زن خالق در نقاشی‌های رضا یحیایی برای اولین بار در موزه دیدی

“راز خلقت عشق به مادر
عشق به زن
و عشق زن”

متنی به بهانه نمایش نقاشی‌های رضا یحیایی در موزه دیدی

سایت تندیس به قلم جاوید رمضانی

نوشتن درباره حجم و تصویر و تجسم به مانند ساختن بالهایی از پوسته پیاز برای پروانه‌ای در دوردست است. به خصوص اگر این نوشتن در باب هنری باشد مداوم، عظیم، سخت کوش و شعله ور. حجم آثار رضا یحیایی عظمت اراده انسانی و نیروی پنهان در هاویه‌ی روح انسان را یادآور می‌شود. نفس گیر است نوشتن از نیم قرن تلاش و تولید و تکاپو، چگونه میتوان سبکی بی‌سامان زندگی را تحمل نمود و توان پذیرفتن این جبر دردناک غیرقابل پیش بینی را قوام بخشید.
بر سنت منتقدان است که هنرمند را معرفی نمایند گرچه او صاحب نام است و در میان صاحب نظران شخصیتی شناخته شده می باشد . اما باید گفت رضا یحیایی در سال‌های دهه سی (۱۳۲۷) به دنیا آمده، پرکار و ناآرام است همچون تاریخ و نبض زمان تولدش، در ۲۱ سالگی به خارج میرود و در ایتالیا و فرانسه مجسمه سازی و نقاشی را به صورت آکادمیک آموخته و مراتب عملی وعلمی را به انتها رسانده است.
آغاز زندگی یحیایی آغاز تولد هنر مدرن ایران است، در این دوران معرفت ایرانی در مقابل نظام تصویری متفاوتی قرار می‌گیرد که تمام شئون زندگی ایرانیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سپهر اندیشه زمانه، زندگی هنرمند ما را متاثر کرده است، از منظر نگارنده این شور در روح پرتکاپوی یحیایی ناخواسته در پی آشتی و همگنی این جریان پر قدرت تفکر و هنر معاصر است.
در مقابل هنر یحیایی چاره‌ای نداریم مگر بازگشت به درون فرم و خوانشی شخصی از آنچه وی خلق نموده است. نخستین آشنایی من با آثار هنرمند در سال‌های اوئل دهه هفتاد با مجموعه شیشه‌های وی بود. یحیایی از منظر من بیشتر مجسمه ساز است، در گیری وی با ماده، اسطوره، زبان و از همه مهمتر زن جبراً وی را در قالب ابعاد و مختصات سه وجهی قرار می‌دهد. تکیه هنرمند با مفاهیم پایه‌ای چون اعداد، موتیف‌ها و مقولات اولیه‌ای مانند عناصر اربعه، مرگ، تولد، عشق، سمبل، حرکت، چشمه… همگی ناتورالیسم جادویی را پدیدار کرده است که ایده‌های تجریدی کهن الگوهای ایرانی در آن جاری می‌گردد. بی شک یحیایی در گیر فرم و هویت با منطق هنرمندان هم دوره خود نشده‌است، حضور عناصر ایرانی در قالب شکل و سطح جریان اصلی زیبایی شناسی وی نیست. ازاین منظر او به اصلی ترین آرمان هنر یعنی آزادی ارج نهاده و آزاد زیسته است. نیاز سرشار و مضطرب یحیایی در خلق کردن علاوه‌ بر جبر تاریخ دوران مدرن ایران زاویه‌ای درونی دارد ، نظام روانی وی درگیر مفهوم مادر است.
برخورد بازن و مادر در هنر ایرانی فارغ از آنچه مستشرقین تشریح و تبیین می‌کنند دلایل اسطوره‌ای و اقلیمی دارد. آنچنان که یحیایی فرم زن را در زنانگی فرمال و زوایای مادی و حجمی خود به جریان عقلانی و موجز تبدیل میکند و با حرکتی پاندولی در میان این دو قطب به ارتعاش هنر خود می‌پردازد.
این جریان در هر نوبت آفرینش اثر تصویری و یا حجمی برای هنرمند با شعفی سماع گونه مطرح می‌گردد. سمت حرکت در احجام به سوی زبان بصری خالصی می‌رود تا حقیقت این پدیده غیرقابل تبیین و بی‌انتها را شفاف نماید و زوایای متفاوت اتفاق و قدرت خلاقانه زنانه را تکریم نماید. استفاده از کارماده‌های متفاوت چون چوب، سنگ، خاک، فلز در آثار یحیایی گواه دیگری بر این شعف و اشتهای سیری ناپذیر وی است.
در خوانشی شخصی من معماری ایران را شیفته زهدان پاک و خلاق زنا نه می‌دانم. از چه روست که این معماری را درون گرا نامیدند؟ دیوارهای ضخیم با روزنه‌هایی از نور، مگر در طول سده‌ها بیشترین آثار برجای مانده از این فرهنگ اثار معماری و حجم‌های مدور چرخان و صعود کننده به آسمان نمی‌باشد. انسان ایرانی نیازمند زیستن در میان احجام خود ساخته است. از چه روست که ما بیشترین حفاری را در زمین انجام داده‌ایم شهرها ی زیرزمینی، آب انبارها، قنات‌ها و حوض خانه‌ها. این خود نشانه‌ای از شیفتگی این مردمان به جهان قبل و پس از تولد انسان است و شاید با خوانشی عقلانی تمایل برای پاسخ دادن به زیستنی تبعید گونه در زندگی محکوم به فنا است.
یحیایی بی‌تاب تکریم و کشف و تجلی این زنانگی است. استکمال جبری روح انسان در عشق متجلی می‌گردد. عشق جایگاه شیفتگی به جاودانگی و درک ابدیت را شکوفا می‌کند که نیروی پایدار انسان برای تلاش بی وقفه و گاها سیزیف وار زندگی است. زمین از نگاه انسان‌ها جایگاهی زنانه دارد چرا که درگیر زایش ممتد و منشاء حیات است.
زمین و طبیعت برای هنرمندان منبع الهام و پویش عملی درک جلوه‌های حسی انسان‌هاست. حجم و رنگ و صدا ماده خام بازتولید و جهان‌های انسان‌ساز است و ابزار هنرمندان برای ایجاد و ارتباط با دیگر موجودات از این مسیر امکان تجلی دارد.
بی شک هنرمندانی که طبیعت را خواستگاه آثار هنر خود قرار می‌دهند و سعی در عبوراز آن دارند بستری رمانتیک را خلق نموده‌اند. زمانی آیزایا برلین در کتاب «ریشه‌های رومانتیسم» متفکران رمانتیسیسم را نسبت به جامعه و پیشرفت علوم و عقلانیت بدبین می‌نامد. آنان خواستار بازگشت به طبیعت برای محقق شدن آزادی و برابری بودندد. امروز در تحول مدرنیسم ما شاهد این بی‌سامانی و آسیب‌های غیرقابل انکار به طبیعت و انسان هستیم. بازگشت فیلسوفان به هنر برای نجات از حقیقت عقلانی خود دلایل دیگری بر تاکید بر این رمانتیسم ناخوداگاه مدرن است.
یحیایی اگرچه در روند و سازوکار آثارش کاملا مدرن و شیوه‌‌مند است اما با انتخاب انسان و زن به عنوان سوژه، فاصله‌گذاری معنی‌داری را بین زبان بصری و مفاهیم متعالی که وجهی رمانتیک دارد، شکل میدهد.
الهام هنرمند سعی دارد تا خلاقیت و زنانگی و طبیعت محوری را در مقابل عقلانیت تجریدی با محوریت زبان بصری متداول قرار دهد. و البته هنرمندان خوب می‌دانند حقیقت و زیبایی فارغ از امر پیشینی و سفارش بیرونی در خلوت تولید آنان هویدا می‌گردد.
مقابله هنرمند بامقوله مرگ نه در ساحت امری طبیعی که در قالب پلشتی و تیره‌روزی انسان است که وجهی اخلاقی و ناب را نشانه رفته است. از منظر من وجه قالب هنر یحیایی پاسخگوئی است. خلاقیت به معنی قابلیت پاسخگویی به تمام چیزهایی که دور و بر انسان می‌گذرد است. انتخاب از میان صدها امکان، فکر، احساس و عمل و واکنشی است که در درون ما برمی‌خیزد گردآوری تمام این جستجوها در یک پاسخ به بیان یا پیامی واحد که حاصل حرکت و شور و معناست.
از نگاه اجتماعی وجوب هنر در مقابل از دست دادن امکان خلاقیت ما تعریف می‌شود. این به معنی سلب آزادی و محدود شدن احساسات و افکار در نظام زیستن تک بعدی است. یحیایی در عین پرکاری و خلق با مدیوم‌های متفاوت هنر خود را حول محورثابت “زن خالق” در ساحت اسطوره نجات دهنده شکل می‌دهد. هنر برای زیستن امری واجب است، آیا مراقبی بهتر از هنر برای روح انسان‌ها میشناسیم؟ و آنکس که انسان را می‌پروراند، آن زن خلاق که الهه اسطوره‌ای زیبایی و حسن است همان مادر نیست.
هنر یحیایی در ذات خود آلوده به مفاهیم هستی‌شناسی است که فردیت و نگاه و تحلیل هنرمند را می‌طلبد. معرفت شناسی هنرمندان معاصر گامی فراتر است از آنچه ما انرا قالب سبک شناسی هنر مدرنیسم می‌دانیم. از منظر من رضا یحیایی هنرمندی ایرانی است منطبق با تمام آنچه از مختصات کل‌نگرانه و حکمت شرق نقل شده است و از سویی نگاهی جهانی دارد به انسان معاصر و آنچه سرنوشت این انسان را مضطرب نموده است.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم جاوید رمضانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

زن خالق در نقاشی‌های رضا یحیایی برای اولین بار در موزه دیدی

“راز خلقت عشق به مادر عشق به زن و عشق زن”

متنی به بهانه نمایش نقاشی‌های رضا یحیایی در موزه دیدی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

“راز خلقت عشق به مادر
عشق به زن
و عشق زن”