جستجویی که نیست
نقدی بر نمایشگاه گروهی نهست- خانه هنرمندان ایران نگارخانه تابستان
به قلم مریم روشن فکر
بودن و نبودن، نیستی و هستی، مضامین جهانشمولی هستند که به اندازه عمر دراز مدت انسان تاریخ دارند و به همین اندازه نیز در تفسیر و توضیح آن شرح داده شده‌است. اما رابطه این مفاهیم را با عکاسی، بابک برزویه در متنی که بر نمایشگاه « نهست» نوشته است، این گونه شرح داده است: « در هنر عکاسی نیز عکاس به دنبال ثبت واقعیات و در جستجوی حقیقت است و واقعیت جز بودن (و نبودن) و حقیقت جز هستی (و نیستی) نیست. »
و در ادامه خاطر نشان کرده‌است، آثار این نمایشگاه اشاره به برخی « نبودن» هاست. نمایشگاه « نهست» که در نگارخانه تابستان خانه هنرمندان ایران به تماشا گذاشته شده، شامل ۲۴ قطعه عکس از شش عکاس: بابک برزویه، بهزاد استادیان، سوسن صمدی، سیاوش محسنی، احمدرضا ناطق الهی و سینا سیاوشان و چیدمانی از شهرزاد اکبری است.
آثار این نمایشگاه با تلاش بابک برزویه گردآوری شده‌اند. برزویه مدرس عکاسی و از عکاسان قدیمی و با سابقه‌ایست که بیشتر عمر حرفه‌ای خود را در حوزه عکاسی سینما و تئاتر گذرانده‌است و بیانیه این نمایشگاه نیز به قلم او نوشته شده.
در این نمایشگاه آثار در مجموعه‌هایی منسجم ارائه شده‌اند که هریک با بیانیه کوتاهی رویکرد خود را به موضوع نیستی نشان داده‌اند که بیشتراین تصاویر شامل عکس‌هایی لحظه‌ای یا بی‌واسطه هستند و تنها در دو مجموعه است که عکاس از چیزی عکس می‌گیرد که برساخته یا چیدمان خود اوست. خستگی انسان از تکنولوژی، تنهایی و جهان بی‌روح و تصنعی مضامینی هستند که عکاسان این نمایشگاه سعی در به تصویر کشیدن آن داشته‌اند.
نهست نام خود را از واژه‌ای گرفته که اشاره به غیبت سرباز وظیفه یا کادر نظامی دارد. و در نوع خود نبودن چیزی را نشان می‌دهد که بودنش ملزوم وظیفه یا هستنش است.
این نبودن سپس در آثار هنرمندان نمایشگاه هر یک وجوهی از هستی خود را نشان داده‌است. در چیدمان‌ها نبودن امری فیزیکی اما تدریجی است که هرچند چیزی وجود داشته که دیگر نیست، اما نشانه‌هایی از بودن خود را برجا گذاشته‌است. در حالیکه در عکس‌ها نیستی امری یکباره است که با کنشی انفورماتیکی، بودن و نبودن به عنوان امری صفر و یک در نظر گرفته شده‌است.
به همین سبب نیز هست که نیروی مثبت نبودن که مکمل بودن و موجب به درخشش درآمدن و ارزش‌مندی آن می‌شود، در نمایشگاه کم‌رنگ و گنگ است و نگاه‌ها به آن یک‌سویه و تک بعدیست و در بیشتر آثار وجوه رمانتیک بر موضوع غلبه کرده‌اند. که این امر در آثار بابک برزویه کم‌تر شده و رویکرد او عمیق‌تر گشته
و دوگانگی بود و نبود، به واسطه تضادهای نور و تاریکی، این‌سو و آن‌سو و اصل و بازتاب نمایش داده‌شده‌است. و یا در آثار احمدرضا ناطق الهی، به صورت استعاره‌ای از « داشته‌های خیالی» یا آرزوهایی برای داشتن نمود یافته‌است.
هر چند شاعرانگی و احساساتی بودن به خودی خود ضعف محسوب نمی‌گردد، اما وقتی رویکردی بیانی بیش از حد مستقیم و سر راست باشد و راه را بر امتداد تخیل مخاطب ببندد می‌تواند از ارزش‌های اثر بکاهد. و همین موضوع در برخی مجموعه‌های این نمایشگاه به چشم می‌خورند که خود گرچه از تصنع شاکیست اما ندانسته به دام آن افتاده‌است.
در این گروه از آثار جای جستجو و پویش خالیست و آثار چنان سرگرم قصه‌گویی می‌شوند و با به کار گرفتن نشانه‌های بیش از حد لزوم آشکار، قدرتمندترین اسلحه بیانی خود یعنی انتقال بی‌واسطه تصویری را از عملکرد تهی می‌سازند.
البته در مجموع باید گفت نمایشگاه «نهست» نمایشگاهی مرتب است که در جایگاه خود با قدرت ایستاده‌است. ارائه عکس‌هایی پیرامون یک موضوع محوری با رویکردهای متفاوت، استفاده از ارائه مجموعه عکس به همراه بیانیه، داشتن یک بیانیه محوری، انسجام و نظم در ارائه و انتخاب یک گالری دولتی برای نمایشی گروهی همگی نشانه‌ی برنامه‌ریزی و دقت در ارائه هستند. همچنین ادغام رسانه عکس با چیدمان نیز نشان از تلاش شکل‌‌دهندگان این نمایشگاه برای ایجاد بستری جهت بروز خلاقیت فارق از مرزهای عکاسی دارد.
سایر نقدهای این نویسنده:
- هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
- مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
- نقدی بر نمایشگاه تمام رنگی- خانه هنرمندان ایران
- هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
- مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
- نقدی بر نمایشگاه حیوان درون- نگارخانه شماره شش
