نقش نگارخانه‌ها درشکل‌گیری واستمرار جریان هنری
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران | قسمت هشتم
نویسنده: هادی بابایی فلاح | انتشارات امیرکبیر
مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص نویسنده مخاطب مرضیه حیدرپور
گزافه نیست اگر بگوییم هنر مدرن از درون نگارخانه‌ها و سالن‌های نمایش آثار هنری پا به عرصه اجتماع گذاشت؛ برپایی سالن‌ها برای نمایش اثر هنری توسط فرهنگستان‌ها تا قرن‌ها تنها راهی بود که یک هنرمند می‌توانست ازطریق آن اثارش را درمعرض دید عموم قراردهد. اما سخت‌گیری فرهنگستان‌های هنری در اواسط قرن نوزدهم میلادی، موجب تلاش نقاشان برای جستن راهی برای فرار از قیدوبند فرهنگستان‌ها شده و پایه‌های هنر مدرن را فراهم آورد.
در سده ۱۹م. که سالن زیر نظر هنر آکادمیک و تحت حمایت دولت اداره می‌شد “کوربه” با برپاکردن نمایشگاهی مستقل درسال ۱۸۸۵م. مبارزه‌ای جدی را با سالن رسمی و گردانندگانش آغازکرد.
سالن مستقلان نیز یکی ازنمایشگاه‌های فعال در شهر پاریس بود که نخستین‌بار باکوشش هنرمندان مخالف هنر آکادمیک و به منظور مقابله با سالن رسمی گشایش یافت.
امپرسیونیسم اولین جنبش نقاشی هنر مدرن و تقریبا اولین جنبش درونی است که هنرمندانش دست به افتتاح نمایشگاه‌های مستقل برای ارائه آثارشان زدند.هسته اولیه این جنبش را مونه، رنوار، سیسلی و بازی شکل‌دادند.
در دهه آخر قرن نوزدهم، نبی‌ها پا به میدان گذاشته و چند نمایشگاه از آثارشان را درطول سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۹۰۰م.در پاریس برپا کردند.نام این گروه را کازالیس شاعر مطرح کرد.
فوویسم نخستین جنبش مهم در نقاشی سده بیستم به شمارمی‌آید، ماتیس برجسته‌ترین عضو گروه بود. در نمایشی که این نقاشان در سال ۱۹۰۵ م. درسالن پاییز برگزارکردند، لویی‌وسل -روزنامه‌نگار و منتقد- این نام را برآنها نهاد. این جنبش در نمایشگاه‌های گروهی سالن پاییز و سالن مستقلان در سال ۱۹۰۶م. به اوج شکوفایی خود رسید.
همزمان گروه پل (بروکه) تحت تاثیر انقلابی که فووها در پاریس راه انداخته‌بودند، گروهی مستقل را پایه‌ریزی کرد.
اکسپرسیونیسم از‌آلمان آغازشد. منتقدان آلمانی اصطلاح اکسپرسیونیسم را نخستین‌بار درمورد فووها، کوبیست‌های‌اولیه و نقاشان دیگری که با امپرسیونیسم و هرگونه تقلید طبیعت مخالف بودند به‌کاربردند.
در این دوره ایتالیایی‌ها نیز فوتوریسم را پایه‌نهادند: جنبش هنری و ادبی فوتوریسم توسط مارتینی– شاعر و نویسنده ایتالیایی- در میلان شکل‌گرفت(۱۹۰۹م.).
جنبش هنری سورئالیسم نیز با برپایی نمایشگاه و البته صدور بیانیه‌ای مهم توسط اندره برتون درسال ۱۹۲۴م. پیوند خورده‌است و نمایشگاهی که یک‌سال بعد آثارهنرمندانی چون ارنست، پیکاسو، اندره ماسون و خوان میرو و نیز دی‌کریکو، کله، من‌ری و آرپ در نگارخانه پی‌یر برگزار‌شد. در همین راستا متن‌های مرتبط با کاتالوگ‌های نمایشگاهی و نشریات، روالی مستمر برای معرفی دستاوردهای جدید هنر مدرن در دنیای غرب بود. روالی که با ورود به ایران توسط هنرمندان پیشروی ایرانی نیزادامه پیدا‌کرد.
نقش نگارخانه‌ها در انتقال هنر مدرن از اروپا به امریکا در تایخ هنرجنسن آمده که “مدرنیسم (به معنای کلی آن) ازدهه دوم قرن بیستم به آمریکا راه یافت: “مدرنیسم تا پیش ازدهه‌دوم قرن بیستم به آمریکا نیامده بود. مدرنیسم ابتدا در نیویورک در گالری هنری پیشرویی به‌نام ۲۹۱ متعلق به آلفرد استیگلتیس ظاهرشد. حادثه مهم مدرن درنیویورک در سال ۱۹۱۳م. با برگزاری نمایشگاه بین‌المللی هنر مدرن رخ داد که با نام محلی برگزاریش، خیابان۲۶ آرمری، به نمایشگاه آرمری معروف‌شد. آرتور داو نخستین هنرمندی بود که کوبیسم فرانسوی را جذب و به سبک بومی در آمریکا بدل‌کرد. اما شاید مهمترین اتفاق هنری مدرن در آمریکا که از طریق نگارخانه‌ها مجال بروز پیدا‌کرد، نمایش پرسروصدای اثری ازمارسل دوشان بود.
لازم به‌ذکر است در بخش عکاسی نیز شخصی چون آلفرد استیگلیتس (پدرعکاسی مدرن) جایگاه ویژه‌ایی درشکل‌گیری مدرنیسم در آمریکا داشت، وی اولین نمایشگاهش را درسال ۱۹۰۵م. درنیویورک برپا‌کرد.
هنر مدرن آمریکا پیوندی عمیق با واژه اکسپرسیونیسم انتزاعی دارد. از ابتدای پیدایش در سال ۱۹۴۲ تا رسمیت‌یافتن در نمایشگاه نقاشی و پیکره‌سازی انتزاعی درآمریکا (موزه هنر مدرن،۱۹۵۱م.)آرام آرام به صورت قدرت‌مندترین جنبش اصیل تاریخ هنر آمریکا درآمد.
کلیه این نمایشگاه‌ها را، متن‌های روشنگرانه منتقدان همراهی می‌کرد. همچنین قدرت تبلیغاتی و رسانه‌ایی آن سال‌های آمریکا درباره کشورهای اروپایی باعث‌شده بود تا عموم جهانیان، فعالیت‌های هنری و نمایشگاهی شهر نیویورک را مبدا تحولات هنری جدید تشخیص دهند.
هنر پاپ نیز یکی ازجریان‌های هنری مهم در آن سال‌های انگلیس و آمریکا به حساب می‌آمد که پیدایش و هویت‌یابی آن به کمک نگارخانه‌ها میسرشد که بخشی از تحولات مهم درعرصه هنر پاپ، متعلق به اندی‌وارهول بود.
هنرهای جدید، تا حدی انتظارات ازفضای مرسوم نگارخانه‌ها را تغییرداد. در شکل جدید هنرها، اثر هنری نه لزوما به شکل تابلو بر روی دیوار یا به شکل آثار حجمی برروی نیم ستون‌ها، بلکه درفضایی متفاوت و بهره‌مند ازحواسی مثل بویایی و شنوایی به نمایش درآمد. نمایشگاه هنر مفهوم‌گرا ایجاد یک معنای دوپهلو می‌کرد، چون مفهوم‌گرایان ظاهراً مخالف برپایی نمایشگاه در گالری هستند، حتی اندیشه برپایی یک نمایشگاه خلاف قاعده است.
دراواخر دهه ۱۹۶۰م. هنرمندان آمریکایی شرایطی را بوجودآورده و هنری را دنبال‌کردند که به نوعی موقتی یا مفهومی به حساب می‌آمد. این وضعیت، شرایط شکل‌گیری هنر غیرمادی و بی‌نیاز به‌نمایش در فضایی به اسم نگارخانه‌ها را به وجودآورد؛ هنر غیرمادی، لزوما شیئی قابل رویت و قابل خرید وفروش نبود، موقعیتی موقتی بود که حتی رویت آن نیزمی‌توانست بسیار کوتاه باشد صحبت درباره ماده زدایی از هنر در دهه ۱۹۷۰م. نیزادامه یافت، تا اینکه هنر پست‌مدرن از درون همین تجربیات بیرون آمد.
قسمت‌های قبلی این خلاصه کتاب را در لینک زیر بخوانید:
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت اول
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت دوم
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت سوم
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت چهارم
خلاصه کتاب جریان‌سازی هنری نگارخانه‌ها در ایران، قسمت پنجم
