دوسالانه ونیز المپیک دنیای هنر

المپیک دنیای هنر

به بهانه برگزاری پنجاه‌وهفتمین دوسالانه ونیز (۲۰۱۷) برگردان علیرضا بهارلو مجله تندیس شماره‌های ۳۵۱ و ۳۵۲

گردآوری و برگردان: علیرضا بهارلو

امروزه در دنیایی که از هراس و ناسازگی آکنده است، هنر مهم‌ترین و باارزش‌ترین عامل و پدیده انسان‌ساز شمرده می‌شود. هنر بستر نهایی اندیشه، بیان فردی، آزادی و پرسش‌های بنیادی است. هنر قلمرو مطلوب رؤیاها و آرمان‌شهرهاست؛ بن‌مایه فعل‌وانفعال روابط انسانی‌ای که ریشه‌هایمان را هم به طبیعت و هم به عالم وجود پیوند زده و تا بُعدی معنوی ارتقا می‌دهد. هنر واپسین سنگر است؛ بوستانی است برای کاشت و پرورش روش‌ها، گرایش‌ها و علایق شخصی؛ بدیل و جایگزینی است بی‌ابهام برای فردیت و بی‌اعتنایی و میان‌مایگی. کارش خودسازی و پاک‌داشت نفس است. هنر در زمانه نابسامانی‌ها و ناخوشی‌های همه‌گیر، زندگی را در آغوش می‌کشد، حتی اگر تشکیک و ناباوری – ناگزیر – از پی هرچیزی در کمین باشد. در این بحبوحه، رسالت و صدای هنرمند بیش از هر زمان دیگری در میان مجادلاتِ هرروزه احساس می‌شود و به گوش می‌رسد. درواقع از خلال همین پیشگامی‌ها و ابتکارات فردی است که جهانِ فردا شکل می‌گیرد و – هرچند یقینا نامعلوم – اغلب به‌بهترین وجه ممکن توسط هنرمند (در قیاس با هر فرد دیگری) به صرافت درک و دریافت می‌شود.

پنجاه‌وهفتمین دوره برگزاری «دوسالانه‌ ونیز» (۲۰۱۷) که گاه از آن با‌‌عنوان «المپیک دنیای هنر» یاد می‌شود، سیزدهم ماه مه، همچون گذشته، با ارائه و نمایش آثار صدها هنرمند از گوشه‌وکنار جهان گشایش یافت. دوسالانه ونیز را باید معتبرترین کارنمای هنر معاصر جهان دانست که از ویژگی‌های بارزش مهیاکردن بسترهای لازم برای حضور بزرگان هنر جهان و همچنین هنرمندان کمترشناخته‌شده است.

برای بازدید از این رویداد هنری وقت کافی در اختیار همه است، چراکه دوسالانه ونیز مثل سابق تا واپسین ماه‌های سال (۲۶ نوامبر) دایر خواهد بود و آثار و غرفه‌های متعددی برای دیدن دارد. دراینجا علاوه بر ۸۶ شرکت‌کننده ملّی و رسمی که در غرفه‌های کشورها در فضای جاردینی^۱ (در یک محوطه سابق کشتی‌سازی به نام «آرسنال»^۲ و دیگر اماکن ونیز) به ارائه آثار می‌پردازند، صدها رویداد جانبی و ثانوی در کاخ‌های تاریخی، کلیساها و موزه‌های سرتاسر شهر و جزایر اطراف در جریان است.

پائولو باراتّا^۳، رئیس دوسالانه، درباره این دوره از برنامه می‌گوید: ما طبق عادت، دوسالانه ونیز را جایگاهی برای تحقیق و تفحّص تعریف کرده‌ایم. ما بنا‌به‌عرف، این مسأله را بدون درنظرگرفتن مضمون و رویکرد نمایشگاه، تکرار خواهیم کرد. بی‌ینال ونیز باید خود را به‌عنوان جایگاهی مطرح سازد که روشش – و تقریبا دلیل وجودی‌اش – به گفتمانی آزاد میان هنرمندان و همچنین هنرمندان و عموم اختصاص یابد. درواقع چنین شیوه و روحیه‌ای در هر دوسالانه‌ای که طی سال‌های گذشته برگزار شده، تأیید و تثبیت شده است.

وی ادامه می‌دهد: این دوسالانه هنری از انسان‌گرایی یا اصالت بشر (اومانیسم) الهام گرفته است؛ آن نوع اومانیسمی که استعداد و تواناییِ هنریِ آدمی را درجهت روی‌گردانی از تحکّم و سیطره قدرت‌های حاکم بر جهان تجلیل و تقدیس می‌کند – قدرت‌هایی که چنانچه به ابزار و تمهیدات خود واگذاشته شوند می‌توانند اوضاع و جوانب جامعه انسانی را وخیم‌تر کنند. این به‌واقع اومانیسمی است که اقدام و کنش هنری در آن درحکم اقدام و کنش «پایداری»، «آزادی» و «بخشندگی» تلقی می‌شود.

در بی‌ینال ونیزِ سال جاری، «ویوا آرته ویوا» (Viva Arte Viva)، به‌عنوان بخش مرکزی دوسالانه، نمایشگاهی ویژه را به کیوریتوری کریستین مِیسِل^۴ به صحنه خواهد برد. ویوا آرته ویوا، به‌گفته میسل، درحقیقت یک فریاد است؛ فریادی پُرشور برای هنر و جایگاه هنرمند. ویوا آرته ویوا دوسالانه‌ای است که همراه هنرمندان، به‌دست هنرمندان و برای هنرمندان طراحی شده و درباره‌ی فرم‌هایی است که آنان مطرح می‌کنند، مسائلی که به پرسش می‌گذارند، روال و روش‌هایی که توسعه می‌دهند و شیوه‌هایی که برای زیستن برمی‌گزینند.

ویوا آرته ویوا به‌جای پرداختن به موضوع و مضمونی واحد، مسیری پیش روی می‌گذارد که آثار هنرمندان را قالب‌ریزی کرده و شکل می‌دهد و بستری را مهیا می‌سازد که معطوف به ایجاد و فهم روابط، پژواک‌ها و اندیشه‌هاست. این سفر و سیاحت در مسیری با «۹ فصل» (همانند فصول یک کتاب) خود را آشکار می‌سازد. مسیر حاضر با دو حوزه مقدماتی در «پاویون مرکزی»، شامل «پاویون هنرمندان و کتاب‌ها»^۵ و «پاویون بیم‌ها و خوشی‌ها»^۶ آغاز شده و با هفت حوزه دیگر در «آرسنال» ادامه پیدا می‌کند. این هفت حوزه عبارتند از: «پاویون محوطه عمومی»^۷، «پاویون زمین»^۸، «پاویون سنّت‌ها»^۹، «پاویون شمن‌ها»^۱۰، «پاویون دیونیسوس»^۱۱، «پاویون رنگ‌ها»^۱۲ و «پاویون زمان و ابدیت»^۱۳.

البته گفتنی است که میان پاویون‌های مختلف که همچون فصول یک کتاب در هم جاری می‌شوند، هیچ‌گونه تفکیک فیزیکی وجود ندارد. این ۹ اپیزود – از «پاویون هنرمندان و کتاب‌ها» تا «پاویون زمان و ابدیت» – داستانی را روایت می‌کنند که اغلب پراکنده و پُرگریز و گاه مهمل و پرتناقض است و در خلال آن، راه‌هایی انحرافی وجود دارد که نشان از پیچیدگی‌های جهان دارند – تعدّد و تکثّر رویکردها و انواع روش‌ها و رویه‌ها. نمایشگاه حاضر به‌مثابه یک تجربه است؛ جنبشی برونگرا از خود به دیگری، و به‌سوی فضایی مشترک در آن‌سوی گستره‌های تعریف‌شده.

ویوا آرته ویوا همچنین در پی انتقال نوعی انرژی مثبت و سازنده است که حین تمرکز بر هنرمندان جوان، افرادی را که خیلی زود از دنیا رفته‌اند یا آنهایی را که علی‌رغم اهمیت آثارشان کماکان ناشناخته مانده‌اند بار دیگر کشف می‌کند. چنین یافت‌ها و بازیافت‌هایی راه را در هر غرفه برای معاشرت و تبادل افکار هنرمندانی از چند نسل مختلف هموار می‌سازد و چشم‌اندازهایی را پیش روی سؤالاتی که اغلب در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ مطرح می‌شد می‌گشاید. این‌گونه مسائل بار دیگر ازسوی هنرمندان در دنیای امروز – که شاهد تغییرات مداوم اجتماعی و انسانی است – مطرح می‌شوند. گزاره‌ها و تفاسیر هنرمندان منوط به فرم‌ها و قالب‌هایی است که دغدغه‌های جامعه مدنی را بازمی‌تابانند. بااین‌وجود ممکن است هنر جهان را تغییر نداده باشد اما همان عرصه‌ای باقی خواهد ماند که می‌تواند دگرگون و بازآفریده شود.

نمایشگاهِ امسال کار خود را با «پاویون هنرمندان و کتاب‌ها» (نخستین از موارد پیش‌گفته) شروع می‌کند – دیالکتیکی که کل جامعه معاصر را، ورای شخص هنرمند، دربرمی‌گیرد و سازمان جامعه و ارزش‌های آن را مخاطب خود می‌کند. هنر و هنرمندان در کانون نمایشگاهی جای می‌گیرند که با آزمودن شیوه‌های کاری و روش‌های آفرینش هنری‌شان آغاز می‌گردد – چیزی میان بطالت و عمل، فراغت (otium) و عدم فراغت (negotium).

از دیگر موارد قابل‌توجه در این دوره از بی‌ینال ونیز، حضور ۱۲۰ هنرمندی است که به نمایشگاه کیوریتور دعوت شده‌اند – ۱۰۳ نفر از آنها برای نخستین بار. برخی هنرمندان به‌تازگی کشف شده‌اند و بسیاری دیگر مجددا. جرأت و جسارتِ چنین گزینش‌هایی، از دیگر نمودهای بارز و ملموسِ حس اطمینان و اعتماد دست‌اندرکارانِ دوسالانه در دنیای هنر است و رویارویی مستقیم با هنرمند، به‌همراه برنامه‌ای که به‌لحاظ ابعاد و اندازه بی‌سابقه به‌نظر می‌رسد، مسأله‌ای است که به رویدادی راهبردی بدل می‌شود.

«غرفه کتاب» هرساله مجموعه‌ای از آثاری را که هنرمندان برای «کتاب‌نگاری» (بیبلیوگرافی) نمایشگاه ارسال می‌کنند در خود جای می‌دهد. این بخش، امسال از هنرمندان درخواست کرده تا آثار منتشرشده‌ای را نیز که در آموزش و پرورش هنری آنان مهم و مؤثر بوده‌اند ارسال کنند. چنین اقدامی سبب توسعه و غنای بیشتری بخش مربوط شده است.

در پنجاه‌وهفتمین دوره دوسالانه ونیز ۲۰۱۷، ۸۶ شرکت‌کننده از ملل مختلف به‌همراه ۲۳ رویداد جانبیِ هم‌زمان و طرح ویژه «پاویون هنرهای کاربردی»^۱۴ (با همکاری موزه ویکتوریا و آلبرت لندن)، درراستای ایجاد پلورالیسمی از صداهای گوناگون که مشخصه بی‌ینال به‌حساب می‌آید، هم‌رأی و دوشادوش یکدیگر فعالیت می‌کنند. در تمام مدت برنامه، از آغاز تا پایان، بخش‌های موسیقی، تئاتر و سینما درکنار کارگاه‌های مرتبطِ کالجِ بی‌ینال نیز فعال خواهند بود و بسیاری از آنها در جایگاه‌های نمایشگاه در آرسنال (ونیز) برگزار خواهند شد. خلاصه کلام آنکه دوسالانه ونیز را دوسالانه‌های متعددی احاطه کرده‌اند.

پی‌نوشت:

۱٫Giardini 2.Arsenale 3.Paolo Baratta 4.Christine Macel 5.Pavilion of Artists and Books 6.Pavilion of Joys and Fears 7.Pavilion of the Common 8.Pavilion of the earth 9.Pavilion of Traditions 10.Pavilion of Shamans 11.Dionysian Pavilion 12.Pavilion Colors 13.Pavilion of Time and Infinity 14.Pavilion of Applied Arts

 

منابع:

www.forbes.com

www.labiennale.org

www.u-in-u.com

www.telegraph.co.uk

Biennale Arte 2017 Catalogue (map)

[divider style=”solid” top=”20″ bottom=”20″]

مقالات دیگر از همین قلم را در لینک‌های زیر بخوانید: