انتزاع گرایی و واقع‌گرایی در نقاشی معاصر

انتزاع گرایی نو و واقع گرایی نو دو قطب متضاد از طیف گرایش‌های نقاشی نوین

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو | قسمت چهل و چهارم

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

سایت آوام: تلخیص دینا صنیعی

انتزاع گرایی و واقع‌گرایی در نقاشی معاصر

هنر دنیای هماهنگ خاص خود را برابر دنیای طبیعت آفریده است. هنرمند میان وفاداری خویش به طبیعت و اعتقادش به استقلال تصویری که می‌آفریند، تعادلی برقرار کرده است.

هنرمند چیزهایی از جهان بیرونی را موضوع کار خود قرار می‌دهد و برآن است که به طریق خاص خویش به آن پاسخی از درون بدهد. آنجا که این تعادل برهم می‌خورد و آفرینش هنری دیگر مشروط به انگیزشی از سوی جهان بیرونی نیست، هنر انتزاعی یا آبستره زاده می‌شود. و از پس آن انتزاع گرایی نو و واقع گرایی نو دو قطب متضاد از طیف گرایش های نقاشی نوین را می‌سازد.

سال های ۱۹۱۰-۱۹۱۱ پیدایش هنر انتزاعی است. معمولا کاندینسکی را مبتکر نقاشی انتزاعی می‌دانند اما باید در نظر داشت که او اوج روندی را می‌نمایاند که از پیشتر آغاز شده بود.

هانری وان دولده (۱۸۶۳-۱۹۵۷) طراح و معمار بلژیکی گه‌گاه آثاری به شیوه آرنوو خلق می‌کرد که موضوعشان قابل تشخیص نبود و بیشتر بر نقش و نگارهای گیاهی مبتنی بود.

دلنه و کوپکانیر در ۱۹۱۲ به نتیجه‌ای مشابه رسیدند؛ و نیز لارینف در مسکو به سال ۱۹۱۱ راهش را به سوی قالب انتزاعی گشود.

کاندینسکی اولین نقاشی آبرنگ انتزاعی خود را ۱۹۱۰ آفرید.

در توضیع علت انتزاع گرایی کاندینسکی بر روس بودن او تاکید می‌شود. خود او بارها گفته است آنچه تخیلش را به انتزاع کشانیده است، منظره غروب مسکو بوده است. بی‌شک زبان نشانه‌های شمایل‌های روسی، حالت رمزآمیز کلیساهای ارتدکس به هنگام شفق، تزئینات انتزاعی و رنگارنگ هنر قوی روس دلیل این امر بوده است.

علاوه بر این سرشت روسی هنرمند جدایی‌اش را از دنیای مادی و محسوس آسان‌تر می‌کرد. نقاشان قدیم روسی با جهان‌نگری عارفانه هیچ گاه هنر را تقلیدی از جهان محسوس نمی‌دانستند. این جهان‌نگری تا ژرفای اندیشه هنرمندان نوین روس نیز رسوخ کرده بود. بی سبب نیست که پژواک جنبش‌های هنری غرب در روسیه صورتی انتزاعی‌تر به خود گرفت.

کاندینسکی از کودکی حساسیتی مفرط به رنگ و استعدادی قوی در تلفیق رنگ و صوت داشت. نقاش فرانسوی دلاکروا قبل‌تر موسیقی تصویر را پیش نهاده بود. ون گوگ گفته بود نقاشی آینده بیشتر موسیقی گونه و کمتر مجسمه گونه خواهد شد. حتی می‌توان گفت تمام فعالیت کاندینسکی از ۱۹۰۵ تا ۱۹۱۰ در جهت پاسخگویی به این پرسش گوگن بود: «چرا نتوان هماهنگی‌های رنگی آفرید که با حالات روانی مطابق باشند» و سرانجام کوشش‌های کاندینسکی منتج به آفرینش نخستین نقاشی انتزاعی شد. او در کتابی تحت عنوان «درباره عنصر معنوی هنر» به سال ۱۹۱۰ از هماهنگی در رنگ‌ها و شکل‌ها سخن می‌گوید که فقط می‌تواند بر اساس رویارویی هدف‌مند مبتنی با روح آدمی باشد.

او در جایی از کتاب می‌گوید: «ترکیب‌بندی تلفیقی از فرم‌های رنگی و ترسیمی است که وجود مستقل دارند و به واسطه ضرورت درونی فراخوانده شده‌اند و از این رو با هم میزیند؛ اینها کلی را می‌سازند که تابلو نام دارد». او بیش از هر چیز، فضایی را می‌سازد که فوتوریست‌ها و بعد‌ها جکسون پولاک در آثارشان مدام در جستجوی آن بودند. فضایی که تماشاگر را مفتون کند و او را در کانون ترکیبی متمایل به مرکز قرار دهد. این شیوه‌ی کار کاندینسکی «اکسپرسیونیسم انتزاعی» نامیده شده است.

در دوران تدریس در مدرسه‌ی باوهاوس کاندینسکی به تدریس اصول بصری و نظری خود در کتابی تحت عنوان «از نقطه و خط تا سطح» می‌پردازد. کوشش او بر آن بود که تعریفی مطلق‌تر از عناصر و روابط تجسمی به دست دهد. در سال‌های پیش از جنگ جهانی اول، مسکو با آشفتگی پذیرای جریان‌های نو در هنر اروپای باختری بود که از میان مکتب‌های نوینی در این شرایط فرهنگی مسکو سر برآوردند.

شماره‌های پیشین خلاصه کتاب درجستجوی زبان نو را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .