لحظه‌های قطعی حمید جبلی از ماسوله 67

نقدی بر نمایشگاه ماسوله ۶۷ عکس‌های حمید جبلی

گالری آتبین

آوام مگ به قلم مریم روشن فکر

نمایشگاه عکس ماسوله حمید جبلی گالری اتبین

ماسوله روستای به خصوصی است، از قیام جنگل تا مقصد گردشگری محبوب اهالی پایتخت. روستایی که امروز ثبت جهانی شده است. با ساختاری ویژه و پلکانی که موقعیت‌های ترکیب‌بندی عالی برای اهل هنرهای دیداری فراهم می‌کند.

ترکیب‌بندی معماری در این روستا شوق‌انگیز است، شکست‌ها و پیوست‌هایی که از سطوح متقاطع بام و حیاط خانه‌ها حاصل می‌شود. همچنین تقریباً می‌توان گفت بیشتر عکاسان بنام ایران مجموعه عکسی از ماسوله در کارنامه خود دارند. اما مجموعه عکس‌های حمید جبلی با عنوان «ماسوله ۶۷» یک ویژگی ممتاز دارد و آن عمیق‌تر شدن و پرسه در زوایای داخلی این روستاست.

جبلی در سال ۱۳۶۷ به واسطه مشکلی که در پروسه ساخت فیلم «ای ایران» به وجود می‌آید، زمانی قریب به یکسال را در ماسوله می‌گذراند. طی این یکسال او بیش از بیشتر عکاسان دیگر با این روستا خو گرفته و در آن زیسته است. مجموعه عکس‌های سیاه و سفید او امروز پس از گذشت سی سال علاوه بر اینکه تصویری درونگرا از ماسوله ۱۳۶۷ هستند بلکه تصویری از چالاکی نگاه و توانایی یک هنرمند در عکاسی نیز هستند. هنرمندی که بیشتر به خاطر خلق شخصیت‌های ماندگار در سینمای کودک و کمدی ایران شهرت دارد. البته کارنامه جبلی در عکاسی به اندازه کافی پربار هست، مجموعه‌های متعددی از عکاسی تئاتر و چندین نمایشگاه در خارج از ایران، داوری جشنواره‌های عکس و غیره.

او را بی‌شک باید از نسل عکاسان «لحظه قطعی» دانست. با نگاهی که هرچند ته لهجه اجتماعی مخصوص اهالی سینما را حفظ کرده اما بیشتر فرمال است.

جبلی در عکس‌هایش از همه عناصر بصری به خوبی و با تیزبینی یک عکاسی شکارچی بهره می‌برد. نقطه و سطح دو عنصر اصلی و اسباب دست او در چیدمان قاب‌هایش هستند و ماسوله چنان بستر پرباری برای این عناصر فراهم نموده که به جرأت می‌توان گفت در ترکیب‌بندی‌ها نمی‌توان به راحتی حتی یک عنصر کوچک را جا به جا کرد.

جایگاه بعدی متعلق به عنصر ریتم است. ریتم در آثار مجموعه به خاطر معماری ماسوله که اصولاً خودش بر عنصر ریتم استوار است، شکل گرفته، اما جبلی این ریتم را در هماهنگی با نقاط تأکید جوری ساماندهی می‌کند که به یک میزانسن سینمایی شبیه می‌شوند.

در یکی از تصاویر ما منظره‌ای از خانه‌ها را از زاویه پایین می‌بینیم. در بام نزدیک‌ترین خانه زنی با چادری سفید نشسته و صورتش پیدا نیست و در دورترین بام قامت یک مرد احتمالاً جوان ایستاده دیده می‌شود که به حالت ضد نور سیاه شده است. مرد جوان به واسطه دو درخت که در لبه دو بام در دو سوی تصویر قرار دارند مثلثی را تشکیل می‌دهد که رأس آن تصویر زن در چادر سفید است. در اینجا ریتم خطوط سیاه لبه بام‌ها با خط فرضی که میان درختان و مرد ایجاد می‌شود. نوعی ارتباط نامرئی را بین افراد شرکت‌کننده در این صحنه برقرار می‌سازد که به واسطه پلان‌بندی تصویر که به آن زمان و حرکت می‌دهد، به صحنه فیلم شباهت یافته.

در تصویر دیگری نیز دو مرد با یک چتر بر بالای بامی ایستاده‌اند و در سوی دیگر قاب دو تیر چراغ برق قرار دارند توازن و تعادل قرینه‌ای که از حضور این جفت عناصر ایجاد شده به واسطه شکست پلکانی در یک سوم میانه قاب از قرینگی کامل آزاد شده و به واسطه فضای منفی مه‌آلود که پس زمینه را سفید کرده است هم در تصویر تنوع ایجاد کرده و هم بین عناصر گفتگویی درونی برقرار ساخته.

این گفتگوی درونی در اثر سه کودک که در آن واحد از سه زاویه و روزن متفاوت به یک نقطه مشترک درون قاب متمایل هستند آشکارتر است که اتفاقاً آن نقطه فضایی خالی و مسیر بین دو لبه است که با بافتی یکسان در آن نقطه از هم فاصله گرفته‌اند.

همچنین مردی با کلاه شاپو بر بام که رو به پایین دارد و به سمت چیزی نامعلوم خم شده است که ما آن را نمی‌بینیم. ریتم پنجره‌ها و بافت پس زمینه کاملاً مرد کلاه به سر را از زمینه جدا کرده است و شخصیتی مستقل از منظره به آن داده است.

در آثار جبلی ردپای کم‌رنگ دیگری نیز از «شخصیت‌پردازی» دیده می‌شود. جدا کردن عناصر از پس زمینه‌هایشان و قراردادنشان در کنش و برقراری ارتباط بصری منجر به گفتگو میان عناصرموجب شده نقاط تأکید عکس‌های جبلی بعضاً بدل به شخصیت‌هایی دارای موجودیت شوند و حتی در یک قصه ناگفته قرار بگیرند.

زنی پشت به دوربین بر بام، گلدان شمعدانی در میانه و مردی که از درون پنجره تاریک به ما می‌نگرد. کوهی که به واسطه ابر از بستر روستای زی پایش جدا شده و در حالتی معلق در هوا به شیئی فرا زمینی می‌ماند که از دور روستا را زیر نظر دارد.

گل نوشته‌ای بر بالای پنجره که تاریخ ۱۳۶۰ بر آن نگاشته شده و در جوارش خانواده‌ای با لباس‌هایی روی بند رخت و گلدان‌هایشان زندگی می‌کنند.

یا آغاز و پایان یک گفتگو پیرامون تبادل ریواس که از دستی به دست دیر منتقل شده و در یک چرخه تکرار می‌شود. و خانه‌ی کوچکی که مستقل از بقیه خانه‌ها بر بامی روییده.

جبلی را در سینما نیز می‌توان از رد پای شخصیت‌های ماندگاری که خلق کرده شناخت. حمید جبلی متولد ۱۳۳۷ فیلم‌ساز، بازیگر، عروسک‌گردان، نویسنده، نقاش و عکاس است او در این نمایشگاه ۳۰ اثر از عکس‌های خود را از مجموعه ماسوله ۶۷ در گالری آتبین به تماشا گذاشته و باقی مجموعه را نیز با همین نام در کتابی به چاپ رسانده است. این عکس‌ها با نگاتیو سیاه و سفید ۱۳۵ میلیمتری عکاسی و به صورت سی پرینت بر کاغذ عکس به چاپ رسیده و در سه نسخه ارائه گشته است.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم مریم روشن فکر را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

لحظه‌های قطعی حمید جبلی از ماسوله ۶۷

نقدی بر نمایشگاه ماسوله ۶۷ عکس‌های حمید جبلی

گالری آتبین

آوام مگ به قلم مریم روشن فکر

۲ نظر

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ