تمایزات اسکار کوکوشکا، مودیلیانی و شعیم‌ سوتین در عرصه اکسپرسیونیسم

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو

قسمت سی‌وهشت

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

اسکار کوکوشکا[۱] (۱۸۸۶-۱۹۸۰) نقاش و شاعری خودآموخته بود؛ می‌توان درون‌مایه اصلی آثار او‌ را با واژه انرژی وصف کرد. او در نخستین پرده‌ها به‌ویژه در چهره‌هایش غالباً انرژی عصبی خویش را می‌نمایاند؛ همچنین در چشم‌اندازهای شهری، انرژی تاریخی را نشان می‌دهد؛ و سرانجام به انرژی چرخه زندگی روی می‌آورد.

برای او انرژی به مفهوم حرکت و تحول است: در چهره‌نگاری، گویی مدل‌ها را در حین سیاحت در افکار و ‌تصمیم‌هایشان غافلگیر می‌کند؛ در منظره‌سازی، بر جریان رودخانه و پرواز پرنده‌ها در آسمان تأکید می‌ورزد. البته کوکوشکا مضمون حرکت و تحول را به‌طور اختیاری انتخاب نکرده است، بلکه این حاصل تجربه‌های او است.

اسکار کوکوشکا هرگز همچون تماشاگری منفعل برجهان پیرامونش ننگریسته است. او ازخودبیگانگی انسان در جوامع اروپایی را دریافته است. کوکوشکا همیشه راهی روبه‌جلو می‌جوید. احساس نهفته در همه آثارش، احساس رهایی است. البته او هنرمندی پندارگرا نیست؛ بلکه می‌خواهد نشان دهد که می‌توان از موقعیت کنونی فراتر رفت. مشکل او به‌عنوان نقاش این است که گاه‌به‌گاه انسجام درونی تصویر را فدای محتوای آن می‌کند. شاید این نتیجه این امر باشد که او وضع نابسامان ما را ناشی از خود فناوری می‌داند؛ ازاین‌رو، انسان‌گرایی فراگیر و غیرانتخابی، تبدیل مثبت او برای این وضع می‌شود.

آمادئو مودیلیانی[۲] (۱۸۸۴-۱۹۲۰) پس از یک دوره کوتاه هنرآموزی در آکادمی ونیز عازم پاریس شد؛ به‌زودی با گروه پیکاسو و ماکس ارتباط برقرار کرد، خط موسیقی گونه طراحی‌هایش را از ماتیس و روانشناسی نافذش را از تولوز فراگرفت. «دوره صورتی» پیکاسو به او نشان داد که با اتخاذ روش‌های مناسب، می‌توان در پیکر آدمی نشانی خاص از اندوه شاعرانه را یافت و بیان کرد. او هنرمندی سرشار از خِرد، قریحه و رقت احساس بود. از فرط آسیب‌پذیری و شکنندگی به دنیای الکل و افیون پناه برد.

هنگامی‌که او در پاریس اقامت داشت آزمایش گری‌های کوبیستی خود را با موفقیت دنبال می‌کردند؛ اما کوبیسم و تحریم‌های تحلیلی آن، مودیلیانی را فقط اندکی جلب کرد. سرچشمه کژ نمایی‌های او در جای دیگری بود، گویایی روحانی تندیس‌های آفریقایی اثری قابل‌ملاحظه بر او گذارد.

مودیلیانی در شیوه شخصی‌اش نشان می‌دهد که فقط به بیان احساسی می‌اندیشد که از موضوع خود می‌گیرد. همین نکته محدودیتی را در هنرش ایجاد می‌کند. بهترین نقاشی‌هایش چهره‌ها و بدن‌های برهنه‌اند؛ و در همه این‌ها ارتباطی حسی و عاطفی با مدل موج می‌زند. هر چه همدلی او با موضوع بیشتر باشد دیدش ژرف‌تر می‌شود.

علاوه بر شخصیت‌های معروف، دامنه تک‌چهره‌های مودیلیانی به دوستان و آشنایان او، اعم از نامداران و گمنامان، پسران و دختران و کودکان و هر کس که حاضر می‌شد بدون گرفتن پول در برابرش بنشید نیز کشیده می‌شود. مدلیانی روحی لطیف و آرام دارد حال‌آنکه سوتین دچار همان آشفته‌حالی خاص اکسپرسیونیست هاست.

شعیم‌ سوتین[۳] (۱۸۹۴-۱۹۴۳) فرزند یک خیاط یهودی بود، در روستایی در لیتوانی روسیه تولد یافت. در سال ۱۹۱۳ عازم پاریس شد و در شرایط فقر شدید هنرآموزی را در کارگاه کرمن یعنی همان‌جایی که ونگوگ و تولوز قبلاً آموزش دیدند آغاز کرد.

هنر ونگوگ، فووها و اکسپرسیونیست‎‌های آلمانی با دید پرهیجان او جور شد و همچنین به آثار تینتورتو و رامبراند جلب شد.

سوتین از فرهنگ روشنفکرانه‌ای برخوردار نبود و روالی که در نقاشی در پیش گرفت؛ بدون تفکر و صرفاً به‌قصد بیان آشفتگی ذهنش بود. سوتین از سال ۱۹۱۷ تحول شیوه اکسپرسیونیستی‌اش را آغاز کرد. در ۱۹۱۹ به جنوب فرانسه رفت و سه سالی را در آنجا گذراند.

سوتین ازنقطه‌نظر صوری، در زمره نقاشانی است که از طریق تشدید عناصر امپرسیونیستی تا جایی که نیرویی وهم‌آمیز کسب کنند به اکسپرسیونیسم می‌رسد. او با سنتی پیوند دارد که توسط نلده در آلمان، کوکوشکا در اتریش و ولامینگ در فرانسه ارائه شد. ولی آنچه سوتین را از دیگران متمایز می‌کند، درون‌مایه دید خاص اوست که از پس‌زمینه فرهنگ و احساس یهودی‌اش رخ می‌نماید. تخیل او‌ گویی تا آخر زمان امتداد می‌یابد؛ عنصری مرموز و طوفانی پوسته چیزها را می‌درد؛ و نمودهای تباهی و زوال، نوعی زیبایی مالیخولیایی غریب و تازه را آشکار می‌سازند. ولی در برداشتی عام، سوتین به نسلی تعلق دارد که طعم تلخ فاجعه جنگ اول را می‌چشد و بازتاب‌های دلهره‌آمیز و نومیدکننده آن را در سال‌های بین دو جنگ تجربه می‌کند. از درون سرخوردگی‌های این نسل، آشوب‌گرایی دادائیسم و درون‌نگری سورئالیسم نیز سر برمی‌آورد.

پی‌نوشت:

[۱] – Oskar Kokoschka

[۲] – Amedeo Modigliani

[۳]– Chaim Soutine

شماره‌های پیشین خلاصه کتاب درجستجوی زبان نو را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

تمایزات اسکار کوکوشکا، مودیلیانی و شعیم‌ سوتین در عرصه اکسپرسیونیسم

تمایزات اسکار کوکوشکا، مودیلیانی و شعیم‌ سوتین در عرصه اکسپرسیونیسم

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو

قسمت سی‌وهشت

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ