پرونده معرفی هنرمندان عرب
قسمت چهارم: عفت ناجی، نقاش اسطوره‌های مصر
مجله هنرهای تجسمی آوام: به قلم دنیا حافظی حقانی
عفت ناجی (Effat Nagy)، متولد پنجم آوریل ۱۹۰۵، در اسکندریه‌ی مصر به دنیا آمد؛ و در سال ۱۹۹۷ در خانه‌اش درگذشت، این هنرمند از آغاز مجذوب فرهنگ و هنر شد. معلم خصوصی او برادرش، محمد ناجی (Mohammad Nagy)، بود که یکی از پیشگامان هنر مدرن در مصر قلمداد می‌شد. عفت ناجی از سن ده‌سالگی شروع به نقاشی جدی کرد؛ و بعد از آن با موسیقی، تئاتر و ریاضیات آشنا شد. در سال ۱۹۴۷ آموزش‌های رسمی خود را در آکادمی هنر رم[۱] آغاز کرد. او در سال ۱۹۴۵ با سعد الخادم (Saad Al-Khadem) ازدواج کرد. سعد الخادم یک هنرمند و محقق بود. عفت ناجی اشتیاق فراوانی به هنر داشت و همسرش یکی از پیشگامان هنر و فرهنگ عامیانه در مصر بود و در این زمینه تحقیقات بسیاری هم به انجام رسانده بود. این هنرمند بسیار تحت‌تأثیر تحقیقات همسرش در فرهنگ عامیانه و فولکلور مصر بود و در نتیجه با همکاری و با استفاده از تحقیقات همسرش در مورد افسانه‌ها و اساطیر مصری از آن‌ها برای نقاشی‌های خود الهام گرفت.
این را می‌توان در مطالعات سعد الخادم در مورد نسخ خطی قدیمی مصری و مطالعات اسلامی و نسخه‌های قبطی[۲] کشف کرد؛ و هم‌چنین سفرهای این زوج به مناطق صحرای سینا و مناطق متروکه که تأثیر بسیار عمیقی بر هنر او گذاشت. این هنرمند نه‌تنها به سمبل‌ها و فرهنگ عامیانه‌ی مصری، علاقه‌ی بسیاری داشت بلکه به ستاره‌شناسی نیز اعتقاد و علاقه‌ی بسیاری داشت که در بعضی از نقاشی‌های او این علائم ستاره‌شناسی را می‌توان دید.
الاغ و چنگ[۳]، روندی به‌ظاهر مرموز از حیواناتی است که در حال نواختن سازهای موسیقی هستند؛ این اثر برگرفته از اشاره‌ای به آیکونوگرافی مذهبی[۴] است. تصویر الاغی در حال نواختن چنگ، نمادی از بت‌پرستی است؛ و تضادی را نشان می‌دهد بین صفات الاغ و ظاهر دست‌و‌پاچلتفی او در برابر هماهنگی ذاتی چنگی که می‌نوازد. در این اثر الاغ قادر به بهره‌مندی از هماهنگی کامل موسیقی است؛ در عالم هستی وجود دارد و نمادی از به‌تصویر‌کشیدن پادشاهی در حال نواختن چنگ.
عنصر اساسی فعالیت‌ها و کارهای هنری این زوج بر پایه‌ی فرهنگ مصر و هم‌چنین عاری از هر نوع بیگانگی است. آن‌ها برای زنده‌نگه‌داشتن هنر عامیانه‌ی مصری و هنر مردمی آن بسیار تلاش کرده‌اند و در این راستا دولت فرانسه به پاس خدمات این زوج کتابی را در مورد زندگی و هنر آن‌ها به دو زبان عربی و فرانسه منتشر کرد.
در دهه‌ی پنجاه میلادی این هنرمند همراه با آندره لوت[۵]، هنرمند فرانسوی، همراه می‌شود و زیر‌نظر این هنرمند فرانسوی معابد فرعونی[۶] و نوبیا[۷] را به تصویر می‌کشد.
در سال ۱۹۶۳، او به همراه شصت‌وچهار هنرمند مصری دیگر توسط وزارت فرهنگ مصر انتخاب می‌شوند که به جنوب مصر سفر کنند تا از آثار تاریخی آن‌جا قبل از غرق‌شدن و از‌بین‌رفتن آن‌ها در زیر آب‌های سد آسوان[۸] آن‌ها را ثبت کنند و بعد از آن این آثار نقاشی را در نمایشگاهی به نام «سعاد العالی»[۹] به نمایش گذاشتند.
در سال ۲۰۰۱ موزه‌ای در قاهره به آثار این هنرمند و همسرش اختصاص داده شد، که این موزه، موزه‌ی «سعد الخادم و عفت ناجی»[۱۰] نام‌گذاری شده است. این موزه با فضای ۵۲۰ متری یک مکان دیدنی در قاهره است که شامل صد‌ونود‌وهشت اثر هنری و سفال از کارهای این دو هنرمند است . که شامل بیست‌وپنج اثر نقاشی از عفت ناجی و سی‌وچهار اثر نقاشی از سعد الخادم است؛ هم‌چنین این موزه و نمایشگاه دائم، شامل کتابخانه‌ی خصوصی این زوج که شامل کتاب‌ها و دست‌نوشته‌ای از هنرهای عامیانه، فرهنگ مردم مصر و اساطیر مصری نیز است.
امروزه کارهای عفت ناجی در حراج کریستی (Christie’s)، حراج بونهامس (Bonhams) ارائه می‌شود و قیمت‌های تحقق‌یافته بسته به اندازه‌ی اثر از پانزده‌هزار تا دویست‌وپنجاه‌هزار دلار است.
پی‌نوشت:
[۱]. Arts Academy in Rome
[۲]. Coptic manuscripts
[۳]. The Ass and the Lyre
[۴]. religious iconography
[۵]. Andre Lhote
[۶]. Pharaonic temples
[۷]. Nubia
[۸]. Aswan Dam
[۹]. As-Sad al-Aali
[۱۰]. Museum of Saad El-Khadem and Effat Nagy
منابع:
Wikipedia ,
Daily News Eyapt,
www.academia.edu
www.christies.cm,
www.Bonhams.com
قسمت‌های قبلی این پرونده را اینجا بخوانید:
جاذبیه سری و نقاشی‌هایی از چهره‌های زنان قوی
مطالب مرتبط، پرونده معرفی هنرمندان هند:
تاگور، پدر هنر مدرن هند و بنیانگذار مکتب بنگال | قسمت اول
آمریتا شرگیل، نقاش هندوها و فریدا کالوی هند | قسمت دوم
مقبول فدا حسین، از پوسترکشی سردر سینما تا قرارگیری در کنار پیکاسو | قسمت سوم
بالکریشنا دوشی، از دستیاریِ لوکوربوزیه تا طراحیِ گالری هنری | قسمت چهارم
آنیش کاپور، از بی‌ینال ونیز تا کشفِ سیاه‌ترین رنگِ دنیا | قسمت پنجم
