جایگاه کیوریتیال در ایران کجاست

جایگاه کیوریتیال در ایران کجاست | گفت‌وگو با الهام پوریامهر

مصاحبه شماره یک

مجله هنرهای تجسمی آوام مصاحبه کننده پگاه بهروزفر

در سال ۹۶ چهار  مصاحبه از این پرونده منتشر شده است و در سال آینده ادامه دارد که در پایان این گفتگو لینک مصاحبه های بعدی را میتوانید دنبال کنید.
 پرونده کیوریتیال در ایران مجموعه مصاحبه‌هایی است که می‌تواند شاهدی بر دانش کیوریتوریال و کیوریتینگ در ایران باشد و به گونه‌ای طرح‌ریزی شده‌اند تا تعاریف و دیدگاه‌های موجود از یک کیوریتور، نحوه‌ی کار آنها، جایگاه این دانش در ایران و تجربیات مربوط به آن و غیره را جمع بندی کرده و آنها را ارائه دهد.

---

الهام پوریامهر هنرمند، کیوریتور و نویسنده متولد ایران است. وی مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد از دانشگاه هنر تهران دارد و دکترای خود را در رشته پژوهش هنر (گفتمان فرهنگی کیوریتنگ در هنر معاصر ایران ) از دانشگاه الزهرا در تهران دریافت کرده است. الهام پوریامهر در زمینه‌ هنر، کیوریتینگ، پروژه‌های کیوریتوریال، سخنرانی، و در نشریات مربوط به کیوریتینگ هنر و فرهنگ معاصر فعالیت دارد. او در دانشگاه‌های متعددی در ایران تدریس کرده و نمایشگاه، سخنرانی و کنفرانس‌های متعددی در تهران، ونکوور، برلین، سنگاپور، آمستردام  و وین برگزار کرده است.

پگاه بهروزفر: خانم پوریامهر تعریف کیوریتوریال از دید شما چیست؟
الهام پوریامهر: سوال جالبی است، تعریف کیوریتوریال از زاویه دید من نمی‌تواند جوابی دقیق باشد، کیوریتوریال دانشی است که مرتب در حال تعریف شدن و به روز شدن است. من هم از کسانی هستم که آموختن و اضافه کردن به آن برایم بسیار مهم است.
کیوریتوریال دانش گسترده‌ای است که نمی‌شود آن را در یک قالب خاص و قطعی تعریف کرد. به نظر من قطعیت، تولید دانش را از حرکت وا می‌دارد و آن را به شکل غیر قابل تغییر تبدیل می‌کند. کیوریتوریال دائم با سوال‌ها و دغدغه‌هایی که دارد خودش را به چالش می‌کشد و یک تعریف قطعی برای آن امکان‌پذیر نیست. ولی می‌توان کیوریتوریال را یک فرآیند سیال پژوهشی فرض کرد که به پرسش گرفتن، آموختن، نقد کردن و تولید کردن در آن اهمیت خاصی دارد و خصوصیت اصلی‌اش خلاق بودن است؛ و با این ویژگی وارد مقوله هنر می‌شود.

پگاه بهروزفر: وضعیت کیوریتینگ را در ایران چگونه می‌بینید؟
الهام پوریامهر: کیوریتینگ در ایران به صورت تجربی پیش می‌رود، دلیلش هم مشخص است. این دانش جدید در دنیا تقریبن از دهه ۱۹۶۰ به بعد به شکل معاصر در آمده است و همچنان در حال تعریف خود است. دوره فوق لیسانس آن سال‌هاست که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود ولی دوره دکترای آن پنج یا شش سال است که برگزار می‌شود. بنابراین در ایران که هنوز دارد هنر معاصر را تجربه می‌کند، نمی‌توانیم انتظار شناخت علمی مباحث کیوریتوریال را داشته باشیم.
در ایران با دو شکل از این دانش رو‌به‌رو هستیم. دانش کیوریتوریال به شکل آکادمیک که در آن افراد کمی تخصص دارند و دانش تجربی که بر پایه نظریات مدرن بوده و به مرور زمان شامل تغییرات شده است. خوشبختانه این دانش در ایران راه خودش را پیدا کرده است و بعد از تجربه‌های متعدد مطمئنن وارد دوره نوآوری خواهد شد. هرچند نمی‌توان انتظار داشت که این اتفاق به‌زودی بیافتد.

پگاه بهروزفر: چه منابعی را برای شناخت این دانش معرفی می‌کنید؟
الهام پوریامهر: کتاب‌ها و مجلات متعددی وجود دارند. به طور مثال: On Curating مجله‌ای حرفه‌ای است که هر یک از شماره‌های آن مقاله‌های خوبی دارند و در ضمن خود مقاله‌ها هم منابع مفیدی را برای مطالعه معرفی می‌کنند.

پگاه بهروزفر: آیا یک کیوریتور یک هنرمند است؟
الهام پوریامهر: اینجا این سوال به ذهنم می‌آید که چه کسی مولف است؟ بحث مولف بودن هم به نقش هنرمند مربوط می‌شود و هم به نقش کیوریتور. کیوریتور را می‌توان مولف نمایشگاه نامید. فردی که فرایندی خلاقانه را ایجاد می‌کند که می‌توان آن را فرایند هنری نامید. هنرمند مولف اثر هنری است؛ یعنی کسی که هنر را ایجاد می‌کند. هنرمندان معاصر در شرایطی به جای ایجاد ابژه هنری به ایجاد فرایند هنری می‌پردازند. بنابراین اینجا شباهت نقش کیوریتور و هنرمند بیشتر مشخص می‌شود. کیوریتور در شکل معاصر دیگر واسطه و برگزار کننده نمایشگاه نیست.
ما هنرمند -کیوریتور هم داریم که تعریف اشتباهی از آن جا افتاده است. این نقش مربوط به هنرمندی می‌شود که رسانه هنری او کیوریت کردن است. (هنرمند – کیوریتور به این معنی نیست که یک هنرمند تنها آثاری را جمع آوری کند، چون قسمت اصلی کار که کیوریتینگ است نادیده گرفته شده است.) البته شکل دیگری از هنرمند /کیوریتور وجود دارد که فرد در دو نقش به طور جداگانه‌ای فعالیت‌های هنری‌اش را انجام می‌دهد.

پگاه بهروزفر: حوزه کار کیوریتور را در چه حدی می‌دانید؟ یا یک کیوریتور چقدر اجازه دخالت در آثار هنرمندان دارد؟
الهام پوریامهر: گروهی از کیوریتورها از ابتدای پیدایش ایده و دوره پژوهش تا مرحله نهایی با هنرمند همراه هستند. ولی برخی بعد از اتمام اثر مشغول به فعالیت می‌شوند. (جمع آوری) که البته به شکل خلاقانه‌ای اثر/آثار را در شکل نمایشگاه ارائه می‌دهند.

پگاه بهروزفر: در یک جمع‌بندی مهم‌ترین ویژگی‌های یک کیوریتورحرفه‌ای چیست؟
الهام پوریامهر: به نظر من یک کیوریتور هرگز نمی‌تواند خود را در نقطه پایان ببیند. خود را دانای کل بداند. او پژوهشگری است که با هر پروژه نقش خود، هنرمند و مفهوم هنر را تعریف می‌کند.

پگاه بهروزفر: امرار معاش یک کیوریتور چگونه است؟
الهام پوریامهر: حقوق و مزایای کیوریتورها در جهان مشخص است. هزینه‌های پژوهش، هزینه سفرهای تحقیقاتی، مخارج دوران تحقیق، کارمزد کیورتور، چیدمان نمایشگاه، متن‌هایی که کیوریتور می‌نویسد، سخنرانی‌ها، تور نمایشگاهی، و بسیاری از هزینه‌هایی که مربوط به کیوریتور می‌شود جداگانه محاسبه می‌شود. در مواردی، نمونه استاندارد هزینه ساعتی نیز برای کار کیوریتور وجود دارد که با توجه به سطح کیوریتورها برآورد آن متفاوت است.

مصاحبه‌های بعدی را اینجا دنبال کنید: