تاریخ تحلیلی فرهنگ و هنر قاجار
معرفی کتاب “شکوه هنر قاجار”
نوشته‌ی جنیفر اِسکِرس، ترجمه‌ی علیرضا بهارلو و مرضیه قاسمی
انتشارات خط و طرح
کتاب «شکوه هنر قاجار» نوشته‌ی جنیفر اِسکِرس با ترجمه‌ی علیرضا بهارلو و مرضیه قاسمی از سوی انتشارات خط و طرح منتشر شد.
«شکوه هنر قاجار» شامل نه مقاله از جنیفر اِسکِرس، نویسنده و پژوهشگر اسکاتلندی است که توسط مترجمان این کتاب از منابع مختلف گردآوری شده و مباحثی چون فرهنگ قاجار، سیر تحولات تصویری، معماری، کاخ‌سازی، باستان‌گرایی و مشخصاً کاشی‌کاریِ این دوره را در برمی‌گیرد. اسکرس از جمله پژوهشگرانی است که چندین دهه در حوزه‌ی هنرهای خاورمیانه و ایران عصر قاجار قلم زده و از قضا کمتر مورد عنایت و شناخت محققان و خوانندگان داخل واقع شده است.
در بخشی از مقدمه‌ی این کتاب آمده است: «تاریخ و فرهنگ عصر قاجار، همچون هر دوره‌ای، علاوه بر نارسایی‌ها و کاستی‌ها، محاسن و دستاوردهایی نیز داشته است که برخی از آن‌ها مبتکرانه و بعضاً بی‌سابقه‌اند. اما به هر حال وجه انتقادی این فرهنگ، علی‌الخصوص طی دهه‌های گذشته و از سوی برخی منابع، گاه چنان غالب و چیره بوده که سایر جوانب را تحت‌الشعاع خود قرار داده و به حاشیه رانده است. بر مبنای همین معیارها و سازوکارهای نظری و جانبدارانه، مبحثی به نام «هنر قاجار» نیز حوزه‌ای کم‌مایه با برداشت‌هایی سطحی و غیراصولی از فرهنگ و هنر غرب شمرده می‌شد و در قیاس با شاهکارهای هنریِ اعصار گذشته‌ی ایران (بالاخص تیموری و صفوی) کمتر رغبتی را برای تأمل و تفحّص برمی‌انگیخت. به مرور زمان، با مطالعات بیشتر و فراگیرتری که در این زمینه صورت گرفت، برخی پژوهشگران معاصر – چه در داخل کشور و چه خارج – با دیدگاهی خوشبینانه‌تر، یا دست‌کم بی‌طرفانه، برای هنر قاجار – بنا به شرایط و مقتضیات زمانی عصری که در آن پرورش یافته بود – ارزش و اعتبار ویژه‌ای قائل شدند و آن را صاحب هویتی مستقل و منحصر دانستند – اگرچه هنر ادوار گذشته جایگاه دیگری برای خود داشت».
کتاب «شکوه هنر قاجار» با ترجمه‌ی علیرضا بهارلو و مرضیه قاسمی و مقدمه‌ی مهدی مکی‌نژاد در ۲۹۶ صفحه، مصور و با قیمت ۸۰ هزار تومان، توسط انتشارات خط و طرح روانه‌ی بازار نشر شده است.
