«دستگاه» بهداد لاهوتی

عدم امکان نمایش منطقیِ هراس جنگ توسط هنرمند معاصر

درباره‌ی نمایشگاه بهداد لاهوتی در گالری هدایت

آوام مگ به قلم حافظ روحانی

نمایشگاه جدید آثار بهداد لاهوتی، از اعضای فعال انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران، بیش‌تر به چیدمان نزدیک می‌شود تا مجسمه به تعریف سنتی‌اش؛ آن‌چنان که آخرین دوسالانه‌ی ملی مجسمه‌سازی ایران کوشیده بود تا مجسمه را در قالب وضعیتی نمایش دهد که هنر معاصر خوانده می‌شود. با این‌حال، ردپای کارِ یک مجسمه‌ساز را می‌توان در جزئیات اجرای این چیدمان دید: دل‌بستگی به ساخت‌و‌ساز که در اجزای این چیدمانِ بزرگ و چشم‌گیر دیده می‌شود.

نوشته‌ی نمایشگاه به همراه چند سطر از ویسواوا شیمبورسکا، شاعر برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات، ما را به رابطه‌ی بین رسانه با جنگ ارجاع می‌دهد؛ به این فکر که چگونه اخبار نظرگاه ما نسبت به فجایعی چون جنگ را تغییر داده و آن را شبیه به شکلی از سرگرمی کرده است. به‌نظر می‌رسد که شعر شیمبورسکا، مانندِ یک منبع الهام، به شکل چیدمان کنونیِ هنرمند منتهی شده باشد؛ جایی که شاعر، با تأکید روی خشونت بر اندام انسانی، هراس را تداعی می‌کند. حال، لاهوتی در تلاش است تا، کم‌و‌بیش با اتخاذ موضع و نگاه شاعر، تصویری خلق کند که واجد حس‌و‌حالِ خشونتِ جنگ باشد، خشونتی که به واسطه‌ی دوریِ ما از صحنه‌ی نبرد و تکرار نمایشِ تصاویر خشونت‌بارِ جنگ برای بیننده‌ی تلویزیونی بی‌اثر شده و بنا به نوشته‌ی نمایشگاه به‌شکلِ یک «فیلم جنگی» درآمده که در آن «نابازیگران» ایفای نقش می‌کنند.

فرش وسیعِ لاهوتی از چندهزار قطعه‌ی کوچک از اندام تکه‌پاره‌ی بدن انسان شامل دست‌و‌پاهای شکسته ساخته شده که به‌کمکِ سیم‌های متعددی به سقف آویخته شده‌اند و به‌شکلِ معلّق یک فرش را تداعی می‌کنند؛ فرشی به این شکل قرار است به ما یادآوری کند که آن‌چه در اتاق‌نشیمن‌مان از طریق تلویزیون می‌بینیم چیزی جز خشونت مرگبارِ یک جنگ نیست. عنوان نمایشگاه جدیدِ هنرمند، دستگاه یا apparatus، هم تلویزیون را تداعی می‌کند و هم به‌شکلی تمثیلی به سازوکار خشونت‌باری اشاره می‌کند که منجر به تکه‌‌پاره‌شدن اندام انسانی از خشونتِ جنگ می‌شود.

اولین نکته‌ی نمایشگاه جدیدِ بهداد لاهوتی فضای وسیع گالری تازه‌تأسیسِ هدایت است که در نظر اول برای نمایش چیدمان جدیدِ هنرمند زیاده بزرگ می‌نماید. بخشی از این فضای وسیع به نمایش تعدادی از آثار آشناتر لاهوتی اختصاص یافته که در اتاقی دیگر و جدا از چیدمان به نمایش درآمده‌اند. عمده‌ی این آثار با تکنیکی متفاوت پیش‌تر و در مکان‌های دیگر به نمایش درآمده بودند و جزء آثار شناخته‌شده‌ی لاهوتی به‌ شمار می‌آمدند. این مجموعه عمدتاً شامل ارگانیسم‌های گیاهیِ بزرگی می‌شود که با تغییر اندازه عادات ما را به بازی گرفته و از این طریق بر بیننده تأثیر می‌گذارند. مجموعه‌ای دیگر از مجسمه‌ها با ترکیب پاها با شکلی قاب‌مانند به‌گونه‌ای دیگر همین تغییر در تصویرِ آشنا را در ذهن بیننده تداعی می‌کنند و او را به موضوعی برای تماشا تبدیل می‌کنند.

در چیدمان جدیدِ لاهوتی، کم‌و‌بیش می‌توان همین رویکرد را دید؛ یعنی اگر یکی از مضامین محبوب هنرمند را تغییر ارگانیسم یا پیکر انسان و تبدیل آن به موضوعی برای تماشا در نظر بگیریم، چیدمان او ادامه‌ای بر این علاقه هم هست؛ هرچندکه این‌بار مضمون جدیدی هم به این علاقه اضافه شده و از سوی دیگر شکل ارائه و زبان بیانیِ لاهوتی هم به‌نسبتِ آثار پیشینش تغییر کرده است. به‌قولِ خودِ هنرمند، این اثر ارجاع به نمونه‌ای کم‌و‌بیش مشابه است که لاهوتی در میانه‌ی دهه‌ی ۱۳۸۰ به شکل کُره در دوسالانه‌ی مجسمه‌سازی اجرا کرده بود. ولی با همه‌ی این‌ها، چیدمان بهداد لاهوتی در گالری هدایت، به یک معنی، نگاهی تازه به مضمون آن اثر پیشینِ هنرمند است. پس درحالی‌که انتخاب فضای وسیعِ گالری هدایت برای نمایشِ این اثر چندان مناسب نیست و وسعت و فضای چشم‌گیرِ نگارخانه بر اثر تأثیر می‌گذارد، نمایش کنونی این حُسنِ کوچک را دارد که به ما امکان می‌دهد ردّ یک تمایل را در آثار لاهوتی تعقیب و کار جدیدش را در کنار آثار پیشین بهتر درک کنیم.

اما آیا نمایشگاه جدید آثار لاهوتی موفق است؟ نمایشگاهِ «دستگاه» بی‌شک چشم‌گیر است و تماشاگر را جذب تماشای ابعاد بزرگِ اثر می‌کند. اثر جدید لاهوتی از دور یک فرشِ گسترده است و از نزدیک مجموعه‌ای از اندام‌های تکه‌پاره‌ی انسان که مضمون خشونت‌بارِ هنرمند را نمایش می‌دهد. با این‌حال، به‌نظر می‌رسد که اثر بیش‌تر در بندِ نمایشِ چشم‌گیر، زیبا و بی‌نقصِ این ترکیب بوده است تا در پی یادآوری بی‌اثر‌شدنِ تأثیر خشونت به‌واسطه‌ی نمایش مکرّرِ آن از تلویزیون. به بیان دیگر، خودِ چیدمان لاهوتی هم نمایش زیبا و بی‌نقصِ خشونت است و بیننده را بیش‌تر درگیر شکل چشم‌گیر و دیدنیِ اثر می‌کند تا مضمون هراس‌آورش. به‌این‌ترتیب، به‌نظر می‌رسد که چیدمان بزرگِ بهداد لاهوتی کم‌و‌بیش درگیر همان معضلی می‌شود که به آن معترض است؛ یعنی بی‌اثر شدن خشونت به‌واسطه‌ی تبدیل آن به چیزی سرگرم‌کننده (در این‌جا زیبا، شکوهمند یا چشم‌گیر). شاید بیش از هرچیز، این معضل یادآور این حقیقت باشد که هنر معاصر، برخلافِ ادعایش، چه‌قدر در نمایش حقیقتِ خشونت ناتوان است و علناً آن را به موضوعی برای تماشا تبدیل کرده است.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

«دستگاه» بهداد لاهوتی | هراس خشونت یا نمایش چشمگیر هنر معاصر

«دستگاه» بهداد لاهوتی

عدم امکان نمایش منطقیِ هراس جنگ توسط هنرمند معاصر

درباره‌ی نمایشگاه بهداد لاهوتی در گالری هدایت

آوام مگ به قلم حافظ روحانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ