پیکاسو، گوگن، پولاک، وارهول و دیگران در تهران
نقدی بر نمایش آثار مشاهیر هنر جهان از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران
مسافران برلین و رم
سایت تندیس به قلم جاوید رمضانی
ریشه‌ی کلمه‌ی موزه از واژه‌ی یونانی موزی mouseim به معنای مقر زندگی موز mouse الهه‌ی هنر و صنعت اساطیر یونان گرفته شده است. این واژه به همراه سفرهای ناصرالدین شاه به فرنگستان وارد فرهنگ ایرانی شد. به‌طور عمومی موزه‌ها یکی از ارکان دوران مدرن شده‌اند که وظیفه‌ی ارایه خدمات فرهنگی و آموزشی را در جهت بسط هنر و تاریخ جوامع به عهده گرفته‌اند.
اولین موزه در ایران به سال ۱۲۹۳ شمسی در کاخ گلستان و به دستور ناصرالدین شاه قا جار تأسیس شد.
روند تجدد از دوران قاجار و سپس دوران پهلوی ذاتی دستوری داشت و مظاهر این تحول تمامی تابع حرکتی تقلیدی بوده است.
در جریان شناسی سیر هنر معاصر ایرانی باید به دو حرکت و تحول کمی و کیفی اشاره کرد، که اولین، آن شکل‌گیری جنبش سقاخانه می‌باشد. و دومین آن تشکیل موزه هنرهای معاصر با طراحی کامران دیبا است.
موزه‌ی هنرهای معاصر ایران در سال‌های دهه‌ی پنجاه شمسی یعنی اوج حرکت مدرنیستی هنر ایرانی افتتاح شده است.
در‌مجموعه‌ی بی‌نظیر این مرکز نمونه‌های برجسته‌ای از هنر مدرن غرب از قرن نوزدهم تا دهه‌ی هفتاد میلادی در کنار بهترین نمونه‌های هنر مدرن ایرانی گردآوری شده است. در هفته‌ی آخر اسفند ماه موزه هنرهای معاصر منتخبی از آثار هنرمندان غربی و ایرانی خود را در نمایشگاهی تحت عنوان «مسافران برلین و رم» به نمایش گذارده است. این نمایشگاه متشکل از ۳۰ اثر خارجی و ۳۱ اثر از هنرمندان ایرانی متعلق به گنجینه‌ی موزه‌ی هنرهای معاصر تهران است.
در سال گذشته براساس توافقات تبادل فرهنگی میان دولت ایران و دول آلمان و ایتالیا…. مبتنی بر برپایی نمایشگاهی از این آثار در کشورهای مورد مذاکره شکل گرفت. این رویداد با مخالفت انجمن‌های هنری ایران مواجه شد و در پی مجادلات و رایزنی‌های بسیار متصدیان دولتی این پروژه را متوقف و تصمیم به نمایش آثار در داخل موزه گرفتند. نمایشگاه پیش‌رو که تا ۲۶ خرداد دایر است، نتیجه‌ی این سیر تحولات است .
گنجینه‌ی ملی موزه هنرهای معاصر یکی از برجسته‌ترین مجموعه‌های نقاشی هنر غربی پس از قرن نوزدهم تا سال‌های ۱۹۷۰ میلادی اروپا و امریکای شمالی خارج از محدوده‌ی جغرافیایی این سرزمین‌هاست. در این مجموعه، فشرده‌ای از آثار هنرمندان جنبش‌های مهم ابتدای قرن بیستم تا اواخر این قرن مشاهده می‌شود.
آثاری از امپرسیونیست‌ها، ساختارگرایان روسی، کوبیسم، سورئالیست‌ها و جنبش دادا هنرمندان آینده و بیان‌گرای امریکایی، مینیمالیسم، هنر پاپ و هایپررئالیست‌ها و آثار سبک مفهومی همگی حداقل دارای نمونه‌ای بارز و شاخص هستند.
در این کارنما اثر مشهور پل گوگن، «طبیعت بی‌جان با باسمه‌ی ژاپنی» با ابعاد ۹۳ در ۷۳ سانتی‌متر و تکنیک رنگ روغن روی بوم تنها کار نماینده‌ی سبک پست امپرسیونیسم است. این تابلو به سال ۱۸۸۹ میلادی خلق شده و ارزشی بالغ بر ۵۰ میلیون دلار دارد که در سال ۱۹۷۶ به بهای ۱٫۴ میلیون دلار خریداری شده است.
گوکن آثار متعددی از خود برجای گذاشته که در پس زمینه‌ی آن کار چاپی ژاپنی مشاهده می‌شود. این کارهای چاپی را اوکی یوئه می‌نامند که بیانگر توجه هنرمندان آن دوره به نقاشان شرقی است.
اثر ارزشمند دیگر کار ماکس ارنست شاعر، پیکرتراش و نقاش مؤلف جنبش دادا و سورئالیسم در این نمایشگاه حضور دارد. این کار به‌نام «تاریخ طبیعی» با ابعاد ۳۴۵ در ۲۳۳ سانتی‌متر است، که کارشناسان و منتقدان آن را شاهکار ارنست در سبک سورئالیسم دانسته‌اند.
این اثر در سال۱۹۷۷ خریداری شده و در سال ۱۳۹۱ شمسی جهت نمایش به خارج از ایران ارسال گردیده است.
از کارهای شاخص دیگر، تابلوی «نقاش و مدلش» اثر پابلو پیکاسو است. ابعاد این اثر ۲۴۴ در ۲۰۰ سانتی‌متر است و از شاخص‌ترین متون تصویری کوبیسم است که پیکاسو آن را پس از تابلو دوشیزگان آوینیون و قبل از گرنیکا خلق کرده و در سال ۲۰۱۰ به‌صورت امانت در سوییس به نمایش درآمده است. کارشناسان بین‌المللی ارزش آن را بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار برآورد کرده‌اند.
بایستی به این نکته اشاره کرد که این آثار در بسیاری از متون تاریخ هنر مورد ارجاع و دارای ماهیتی فوق‌العاده هستند، به‌خصوص اثر مشهور نقاش سبک آبستره بیان‌گرا جکسون پالاک، عنوان این کار «نقاشی دیواری روی زمینه‌ی قرمز هندی» است و دارای ابعاد ۲۴۳٫۵ در ۱۸۳ سانتی‌متر است. پالاک نقاشی خودآموخته‌است که در پی رهایی از منطق متعین و پیش طرح‌های نقاشان برای تولید شیء هنری بود.
در نگاه نخست به‌سختی می‌توان به اهمیت این نقاشی پی برد، ولی آنچه جاذب و باعث ارزشمند بودن این اثر است، تکیه بر فی‌البداهگی در عمل نقاشی و «جریان سیال ذهن» در مسیر خلق هنری است. این تئوری اولین بار توسط نویسندگانی چون پروست و سپس هنرمندان سوررئال به‌کار گرفته شد. پالاک با انتقال وجه و هیجانات درونی خود با عمل رنگ پاشی روی بوم مخاطب را در شرایطی معماگونه قرار می‌دهد. این نوع نقاشی در آثار هنرمندان دیگر جنبش آبستره اکسپرسیونیسم انتزاعی مانند فرانز کلاین، ویلیام دکونیگ و آدولف گوتلیپ که هریک دارای اثری در این نمایشگاه هستند دنبال شده است.
جنبش مینیمالیسم یا کمینه‌گرایی از نحله‌های فکری است که به‌سختی در مقابل هنر حرفه‌ای و اقتصادی مقاومت کرد. هنرمندان این نهضت در بین مسافران رم و برلین دیده می‌شوند. آثاری چون «نقاشی انتزاعی» در ابعاد ۱۵۵ در ۱۵۵ سانتی‌متر اثر اِد راینهارت و یا کار اگنس مارتین، مینیمالیسم هنری موجز است که صورت آن‌براساس سادگی و بی‌کرانگی شکل گرفت و لی اساسش بر مفاهیم غامض فلسفی و نظری استوار است. روشی که سعی در تولید الگوهای هندسی مدولار داشت و بر نوعی خردگرایی صرف در ترکیب‌بندی و منطق ریاضی گونه معتقد بود.
از دیگر سبک‌های شاخص این مجموعه می‌توان به هنر پاپ اشاره کرد با آثار مهمی از اندی وارهول، روی لیختن اشتاین، جاسپر جونز و رابرت رائوشنبرگ.
این نمایشگاه آنچنان که اشاره شدآثار ارزشمندی از هنرمندان مفهومی و فراواقعگرایی مانند دان ادی و کریستو یاواچف و دوآن هانسن، به نمایش گذاشته‌است
جای تردید نیست که با نبود مجموعه و کلکسیون موزه هنرهای معاصر ، هنر ایران در جایگاه ارزشمند امروز قرار نداشت هنر مدرن ایرانی اکنون‌با کوشش گذشتگان
چنین دستاوردهای ارزشمندی را بدست آورده ، حجم گالری‌ها، حضور در مجامع بین المللی ، ارتباطات جهانی در بستر هنر ، حضور در عرصه ها ی اقتصادی هنر و ،،،
،،،، امروز ما حاصل کاشت آنان را برداشت نموده‌ایم ، ما چه بکاریم تا آیندگان بر داشت کنند.
نقد نمایشگاه قبل از جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:
- هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
- مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
- زیبایی نور نقد نمایشگاه الهام یزدانیان در گالری اُ
[/one_half_last] [divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]
