هنر تهی از هنرمند | نقدی بر آثار جمشید حقیقت شناس

گزارش تصویری نمایشگاه “بیست هجده” در گالری ساربان

سایت تندیس به قلم سحر افتخار زاده

نوع روایتی که جمشید حقیقت شناس در آفرینش هنری خود بکار می‌بندد در دوره‌های کاری مختلف او از منظر فرم، ساختمان مشابهی را پی می‌ریزد، اما تفاوت مجموعه اخیر با آثار گذشته، حذف بیش از پیشِ خود هنرمند در مقام یک موجودیت منحصر بفرد است. آثار حقیقت شناس در طی سال‌ها به مرور از فردیت نقاش تهی شده‌اند و همانطور که در همین نمایشگاه هم می‌بینیم اثری متعلق به هفت سال پیش، بسیار بیشتر از آثار اخیر هنرمند حاوی نشانه‌های شخصی و سادگی ناشی از بداهگی است. اما آثار مجموعه تازه حتا بیش از مجموعه به نمایش درآمده در گالری هما گرفتار شسته روفتگی اجرایی هستند و از آن مهم‌تر به دام نشانه‌های عام و کلی‌گویی فیلسوف مآبانه افتاده‌اند و تلاش می‌کنند بسیار سخن بگویند چراکه خالق آن‌ها زمانه “بیست هجده” را حامل حجم عظیمی از اطلاعات می‌یابد.
تلاش برای پیچیده نمودن سخن در گزاره نوشته شده برای مجموعه نیز مشهود است. دکتر حمیدرضا اردلان متنی مملو از اصطلاحات فلسفی و معرفتی برای نمایشگاه نگاشته که مخاطب هنرِ حقیقت شناس را دایره‌ای محدود از علاقمندان فلسفه و هنر توأمان فرض می‌کند و نیز اعتباری غلو‌آمیز به کار استاد حقیقت شناس می‌دهد که نمونه آن را در انتخاب صفت “بی‌نظیر” برای تکنیک این هنرمند می‌بینیم. به هر روی گزاره نمایشگاه به درستی به فاصله گرفتن هنرمند از تجربه زیسته اشاره می‌کند. برآیند این گزاره و آثار بر هنری دلالت دارد که در ظاهر پست ‌مدرن و در تفکر مدرن و حتا پیشا مدرن است.
حقیقت شناس بیرون از زمانه خود ایستاده و تنها نگاه می‌کند و در این نگاه کردن انتخاب شخصی برای دستچین کردن نشانه‌ها را نیز به حداقل رسانده. ترکیب‌های تصویری-زبانی که حقیقت شناس می‌سازد با وجود بکارگیری فاکتورِ اتفاق از اجزایی تشکیل شده‌اند که به محض دیده یا خوانده شدن دلالت‌های کلیشه‌ای خود را بر ذهن سوار می‌کنند و بر اثر همنشینی، از آن‌ها آشنایی‌زدایی نمی‌شود چراکه موضعی بعنوان زیرمتن آثار اتخاذ نشده پس در شبکه ارتباطی اجزا، حضور هر چیزی ممکن و بی‌مخاطره است و مخاطب با خوانش نشانه‌های عام این مجموعه ارتباطی دریافتی کلی و مبهم از چیزی کلی و مبهم خواهد داشت که منحصر به فردی با نام و هویت جمشید حقیقت شناس نیست. حال آنکه وقتی هنرمند خود را وقف “بوم نقاشی” کرد، مخاطب را به دیدن یک نمودار از اطلاعات پراکنده از پیرامون دعوت نکرده بلکه به چیزی فراخوانده که از فیلتر ذهن خودش گذشته و به تجربه فردی او درآمده، اگرنه چرا نقاشی را برگزیده است! ما در اینجا عبور موضوع را نه از ذهن که بیشتر از آن، از فیلترِ دست نقاش می‌بینیم؛ ترکیب بندی‌هایی فرم‌محور که به پختگی و توازن تکنیکی متعادل و بی‌مخاطره‌ای رسیده‌اند و ابری از اطلاعات را پراکنده می‌کنند که بیشتر یک همهمه محتمل از پیوستن عینیت‌های گوناگون به هم است، اما موضعی نمی‌گیرد در قبال این جهانی که وصف می‌کند، حال آنکه مخاطب معاصر، با ذهنی اشباع شده از تصاویر پراکنده، به دنبال یافتن نگاه تازه‌ای در هنر است که عمومیت ندارد و از همین رو است که ارزشی بر شیء هنری بار می‌کند.
شاید بتوان گفت حقیقت شناس درگیر فلسفه بافی شده؛ بیرون از خود ایستاده و از بالا به همه چیز نگاه می‌کند، همچون راوی دانای کل. از همین رو است که با وجود ظاهر چندصدایی و در‌بردارنده المان‌های پست مدرنیسم از منظر تفکر و نیز رسانه و کنش نقاشانه هنر حقیقت‌شناس، مدرنیستی است. نیز محتمل است که این هنرمند از زمانه خود جلوتر رفته و وارد فاز بعد از پست مدرنیسم و بازگشت به سنت شده باشد و از همین رو فردیت در آثارش جایی ندارد. که البته اگر چنین باشد از یک سو رسانه نقاشی دلیل وجودیش را از دست می‌دهد و از سوی دیگر بازهم نمی‌توان گفت در هوای معاصر زیست می‌کند، امروز کمترین انتظاری که از هنرمند و متفکر می‌رود آن است که در مقابل داده‌های جهان، قدرت انتخاب و تحلیل داشته باشد.

گزاره نمایشگاه بیست هجده به قلم حمیدرضا اردلان
جمشید حقیقت شناس نقاش نیست، او «تاویل‌گر امر دیدار» در «زمان متصل» است. زمان متصل درگذشته و آینده نمی‌افتد و«آنِ مدام» است. همین ویژگی او را مستثنی می‌کند تا به نقاشی به عنوان یک گزارش جامع از وضعیت هستی، انسان، حیوان‌ها، پرندگان، گیاهان، حروف، اعداد و اشیا در «صور معلق» میان «ابژه گشتگی» و «سوژه بودگی» توجه کند؛ که شاید راهی برای ایستادن هر کس یا هر شی در «صورت ازلی» بیابد. جمشید حقیقت شناس به عنوان «خود تجربی» در «نمایشگاه بیست هجده» هیچ تمنایی ندارد، چیزی خلق نمی‌کند، حتی پیشنهاد یا سوالی ندارد؛ خود را کنار می‌کشد و آینه‌ای در دست می‌گیرد تا رویدادها و عادت‌های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی را که همواره در تکرار، انسان ایرانی و هستی پیرامون او را احاطه کرده است، نمایان گردند.
حقیقت شناس از قدرت تکنیکی بی‌نظیر خود بهره می‌گیرد تا همچون نوح از هر چیز که زاد و ولد می‌کند وحال تاریخی را مداومت می‌بخشد، چیزی در آینه ببیند و از این حیث آینه وی شی مدرک است و تصاویر را در بازتاب به مخاطب به صدا و زبان مبدل می‌کند تا تصاویر به عین ثابت خود در ساحت زبان و شنیدار باز گردند. ماحصل این کار ظهور مفاهیم ناب (pure concepts) است. در این‌جا باور کانت به خود استعلایی در قیاس با خود تجربی بکار ما می‌آید تا نقش جمشید حقیقت شناس در تأسیس مجموعه «بیست هجده» را واجد ادراک استعلایی (Transcendental apperception) بدانیم؛ اما خود و ادراک تجربی کماکان در حضور مخاطبان در مواجهه با آثار نمایشگاه باقی خواهد ماند. آنچه حائز توجه است، عبور جمشید حقیقت شناس از روش نقاشی معاصر ایران و ارائه کشف تصاویری است که شنیده می‌شوند.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم سحر افتخارزاده را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

هنر تهی از هنرمند | نقدی بر آثار جمشید حقیقت شناس

هنر تهی از هنرمند | نقدی بر آثار جمشید حقیقت شناس

گزارش تصویری نمایشگاه “بیست هجده” در گالری ساربان

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ