من متهم می‌کنم! هنر به مثابه مداخلۀ اجتماعی ـ فرهنگی در نقاشی‌های محجوب ظهوریان پردل
به بهانۀ نمایشگاه «انسان بیگانه از طبیعت»، نقاشی‌های محجوب ظهوریان، در گالری ثالث
سایت تندیس به قلم نویسنده مخاطب مهدی تدینی
«من متهم می‌کنم!» این عنوان مقاله‌ای بود به قلم امیل زولا، نویسندۀ نامدار فرانسوی در واپسین سال‌های قرن بیستم. این شکوائیۀ سیاسیِ زولا بزرگ‌ترین مناقشۀ حقوقی را در تاریخ فرانسه پدید آورد و جامعه را دوپاره کرد. محجوب ظهوریان نیز با این مجموعه از نقاشی‌های خود که آشکارا مضمون «حیوان‌آزاری» دارد چنین دادخواست آتشینی را علیه جامعه و فرهنگ سگ‌‌ستیزِ حاکم صادر کرده است. «او متهم می‌کند!» او ـ دست‌کم در آثار این نمایشگاه خود ـ هنر را آشکارا و آگاهانه در خدمت مبارزه‌ای فرهنگی و اجتماعی قرار داده است و ددمنشی انسان‌ها، سنت‌ها و نهادهای شهری و اداری را زیر تازیانۀ نقش‌ها و طرح‌های خود گرفته است.
از آن‌جا که هدفِ نقاش در این مجموعه دیگر «هنر برای هنر» نیست و نقاشی را ابزاری برای شورش و مقاومت برگزیده، بنابراین هیچ باکی نداشته است که هنرش پروپاگاندیستی (تبلیغاتگرانه) شود. با نگاه به تابلوهای این مجموعه، عناصری را می‌بینیم که آگاهانه و با هدف «بیانِ رسا» در نقاشی‌ها گنجانده شده‌اند: از «لوگوی سرخ شهرداری تهران» در کانون تصویر و «اماکن مذهبی» در پس‌زمینۀ تصویری دیگر گرفته تا عناصری کلی‌تر چون «تفنگ» و «شلیک» و «اعدام». این‌ها حکایت از این دارند که آرتیست قصد دارد صریح‌ترین و عریان‌ترین بیان را در پیش گیرد تا هم مخاطب گسترده‌تری بیاید و هم زبان بُرنده داشته باشد.
اما جدای از فورم صریحی که محجوب ظهوریان برای بیان حرف خود برگزیده، اندیشۀ او نیز در مبارزه‌اش برای دفاع از حقوق حیوانات اندیشه‌ای رادیکال است. او سر آشتی ندارد، اهل مماشات نیست، قدمی پا پس نمی‌کشد و آمده است تا سیرت تیرۀ انسان‌هایی را که کشتارگران سگ‌های بی‌گناهند بر بوم فریاد بزند. در اینجا منظور از «اندیشۀ رایکال» این است که او نگرشی مانَوی را به ایدۀ بنیادین تابلوهای خود در این مجموعه تبدیل کرده است؛ به این معنا که دوگانه‌انگاری واضحی در تابلوهای او دیده میشود: حیوان پاک، بی‌گناه و بی‌آزا (سپیدی/نور) است و انسان، دست‌کم بیش‌تر انسان‌ها در این تابلوها، پلید، مهیب و هیولاسان (سیاهی/تاریکی) است. در واقع، آرتیست خواسته یا ناخواسته عمقی «انسان‌شناختی» نیز به نقاشی‌های خود بخشیده و از راه «قیاسِ» انسان با سگ، تصویر انسان را سخت در هم شکسته است.
نقاش اسطورۀ «انسانیت» را به سخره می‌گیرد و انسانی را ترسیم می‌کند که هیچ شباهتی به تصویری که همیشه از انسان گمان و تصویر می‌شده است ندارد. انسان در این تابلوها بی‌فضیلت، بی‌تعالی، درنده‌خو و عصارۀ همۀ آن بدسگالی‌هایی است که انسان‌ها هماره به حیوانات نسبت داده‌اند؛ و اینک این انسان، به تعبیر خود نقاش، به «وحشت حیوانات» بدل شده است. بدین سان، به همۀ تحقیرها و ستم‌هایی که انسان‌ها به حیوانات (در اینجا دقیقاً «سگ‌ها») روا داشته‌اند پاسخ داده میشود. حال نوبت خود انسان است که تحقیر شود و در برابر همان حیوانی که همیشه خوارش کرده و خونش را ریخته است، خود به «نماد شرّ» تبدیل شود.
به این ترتیب، با وجود عناصر و نمادگان فاحش، بیان و اندیشۀ مانَوی و آشتی‌ناپذیر و وجود ژرفای انسان‌شناسانۀ منفی در این مجموعه از نقاشی‌ها باید گفت ما با هنرمندی «رادیکال» روبروییم که در نهایت هدفی فراهنری را پیگیری می‌کند. و آن هدف فراهنری هیچ نیست مگر «مداخله»! هدف نهایی محجوب ظهوریان «مداخله» است؛ مداخله‌ای فرهنگی و اجتماعی. مثالی که در ابتدای نوشتار به آن اشاره کردم، یعنی «من متهم می‌کنمِ!» امیل زولا یکی از بارزترین و ماندگارترین نمونه‌های مداخلۀ یک نویسنده یا هنرمند در امور اجتماعی است. در آن‌جا زولا دست به مداخله‌ای سیاسی زد تا جامعه را بیدار سازد و در نهایت «جریان‌سازی» کند. در اینجا نیز هدف نهایی هنرمند ما این است که به بینندگان تابلوها و مخاطبانش، و به معنای کلی، به جامعه‌اش سیلی بزند تا به خود آیند، بیدار شوند، در تصویری که از خود دارند بازنگری کنند، تا در نهایت جلوی کشتار حیوانات بی‌گناه را بگیرند. آرتیست مخاطبانش را در وضعیت دشواری قرار می‌دهد: بیننده یا باید بیدار شود، به آرمانِ نقاش «آری» گوید و در مبارزۀ فرهنگی به جناح نقاش بپیوندد، یا باید بپذیرد او به عنوان انسان یکی از همان آدم‌هایی است که نقاش در تابلوهایش به گونه‌ای تحقیرآمیز و چالش‌برانگیز به تصویر کشیده است! راه سومی برای بیننده وجود ندارد: یا باید با آرتیست همدل شود یا باید خود را پلید انگارد!
اگر برای هنر رسالتی اجتماعی و فرهنگی قائل باشیم، اگر به «مداخله‌گریِ هنر» باور داشته باشیم، اگر بپذیریم که هنر می‌تواند در جامعۀ مدنی ابزار اهداف اجتماعی باشد، باید اذعان کرد محجوب ظهوریان در این راه الگوی موفقی را در خود به نمایش گذاشته است.
نقد دیگری از این نمایشگاه را اینجا بخوانید:
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
محجوب ظهوریان پردل: در نقاشی‌هایم انسان، در بند و حیوان ناظر بر آن است
محجوب ظهوریان پردل: در نقاشی‌هایم انسان، در بند و حیوان ناظر بر آن است گفتگو با محجوب ظهوریان پردل به بهانه نمایشگاه نقاشی «انسان بیگانه از طبیعت» در گالری ثالث گروه هنربانی آوام سایت تندیس مریم روشن‌فکر اندکی پس از پایان تعطیلات نوروزی و در اولین جمعه فعال سال ۹۷ نمایشگاهی از آثار نقاشی خانم محجوب ظهوریان پردل در گالری ثالث بر روی دیوار خواهد رفت. عنوان این نمایشگاه «انسان بیگانه از طبیعت» است که با رویکردی انتقادی به بررسی رابطه میان انسان […]
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
نقاشی‌های محجوب ظهوریان پردل در حمایت از حیوانات بی‌سرپرست
نقاشی‌های محجوب ظهوریان پردل در حمایت از حیوانات بی‌سرپرست گزارش تصویری نمایشگاه در گالری ثالث نمایشگاه نقاشی‌های محجوب ظهوریان پردل در گالری ثالث روز گذشته در ۱۷ فروردین با حضور هنرمندان و علاقه مندان به حیوانات و محیط زیست گشایش یافت و با استقبال بسیار خوبی برخوردار شد. این مراسم همراه با رونمایی کتاب درمورد آزار حیوانات که به صورت روایتی قصه گون و مستند توسط خانم دکتر ضیایی نگاشته شده بود و تمام عواید فروش از کتاب و همچنین […]
هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن
هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]
مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر
مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .
انسان، بیگانه از طبیعت نمایشگاه نقاشی محجوب ظهوریان پردل
گروه هنربانی آوام از شما دعوت می‌کند: نمایشگاه انفرادی نقاشی محجوب ظهوریان پردل عنوان: انسان، بیگانه از طبیعت گالری ثالث گشایش: ۱۷ فروردین خاتمه: ۲۲ فروردین تمام سود حاصل از فروش آثار صرف عقیم‌سازی و درمان سگ‌های بی‌سرپرست میشود. بازدید افتتاحیه: ۱۶ تا ۲۲ بازدید روزانه: ۱۰ صبح تا ۲۱ شب نشانی: کریمخان بین ایرانشهر و ماهشهر،شماره ۱۴۸ بیانیه: انسان، طبیعت و حیوانات حول یک دایره‌اند با محوریت عشق و بر این باورم که دست‌درازی انسان به چرخۀ طبیت و گسستن […]
