تحول سبک‌های هنری | هنر چه زمانی ارزش دارد؟

خلاصه کتاب در جستجوی زبان نو | تحول سبک‌های هنری و انگاره‌ها

قسمت چهل و سوم

تألیف روئین پاکباز | انتشارات نگاه

مجله هنرهای تجسمی آوام: تلخیص دینا صنیعی

جنگ جهانی اول پرده از چهره اروپا کشید؛ دیدگان ناگهان بر روی نور زننده واقعیت خیره ماند. اینک هنرمند درون بحرانی قرار می‌گرفت که ازخودبیگانگی رنج و نومیدی از عواقب اجتناب‌ناپذیر آن بود. همان‌طور که دیدیم ماتیس به نیروی هماهنگی رنگ و خط ناب از دنیای فوویسم تا جهان مصفا به‌پیش رفت و سرانجام به هنری پالایش‌یافته رسید که می‌توانست مرهمی به دل‌های ریش باشد. کرشنر، این اکسپرسیونیست بی‌قرار از اضطراب دست به خودکشی زد. با شروع جنگ جهانی دوره سازنده پیکاسو و براک به پایان رسید. پیکاسو همواره معتقد بود که هنر فقط آنگاه ارزش دارد که کل تجربه بشری و هستی انسان در جهان را منعکس کند. همزیستی زشتی و زیبایی درون‌مایه اصلی هنر پیکاسو را می‌سازد.

در سال ۱۹۱۵ پیکاسو آن‌قدر به خود و کوبیسم مطمئن بود که کم‌کم فرم‌های اشیا تابلوهای خود را به شکل‌های روزمره شبیه‌تر نمود و تدابیری گوناگون به کار بست تا زبان کوبیسم ترکیبی را کامل‌تر و آراسته‌تر نماید. او امیدوار بود که میان واقعیت کوبیستی، واقعیت بصری و واقعیت تصویری پذیرفته‌شده‌ای که به‌وسیله روش‌های چشم فریب طبیعت‌گرایانه به وجود می‌آید، در کار خود تناسبی عملی از ارزش‌ها بیدار کند در کارهایش می‌توان پهلو به پهلوی شی که به طرز طبیعت‌گرایانه کشیده شده است، شی‌ء دیگری را به طرز تحلیلی ارائه‌شده با شیء سومی که به‌صورت ترکیبی ترسیم‌شده است، مشاهده کرد. پیکاسو در ابتدا به‌موازات کلاسیک گرایی خود، شماری پرده‌های کوبیستی پیکردار و طبیعت بی‌جان نقاشی کرد که اوج آن‌ها دو پرده سه نوازنده است.

در ۱۹۲۵ آندره برتن اعلام می‌کند که وجه مشخصه ذهن نوین بی‌قراری و آشفتگی است؛ و هنر نوین باید به آن بپردازد. در همین سال‌ها پیکاسو از دنیای آرام گذشته دور می‌شود و نقاشی‌هایش کیفیتی آشفته و خشن و مهیج به خود می‌گیرد. سورئالیستی‌ترین تابلوهای او، آن‌هایی هستند که پیکرهای مجسمه وار را همچون هیولایی تراشیده از سنگ و چوب بر زمینه ساحل دریا نشان می‌دهند. در نقاشی‌های او شکل‌های بازنمایی شده و تمامی فرم‌ها حاوی انگیزشی روانی‌اند. حتی یک ظرف میوه هم می‌تواند یک درام واقعی بنمایاند. پیکاسو با پرده گرنیکا شاخصی از رئالیسم نو را عرضه می‌دارد. در اینجا بازنمایی واقعیتی معین، قربانیانی را در ارواح تکان‌دهنده می‌بینیم.

در آن زمان هنر پیکاسو به نقطه‌ای رسیده بود که می‌توانست از عهده مضمون‌هایی برآید و در سال ۱۹۳۴ خصلت بیان گری در نقاشی او قدرت گرفته بود در آثار این دوره آمیزش خط‌های منفی پیچان با شکل‌های زاویه‌دار نوک‌تیز جلوه‌های مهیج و قوی ایجاد می‌کردند. موضوع‌هایش نوعی درام‌ تخریب بودند که در نمادهای برگرفته از گاوبازی ارائه می‌شدند. این نمادهای جانوری کهن اسپانیا، صور تمثیلی گرنیکا را تدارک دیدند. پرده گرنیکا یک ترکیب‌بندی بزرگ به رنگ‌های سیاه‌وسفید و خاکستری است.

ساختمان تصویر بر شبکه کوبیستی استوار شده است. نگارش تصویری پیکاسو دو عمل انجام داد: از یک‌سو عواطف برانگیخته‌شده براثر جهان برون را به ثبت رسانید؛ و از سوی دیگر ژرف‌نگری‌های مرموز درونی‌ترین لایه‌های روان آدمی را ابلاغ کرد. هنر نوین از طریق پیکاسو راهی برای بیان هم‌زمان جهان برون و دورن یافت پیکاسو هنرمندی بداهه‌ساز است.

محتوای تصویری که از اشیا بدست می‌آید، صرفاً به دنیای شاعرانه‌اش تعلق دارد. خود می‌گوید نقاش به شکل‌ها و رنگ‌ها می‌اندیشد و هدف شاعرانگی است.

هنر پالایش‌یافته براک که به یک اندازه از طبیعت‌گرایی و انتزاع‌گرایی فاصله می‌گیرد، هر دو قلمرو را در یک فرمول زیبایی وحدت می‌بخشد و این فرمولی کمابیش کلاسیک است که بر اساس تعادل و وزن ساخته می‌شود.

براک به‌تدریج روشنی را در ادامه کوبیسم تحلیلی در پیش گرفت که توانست به‌وسیله آن هدف «بیان» را جایگزین هدف «ساختمان» کند.

برجسته‌ترین تغییر در پیشرفت درون‌گرایانه و پیوسته او زمانی رخ داد که در اوایل دهه ۱۹۳۰-۱۹۳۹ تحت تأثیر نقاشی‌های گلدانی یونانیان مجموعه‌ای از طرح‌ها و کنده‌کاری‌های خطی با خطوط کناره نمایی پیوسته آفریده، بدون دست برداشتن از خودداری‌ها یا عوامل بازدارنده که وجه مشخص زندگی‌اش به شمار می‌رفتند، برای تکمیل و بسط دامنه یک‌عمر تفکر ژرف، عنصری از غنای رمانتیک به کارش افزود.

اگر مقایسه‌ای ازلحاظ چگونگی تحول کوبیسم در کار پیشگامان این مکتب به عمل آید می‌توان چنین نتیجه گرفت که راه‌حل‌های براک و کریس فردگرایانه و عمدتاً زیبایی‌شناختی است؛ حال‌آنکه پیکاسو و لژه نیز باهم تفاوت دارند. پیکاسو به درآمد زندگی امروز می‌پردازد، لژه نقاش آینده است.

لژه در ترکیب‌بندی‌های پیکر دار سال‌های ۱۹۲۰-۱۹۳۹ نماد هراس‌آور دنیای قشنگ و نوی عصر ماشین را به شیوه‌ای آفرید که گویی از سنت کلاسیک پوسن و داوید فرانسوی ریشه گرفته است. ارائه واقعیت به مدد نشانه‌ها و علائم القاکننده را خود لژه رئالیسم نو می‌نامد.

شماره‌های پیشین خلاصه کتاب درجستجوی زبان نو را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .