موزه عروسک های ملل در سی ام شهریور ماه ۱۳۹۳ همزمان با روز جهانی صلح، با تلاش آقایان مسعود ناصری دریایی، علی گلشن و حمایت خانم فریده ناصری، آغاز به کار کرده است. این مجموعه با حدود ۶۰۰ قطعه عروسک از نوع عروسک های فرهنگی ملل، نمایشی و عروسک های سایه از ۵۲ کشور جهان، و مجموعه ای از عروسک های قومی ایران، گنجینه ای از مظاهر فرهنگی اقوام ایران و ملل گوناگون را به معرض نمایش گذاشته است. عروسک های رنگارنگ و زیبای این موزه طی ۲۵ سال توسط مسعود ناصری دریایی؛ استاد روانشناسی و ادبیات کودک و عضو هیئت مدیره شورای کتاب کودک، جمع آوری شده اند. وی به همراه همکاران خود با تلاشی پیگیرانه و نگاهی حرفه ای و تخصصی، زمینه بسیار خوبی را برای پژوهش و آموزش در حوزه تاریخ و فرهنگِ عروسک و عروسک سازی فراهم کرده است.
این مجموعه از زمان آغازِ کار تا کنون – تنها طی ۵ ماه- نمایشگاه ها و کارگاه های متعددی برگزار کرده و به طرز شگفت آوری تعداد زیادی مخاطب را جذب نموده. مخاطبین اصلی این موزه کودکان هستند که به طور مستمر از طریق مدارس برای بازدید موزه مراجعه کرده یا به طور مستقل در کارگاه ها شرکت می کنند. علاوه بر این دانشجویان رشته های مختلف هنری دسته دیگر مخاطبین را تشکیل می دهند.
علی گلشن، عکاسِ مردم نگار و نویسنده در حوزه فرهنگ، محیط زیست و ادبیات کودک، راجع به فعالیت ها و اهداف این مجموعه گفت: ” موزه عروسک های ملل کار خود را در دو حوزه پژوهش و آموزش دنبال می کند. در بخش پژوهش تا به حال پروژه عروسک های کاغذی برای داستان “جک و لوبیای سحرآمیز” به مرحله اجرا رسیده، پروژه دیگری نیز با همکاری موسسه “مهر و ماه” انجام داده ایم که طی آن، دختران افغانی پس از آموزش، به ساخت عروسک های چوبی اقوام ایران و جهان می پردازند که با استقبال خوبی نیز مواجه شده است.
پروژه دیگر این بخش، تولید عروسک برای نابینایان است که با همکاری مژده دانش پژوه و پری زنگنه درحال اجرا است و با پیگیری خانم زنگنه به دنبال ثبت جهانی آن در ژاپن هستیم. در این پژوهش با تاکید بر حس لامسه و بویاییِ کودکان نابینا به طراحی و ساخت عروسک هایی پرداختیم که ترکیبی از عروسک پارچه ای و گلها و گیاهان معطر هستند. همچنین به پیشنهاد خانم زنگنه در نظر داریم لالایی های متناسب با هر رایحه را انتخاب کرده و با خط بریل در کنار عروسک، ارائه کنیم. در گام بعدی، کارگاه های ساخت عروسک نیز برای نابینایان برگزار خواهد شد. همچنین برای رونمایی این پروژه، باغی در کاشان در نظر گرفته شده که خانم زنگنه گلهای آن را به ساخت این عروسکها اختصاص داده است.”
او ادامه داد: “کار پژوهشی دیگرِ مجموعه، شناسایی و ثبت عروسکهای بومی ایران است که هنوز به چاپ نرسیده. در بخش آموزش، هر ماه دو برنامه فرهنگی در موزه برگزار می شود. این برنامه ها شامل کارگاه هایی است که در دو بخش ملل و ایران دنبال می شوند. هر کارگاه مجموعه کاملی است از معرفی فرهنگ مناطق مختلف، صنایع دستی و حتی نوع پذیرایی آن ها و آموزش و معرفی عروسک های آن منطقه.”
“تا کنون در بخش ملل، ۴ کارگاه برای مکزیک، ۲ کارگاه برای گرجستان و ۴ کارگاهِ آفریقا برگزار شده است. در همه این کارگاه ها که در دو بخش کودکان و بزرگسالان اجرا می شود، شرکت کنندگان علاوه بر آشنایی با کاربرد و فلسفه وجودی عروسک ها، با نحوه ساخت آنها نیز آشنا می شوند و خودشان در ساخت عروسک ها شرکت می کنند.”
“در بخش اقوام ایرانی، ۴ کارگاه بلوچستان، ۲ کارگاه ترکمن، و ۲ کارگاه ایل بختیاری برپا شده است. کارگاه ایل بختیاری با همکاری موسسه “پاما” به هدف حفاظت از جنگل های بلوط و فرهنگ سازی برای زنان بختیاری در جهت توجه به صنایع دستی و پتانسیل های فرهنگی ایل بختیاری، به جای قطع کردن درختان و تولید ذغال برای امرار معاش، برپا شد و نتیجه بسیار خوبی نیز به دنبال داشت؛ پس از اجرای این پروژه، جمعی از زنان بختیاری که در کارگاه شرکت کرده بودند با تاسیس انجمن بومی “شولیز” کار خود را در زمینه تولید صنایع دستی و ساخت عروسک های بومی آغاز کرده اند که تولیدات آن تا کنون مورد استقبال قابل توجهی قرار گرفته است.”
“یکی دیگر از برنامه های فرهنگی این مجموعه، ویژه برنامه روز جهانی کودک بوده است، که به هدف آشنایی با لالایی های ایران و جهان با همکاری پری زنگنه، نوش آفرین انصاری، پوپک عظیم پور و چند تن دیگر از صاحب نظران در این حوزه برگزار شد.”
“همچنین تا کنون دو کارگاه “خلاقیت” و “رویاپردازی” برای کودکان برپا شده است که حاصل کارگاه “رویاپردازی” را می توان در نمایشگاه “سرزمین عجایب مقوایی” مشاهده کرد؛ این نمایشگاه تا تاریخ ۱۰ام اسفند ماه در محل موزه، پذیرای بازدیدکنندگان خواهد بود.”
علی گلشن در باره برنامه های آینده موزه چنین توضیح داد: “برای نوروز ۹۴ یک بازارچه نوروزی خواهیم داشت که در آن آداب و رسوم کشورهایی که همانند ایران، نوروز را جشن می گیرند به نمایش درخواهد آمد. همچنین در ۲۰ ام فروردین ماه، مجموعه ای از عروسک های مشاهیر ادبیات کودک ایران و جهان رونمایی خواهد شد.”
“دیگر برنامه های فروردین سال آینده، کارگاه آشنایی با تاریخ هنر جهان و صنایع دستی ایران از طریق عروسک ها و رونمایی از ۵۰ عروسک تاریخی ایران خواهد بود؛ این عروسک ها سیر تاریخی ایران را از ۳۰۰۰ سال پیش تا دوره قاجاریه نشان می دهند. موزه عروسک های ملل” یک موزه خصوصی است و با مجوز رسمی سازمان میراث فرهنگی آغاز به کار کرده است. اما متاسفانه این سازمان تاکنون هیچ گونه حمایت مادی و معنوی از موزه نکرده! ویترین های موزه در دوطبقه یک آپارتمان واقع در انتهای کوچه ای بن بست و بدون هرگونه تابلویی بر سر در آن، چیده شده اند. علاوه بر مسئله کمبود جا، حرکت همزمان تعداد زیاد مراجعه کنندگان -که اغلب کودکان هستند- در راه پله های باریک این فضا می تواند نگران کننده و خطر آفرین نیز باشد. چنین مجموعه ارزشمندی که تاکنون به لحاظ جذب مخاطب در رتبه دوم موزه های تهران قرار گرفته شایسته برخورداری از امکانات فضایی و مکانی بهتری است. امید است که زحمات دست اندرکاران این مجموعه در جهت زنده کردن مظاهر فرهنگی و هنری ایران و شناساندن فرهنگ و هنر دیگر ملت ها به طور شایسته مورد توجه و تقدیر قرار بگیرد!
موزه عروسک های ملل به آدرس خیابان پاسداران، نگارستان پنجم، پلاک ۴، همه روزه به استثنای دوشنبه ها از ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر، پنج شنبه و جمعه از ۱۰ صبح تا ۶ بعدازظهر به روی عموم باز است.
سحر افتخارزاده
