شکل معنی می‌سازد؟ | نقدی بر نمایشگاه محمد رحیمی

گالری ماه

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی

مجموعه‌ی جدید آثار محمد رحیمی در ماه، به سیاق چند مجموعه‌ی دیگرش که پیش‌تر در ماه و اعتماد به نمایش درآمده بودند، به آموزه‌های نقاشی امپرسیونیستی نزدیک است. در میان آثار این نقاش که پیش‌تر از تصویرسازی در آثارش استفاده می‌کرد و طنازی از ویژگی‌های مهم آثارش به حساب می‌آمد، آثار این مجموعه شبیه یک تأمل در یک سنت و جریان تاریخی در نقاشی، یعنی منظره‌سازی است. پس شاهد هنرمندی هستیم که حالا به خود فرصت داده تا انگار از سر نو آموزه‌های قدیمی منظره‌سازی را بیازماید.

اما فارغ از ارجاع محمد رحیمی به دو سنت در تاریخ نقاشی (منظره‌سازی و امپرسیونیسم)، مجموعه‌ی جدید او برخلاف قبل هنرمندی را نشان می‌دهد که از صحنه‌های پرتحرک و خطوط مورب دل کنده و به سراغ شکلی از آرامش رفته است. پس با این‌که او هنوز با دستی آزاد و برخوردی شجاعانه نسبت به اتفاقات در نقاشی کار می‌کند، اما تأکیدش بر صحنه‌های آرام و کم‌تحرک و تلاش‌ش برای تأکید بر خطوط افقی مجموعه‌ی کنونی را به نسبت آثار پیشین او آرام‌تر نشان می‌دهد. از طرف دیگر حذف پیکره از این آثار، مجموعه‌ی حاضر را از آثار پیشین‌ش تا حدی متفاوت می‌کند.

اما سوای این‌ها به نظر می‌رسد که محمد رحیمی در مجموعه‌های پیشین‌ش در تلاش بوده تا مضمون شوخ و شنگ، گاه طنازانه و گاه گروتسکش را در قالب شکل تعریف کند، مجموعه‌ی کنونی تا حد زیادی عدول از این مسیر است. لااقل در مجموعه‌ی کنونی از منظره‌ها (برخلاف مجموعه‌هایی چون دلقک‌ها مثلاً) مضمون کم‌و‌بیش محو می‌شود و نقاش می‌کوشد که صرفاً به عمل نقاشی بپردازد. هر چند شاید بتوان در چند تک‌اثر مضامینی را بازشناسی و یا پاره‌ای از عناصر بصری را تأویل و تحلیل کرد، اما در مجموع به نظر می‌رسد که مجموعه‌ی کنونی رحیمی بیش از هر چیز لذت بردن از عمل نقاشی کردن است. به این معنی که او انگار در این آثار نه در پی معنی‌سازی که در تلاش برای واکاوی یک سنت کهن نقاشی، منظره‌سازی، است. از این منظر به نظر می‌رسد که آثار این مجموعه را می‌توان دنباله‌ی مجموعه‌ی «گاوها» در نظر گرفت که با ارجاع به نقاشی‌های اولیه در غارهای لاسکو و آلتامیرا نقاشی شده بودند. این‌جا هم انگار او به همان سیاق دارد سنت‌ منظره‌سازی امپرسیونیستی را با رنگ‌های خالص، ضرب‌قلم‌های کنترل نشده و یا بازی با ماده‌ی رنگ دنبال می‌کند.

مجموعه‌ی کنونی محمد رحیمی را پیش از هر چیز می‌توان چشم‌گیر و زیبا دانست. هر چند که عمده‌ی آثار او پیش از این نیز واجد این کیفیت‌ها بودند. شاید پیش از هر چیز به این خاطر که رحیمی به کرات از رنگ‌های روشن و خالص در آثارش استفاده می‌کند؛ چنان‌چه در این آثار نیز او با به کارگیری رنگ‌های مکمل فضای بصری چشم‌گیری را در مقابل بیننده می‌نهد. اما از طرف دیگر رهایی رنگ‌گذاری باعث شده تا تعدادی از آثار ظاهری فی‌البداهه پیدا کنند و حتی به انتزاع تنه بزنند. از این حیث به نظر می‌رسد که مجموعه‌ی کنونی برای نقاش نشانه‌ای از رهایی و آزادی در اجرا بوده است؛ آزادی و رهایی که در آثار پیشین‌اش به این مقدار دیده نمی‌شده.

پس آیا نقاش روند معنی‌سازی را در آثارش متوقف کرده است؟ آیا مجموعه‌ی کنونی بر خلاف دو سه مجموعه‌ی پیشین، نه تلاشی برای توصیف یک وضعیت یا جهان اطراف که صرفاً بازگشت به عمل نقاشی کردن است؟ شاید بتوان این‌گونه تعبیر کرد که نقاشی از مناظر طبیعی لااقل در این دوره بیش‌تر به این پیروی از این نگاه متهم خواهد شد. با این‌حال به نظر می‌رسد که نقاش در این آثار لااقل تا حد زیادی خود را با ابزارش رها احساس کرده و صرفاً به خلق تصاویر زیبا پرداخته است. ولی از طرف دیگر این موقعیت برای او امکان مواجهه‌ی بی‌دریغ با شکل در نقاشی را ممکن ساخته. هر چند خود شکل می‌تواند سازنده‌ی معنی باشد، اما در مجموعه‌ی کنونی به نظر نمی‌رسد که نگاه رحیمی به شکل به خلق عناصر بصری منتهی شده باشد که خود سرمنشأ معنی‌سازی است؛ آن‌گونه که در نظریه‌ی کلایو بل و راجر فرای توصیف می‌شود. روندی که شاید به مرور زمان در آثارش مشاهده کنیم.

نقد نمایشگاه‌های قبل به قلم حافظ روحانی را اینجا بخوانید:

هنرمند/منتقد؛ هم این و هم آن

Posted: 15 مرداد ۰۳

هنرمند/منتقد | اثر چیست؟ معنای احتمالی آن چیست؟ به چه درد می‌خورد؟ در این روزهایی که عکس و عکاسی از من گریخته‌است یا من از آن فرار کرده‌ام چه چیز می‌تواند برایم بامعناتر/بی‌معناتر از دبیری بخش عکاسی یک مجلۀ هنری باشد. رنگ این روزها رنگ همه‌چیز را عوض کرده است. عکس برایم رنگ‌باخته‌است و می‌دانم به سبب همین رنگ‌عوض‌کردنش در لحظه است که این‌گونه دوستش می‌دارم.[…][۱] […] موضوع، خود عکاسی است همان‌گونه که چیزها خود عکس هستند. «من» هم تکه‌ای […]

۲ comments

مسعود اسکندری ؛ عکاس مهاجر

Posted: 27 اسفند ۰۱

مسعود اسکندری خویی متولد ۲۳ آذر ۱۳۴۰ دانش آموخته عکاسی از دانشگاه هنر . فوق لیسانس عکاسی از دانشگاه هنرتهران و مستند نگاری از دانشگاه Ryerson کانادا (Master of Fine Arts in Documentary Media) . تدریس در گالری هنر همیلتون و دستیار خانم Pearl Van Geest هنرمند و مدرس نقاش کانادایی .

شکل معنی می‌سازد؟ | نقدی بر نمایشگاه محمد رحیمی

شکل معنی می‌سازد؟ | نقدی بر نمایشگاه محمد رحیمی

گالری ماه

مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم حافظ روحانی

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ