنرهای تجسمی بلکه در حوزه‌ی نمایش فیلم یا برپایی کنسرت‌های موسیقی نیز فعالیت داشتند. انجمن‌های فرهنگی ایران و شوروی، انجمن فرهنگی ایران و آمریکا، انجمن فرهنگی ایران و آلمان (انستیتو گوته)، انجمن فرهنگی ایران و فرانسه، انجمن فرهنگی ایران و ایتالیا و انجمن فرهنگی ایران و اتریش از شاخص‌ترین انجمن‌های فرهنگی حاضر در ایران بوده‌اند.
پیشتاز تشکیل فضاهایی مثل انجمن هنری جوانان، انجمن خروس جنگی وگالری آپادانا، نقاشان جوان و دانشگاه رفته‌ی ایرانی، اولین نمایشگاه‌های نقاشی خود را در انجمن‌های فرهنگی وابسته به سفارت خانه‌های خارجی عرضه می‌کردند در این سال‌ها مهم‌ترین مراکز فرهنگی مشترک، انجمن فرهنگی ایران و شوروی و ایران و فرانسه بوده است. در سال ۱۳۲۴خورشیدی، محمود جوادی پور و احمد اسفندیاری چند تابلوی امپرسیونیستی خود را در انجمن ایران و فرانسه به نمایش گذاشتند.
در سال ۱۳۲۵ خورشیدی بزرگ‌ترین گردهمایی ادبی و هنری با عنوان نخستین کنگره‌ی نویسندگان ایران در انجمن ایران و شوروری تشکیل و نمایشگاهی از چند نقاش جوان برپا شد. از جمله تابلوی کاوه آهنگرده، جلیل ضیاءپو که به شیوه‌ی اکسپرسیونیستی اجرا شده بود، درهمین نمایشگاه عرضه شد.
فعالیت انجمن‌های فرهنگی با مسائل سیاسی روز بی‌ارتباط نبود. از این رو پس از وقایع سیاسی سال‌های ۱۳۲۵تا ۱۳۳۲خورشیدی که به رابطه‌ی ایران و شوروی لطمه زده و روابط ایران و آمریکا را مستحکم کرد تاثیر این وقایع در فعالیت انجمن‌های فرهنگی نیز نمود پیدا کرد. فعالیت‌های این انجمن ضعیف شد و به مرور اثرگذاری پیشین خود را از دست داد.
انجمن ایران و آمریکا نیز حدودا درسال ۱۹۲۵م. (۱۳۰۴ خورشیدی) تاسیس شد و تا دوران انقلاب برای گسترش روابط ایران و آمریکا فعال بود. از جمله فعالیت‌های این انجمن و انجمن‌های دیگر، آموزش زبان و نیز آموزش فرهنگ، تاریخ و تحولات اجتماعی جامعه معاصران کشور بوده است.
زیرشاخه‌ها و مراکز مرتبط با نگارخانه‌ها در ایران
موزه-گالری
موزه‌ها سهم قابل توجهی در زمینه‌ی نمایش آثار هنری دارند. برخی موزه‌ها درکنار نمایش دائمی آثارتاریخی، سالن‌هایی را برای نمایش موقت آثار هنری در نظر می‌گیرند. برای معرفی این فضاهای تخصصی از واژه‌ی “موزه–گالری” استفاده می‌شود. در تاریخ هنر مدرن جهان، بخشی از جریان‌سازی‌های اصلی و تاثیرات هویت‌ساز هنری، در همین موزه‌گالری‌ها اتفاق افتاده است؛ همین موزه–گالری که شهرت زیادی در نمایش آثار بحث برانگیز دوره معاصردارد. این فضاهای هنری در غرب توانسته‌اند شرایطی را فراهم بیاورند که مخاطبان، آنها را به عنوان مراکزی تخصصی در موضوعی خاص بشناسند. این مراکز، سیاست‌های کلانی را پیگیری کرده و برنامه‌های خود را حتی تا دو سال بعد به طور دقیق تنظیم و بر روی سایت‌های اینترنتی قرار می‌دهند.
موزه-گالری‌هایی هم وجود دارند که به بازخوانی و مرور آثار و مکاتب هنری گذشته اهمیت می‌دهند. هدف این نمایشگاه‌ها، بزرگداشت یک هنرمند یا بازخوانی آثار هنری متعلق به یک جریان هنری است؛ “گالری ملی هنر” یکی از مراکزی است که کم و بیش در حوزه‌ی بازخوانی تخصصی مظاهر قدیم‌تر هنر فعالیت می‌کند.
مهم‌ترین ما به ازای ایرانی موزه–گالری‌ها در ایران، موزه‌ی هنرهای معاصر تهران است. فضایی که برای رسیدن به اهدافی مثل اهداف موزه–گالری‌های مهم آمریکایی و اروپایی تاسیس شده بود. موزه هنرهای معاصر و موزه رضا عباسی، پایه‌های وجودی خود را بر مبنای موزه بودن قرارداده‌اند. نقطه قوت موزه هنرهای معاصر، آثار ذخیره شده درگنجینه‌ی آن است. بخش زیادی از نمایشگاه‌های برگزار شده در این مرکز هنری نیز به بازنمایش مناسبتی آثار همین گنجینه اختصاص دارد. سالن‌های موزه‌ی رضا عباسی هم عموما به نمایش موقت آثارگنجینه این مرکز اختصاص دارد.
رستوران-گالری و کافه-گالری
رستوران–گالری، چنانچه از نامش پیداست محلی فرهنگی و هنری برای تناول غذا است که بر روی دیوارهای آن به طور موقت آثار هنری برای نمایش و احتمالا فروش گذاشته می‌شود. اولویت کاربردی این مراکز با بخش رستوران‌های آن‌هاست و مسئله‌ی نمایش آثار هنری در الویت دوم قرار دارد.
فضای دیگر نزدیک به محیط رستوران-گالری‌ها، کافه-گالری‌ها هستند. کافه ها، علاوه بر ارائه‌ی غذاهای سرد، انواع بستنی و نوشیدنی‌ها را نیز عرضه می‌کنند. فرهنگی‌تر بودن فضای کافه‌ها نسبت به رستوران‌ها و بیشتر بودن امکان بحث و گفتگو در آنها باعث شده تا اثرگذاری بیشتری نسبت به رستوران-گالری‌ها داشته باشند.
اولین مرکز تخصصی نمایش آثار هنری با کاربری کافه و رستوران، در سال ۱۳۴۶ خورشیدی درخیابان رشت توسط پرویزتناولی، کامران دیبا و رکسانا صبا تاسیس شد و برای چهار سال به فعالیت خود ادامه داد.
کافه-گالری‌ها به دلیل کاربردی دوگانه، هم به دلیل آشنا نمودن مخاطبان عام با آثار هنری و هم از نظر کمیت تعداد بازدید کنندگان، وضعیت متفاوتی نسبت به بسیاری از نگارخانه‌های تخصصی دارند.
نگارخانه‌های دنیای مجازی
با افزایش نقش اینترنت و شبکه‌های مجازی در زندگی مردم، نمایشگاه‌ها وگالری‌های مجازی نیز به وجود آمده‌اند.
نمایشگاه‌های مجازی به چند بخش تقسیم می‌شوند؛ بخش اول شامل نمایش اینترنتی آثار نگارخانه‌هایی است که به شکل فیزیکی در سطح شهر وجود داشته و برای فعالیت نگارخانه‌ای مجوز فعالیت دارند. این فعالیت‌های مجازی یا در سایت‌های خصوصی نگارخانه‌ها یا در شبکه‌های اجتماعی رخ می‌دهند.
برخی نمایش‌های نگارخانه‌ای، بدون داشتن نگارخانه‌ی پشتیبان، به طور مستقل در سایت‌های اینترنتی حیات پیدا کر‌ده‌اند. این سایت‌ها دارای مدیر مسئول بوده و همان برنامه‌های نگارخانه‌های رسمی را اجرا می‌کنند.
بخش دیگر نمایش آثار هنری تازه خلق شده از هنرمندان، توسط خود آنها و در فضای مجازی مطرح می‌شود. در این وضعیت هنرمند بدون کمک گرفتن از گالری‌های شهری و گالری‌های فضای مجازی، با ایجاد صفحات مستقل شخصی در فضای اینترنت یا در شبکه‌های اجتماعی مثل فیسبوک و اینستا گرام، آخرین آثار خلق شده خود را به معرض دید عموم قرار می‌دهد.
نمایش آثار در فضای مجازی، این امکان را فراهم آورده تا برخی هنرمندان، اعتراض خود در مورد سوء استفاده دلالان از فعالیت‌های هنرمندان را در همین فضا بروز دهند.
قسمت‌های قبلی این خلاصه کتاب را در لینک زیر بخوانید:
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت اول
