خلاصه جزوه‌ی رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن
قسمت سوم
پژوهش و ترجمه از: ایراندخت محصص
دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران ۱۳۶۳
مجله هنرهای تجسمی آوام تلخیص: مجتبی رستمی
در این بخش به رویه‌سازی پارچه برای نقاشی رنگ‌روغن خواهیم پرداخت. همچنین نکاتی در بخش‌های قبل در خصوص انواع تکیه‌گاه‌های نقاشی بیان شد و در این شماره صحبت در خصوص ساخت تکیه‌گاه پارچه‌ای بر روی چارچوب را پی می‌گیریم.
ازآنجاکه گوشه چشمی به انواع تکیه‌گاه تا بدین جا داشتیم، بعد از گذر از زمان‌های تاریخی فراوان، هنرمندان نوعی از تکیه‌گاه را برای آثار خود انتخاب کردند که متشکل است از پارچه که برای نقاشی آماده‌شده و در خصوص نوع آماده‌سازی پارچه بوم هم مواردی را خدمت شما بیان خواهم کرد اما نکته قابل‌توجه نحوه مهار شدن و در اصل ثابت ماندن پارچه هست که از چارچوب استفاده می‌شود.
در این فصل از چگونگی نصب صحیح پارچه بروی شاسی نکاتی را بیان می‌نماییم.
ابزاری که برای نصب معمولاً به کار می‌رود عبارت است از:
۱- انبر مخصوص کشش که وسیله‌ای است برای تنظیم و کشیدن پارچه استفاده می‌شود.
۲- چکش سبک، برای انجام کارها
۳- یک انبر میخ‌کش (گازانبر)
۴- پیچ‌گوشتی برای کارهای ساده
۵- مقداری میخ سایه یا میخ بنفشه در اندازه‌های حدود ۱۰-۱۲ میلی‌متر که البته میخ سایه به علت نوک‌تیزشان به‌مراتب کیفیت بهتری دارد؛ و در ادامه بحث به آن میخچه می‌گوییم.
البته امروزه از دستگاه منگنه‌کوب هم برای این‌کار استفاده می‌شود، که سرعت کار را بالابرده هرچند ترجیح بعضی هنرمندان استفاده از میخ هست، اما نکته مهم ماندگاری آثار هست که می‌بایست حفظ شود و فلز بکار رفته در تولید میخ اهمیت دارد و اگر آهن باشد از محافظی چون ورنی برای جلوگیری از زنگ‌زدگی و ایجاد پوسیدگی در پارچه بهره‌مند می‌شود.
یکی از نکات مربوط به این بحث کاری ما چارچوبی است که می‌بایست به‌اندازه موردنظر سفارش داده شود و نوع ساخت آن و همچنین ابعاد کاری را در ادامه مبحث به آن می‌پردازیم؛ اما در اینجا و قبل از آماده‌سازی تکیه‌گاه نقاشی نکته مهم درست بودن سایز چارچوب یا صحت چهارگوش بودن است که برای اطمینان می‌توان با اندازه‌گیری اقطار شاسی با یک نخ، مورد آزمایش قرار گیرد؛ که البته معمولاً در کارگاه‌های ساخت شاسی با ابزار کار مدرج معمولاً اندازه گرفته می‌شود توصیه می‌شود هنرمند در زمان خرید بوم آماده و یا ساخت بوم به این موضوع دقت نظر داشته باشد.
نکته بعدی هم نوع اتصال چهارگوشه شاسی بستگی به نوع ساخت آن دارد که البته بهترین مدل آن مدل فارسی‌بر شده است که ازلحاظ استحکام، بهتر است؛ و مدل گوه‌دار هم نوع دیگری است که در کنار چهارگوشه از گوه استفاده می‌شود.
روش نصب پارچه بروی شاسی بوم
پس از آماده‌سازی وسایل پارچه را روی زمین یا میز کار پهن کرده و طول و عرض پارچه را در راستای اضلاع شاسی قرار می‌دهیم به‌طوری‌که تاروپود پارچه درراستای چارچوب باشد و شاسی را طوری بروی پارچه قرار می‌دهیم که پشت آن به سمت ما باشد، بعدازآن بافاصله‌ی حدود ۷ سانتی‌متر از هر طرف پارچه را برش می‌دهیم.
نصب پارچه را از ضلع افقی و بالائی پارچه آغاز می‌کنیم، به‌طوری‌که لبه بالائی پارچه را در نزدیکی گوشه راست شاسی (که روبروی ما قرار دارد) برگردانده و با چکش، یک میخچه را در آنجا، طوری می‌کوبیم که سر میخچه تا نزدیکی پارچه رسیده ولی به آن نچسبد و درحالی‌که سمت چپ همان طرف پارچه را با دست، به‌خوبی کشیده و آن را روی ضلع شاسی برگردانده‌ایم، میخچه دوم را روی همان پهلو، نزدیک گوشه چپ می‌کوبیم. بدین طریق سمت بالای پارچه را با دو میخچه، روی ضلع بالائی شاسی نصب‌کرده‌ایم، در این هنگام، میخ‌کوبی را روی همان ضلع شاسی به‌این‌ترتیب ادامه می‌دهیم که ابتدا از سمت راست تا وسط ضلع چند میخچه بافاصله حدود ۵ سانتی‌متر کوبیده با همان توضیح که میخ‌ها تا نزدیک پارچه رسیده ولی به آن نچسبند و بعد میخ‌کاری را از سمت چپ همان ضلع شروع کرده و با توجه به همان فاصله ۵ سانتی‌متری تا وسط پیش رفته و به‌این‌ترتیب میخ‌کوبی یک ضلع تقریباً به پایان می‌رسد.
برای نصب پارچه، روی پهلوی مقابل ضلع میخ‌کوبی شده، باید از انبر مخصوص کشش پارچه استفاده کرد، به‌این‌ترتیب که آن قسمت از پارچه را که نزدیک گوشه راست ضلعی که در نزدیکی ماست با انبر گرفته، به‌طرف خودمان می‌کشیم و در همان حال، دسته‌های انبر را به سمت پشت شاسی برگردانده و در آن گوشه، یک میخچه می‌کوبیم.
عینِ این کار را در ضلع دیگر انجام می‌دهیم و میخ‌کوبی این ضلع را هم همانند قبل کامل می‌کنیم، توجه داشته باشید که نقش انبر مخصوص در اینجا، تضمین لازم و تأمین حالت فنری سطح پارچه هست که اهمیت والایی در قلم‌مو گذاری روی پارچه دارد، کشش پارچه روی شاسی تقریباً می‌بایست از همه طرف برابر باشد.
نصب پارچه روی دو ضلع دیگر شاسی هم با کمک انبر مخصوص کشش پارچه بوده و میخ‌کوبی‌ها هم باید از گوشه شاسی شروع و به بخش میانی هر ضلع ختم شود. میخ‌کاری هنوز به پایان نرسیده و سر میخچه‌ها تا نزدیکی پارچه قرار دارند.
نکته قابل‌ذکر روش میخ‌کوبی به طریق بالا، خاص پارچه‌هایی است که بوم‌سازی نشده‌اند. روش دیگری وجود دارد که عکس روش فوق بوده و میخ‌کوبی از وسط اضلاع شروع و به گوشی‌ها ختم می‌شود، این روش برای پارچه‌های بوم‌سازی شده معمول داشته و برای تعویض شاسی یک پرده نقاشی هم از همین روش استفاده می‌شود. لازم به یادآوری است که هنگام نصب یک پرده نقاشی روی شاسی تازه، می‌بایست استفاده از انبر مخصوص کشش پارچه با نهایت دقت و احتیاط باشد تا در زمان انجام کار به نقاشی آسیب وارد نشود.
در انتهای کار می‌بایست گوشه‌های کار که هنوز آزاد هست را بین انگشتان خود گرفته و تا می‌کنیم به صورتی که یک زاویه دووجهی ایجاد شود ویکی از زاویه‌ها را بادقت به زیر آن‌یکی قرار داده و وجه اخیر را با دقت بروی زیری قرار داده و در پشت‌کار با میخچه در کنج هر یک از زاویه‌ها محکم می‌کنیم.
تا اینجا روش نصب پارچه بر وی چارچوب بیان شد و در بخش بعدی در خصوص تکمیل فرآیند بوم سازی و ترکیب موجود در زیرسازی کار صحبت خواهیم کرد.
شایان‌ذکر است همین مطالب ساده کاربردهای بسیار دقیقی در اجرای کار نقاشی دارد و بقای یک اثر هنری را در‌بر خواهد داشت.
قسمت قبلی از این خلاصه کتاب را اینجا دنبال کنید:
رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت اول
رویه سازی پارچه برای نقاشی رنگ روغن | قسمت دوم
در همین زمینه بیشتر بخوانید:
همه‌چیز درباره کاغذ ایرانی | بوم سنتی در هنرهای ایرانی
ممنون
خیلی خوب بود